از دست رفتن سفره‌های زیرزمینی١٢ استان تا ٥٠‌ سال آینده

اندیشکده «شورای آتلانتیک» آمریکا به تازگی عنوان کرده است که ایران در طی این سال‌ها با چندین بحران در مورد آب روبرو بوده است. تقریبا هر دور در ایران شاهد اعتراض هایی از سوی کشاورزان در مورد کمبود آب هستیم. اگرچه اثرات گرم شدن هوای کره زمین و کاهش باران در طی سال های گذشته می تواند نقش مهمی در این مشکلات داشته باشد اما نمی توان به عامل سوءمدیریت که مهم ترین دلیل آن است اشاره ای نکرد.

در ادامه این مقاله  آمده است، در طی سال های گذشته، کاندیدهای انتخابات مجلس با وعده های آوردن کارخانه به شهر های خود انتخاب شده اند. بنابراین هر چه تعداد نمایندگان مجلس در شهری بیشتر باشد نفوذ آن ها در این مساله افزایش پیدا می کند و این تعجب آور نیست که بسیاری از کارخانه های در کلان شهرهایی مانند اصفهان واقع شده اند. برای نمونه شرکت فولاد مبارکه اصفهان به میزان 27 میلیون متر مکعب آب مصرف می کند که حدود 6 درصد کل مصرف آب شهر اصفهان را به خود اختصاص می دهد. مبارکه تنها مجتمع صنعتی در اطراف شهر نیست بلکه انواع دیگر مانند کارخانه پتروشیمی اصفهان و شرکت فولاد اصفهان  هم حضور دارند. اما صنعت مصرف کننده اصلی آب در ایران نیست بلکه حدود 90 درصد مصرف آب در ایران به بخش کشاورزی تعلق دارد. انتشار چنین مقاله ای باعث شد تا گزارشی پیرامون این مساله ترتیب دهیم که در ادامه آن را می خوانید.

خطاهای وزارت نیرو که بحران آب را رقم زد

پروفسور پرویز کردوانی، بنيانگذار مركز تحقيقات مناطق كويری و بيابانی ايران در گفت و گو با خبرنگار سیناپرس گفت: مدیریت وزارت نیرو از سال 1327 تاکنون اشتباه بوده که ما به این روز رسیده ایم. اول انقلاب مسوولان برای خودکفایی قصد توسعه کشاورزی را پیدا کردند اما بعدها گفتند کشاورزی به جای خود باید مانند کشورهای بزرگ صنعت مان توسعه پیدا کند. این مساله باعث شد تا شعاع 50 کیلومتری اصفهان و بیست کیلو متری تبریز صنایع ما رشد پیدا کند. پس از آن اعلام کردند منظور توسعه صنایع بزرگی مانند فولاد و پتروشیمی است. این صنایع را بدون انجام هیچ کار کارشناسی شده توسعه دادند.

این چهره ماندگار علمى كشور افزود: اصولا کشورهای پیشرو، صنایع فولاد یا پتروشیمی شان را کنار دریا، رودهای بزرگ، دریاچه های بزرگ شیرین تاسیس می کنند. نه مانند مس سرچشمه یزد که 80 تا 100 میلی متر بارندگی دارد. با وجود کمبود آب دوباره اقدام به ساخت کارخانه دیگری می کنند.

وی اظهار کرد: اکنون نه تنها در سمنان بلکه در کل ایران کارخانه های بزرگ و عظیم مانند گل گهر در سیرجان، مس سرچشمه یا چادر ملوی یزد تاسیس شده که از شهرهای دور و اطراف نیازی آبی شان را برطرف کرده اند. چاه زده اند و تمام آب های سطحی، زیر زمینی را گرفته اند و حتی آب کشاورزی را نیز خریداری کرده و به این مناطق ارسال کرده اند.

وی ادامه داد: پس از آن وزارت نیرو اطلاع داد دیگر آبی در خشکی ندارد و باید از دریا آب را تامین کند. معلوم هم نیست که قیمت هر متر مربع آن چقدر باشد. این کارخانه ها ناچارند این آب را خریداری کنند. این کارخانه های مانند این مساله می ماند که ماشینی دو میلیارد تومانی خریده اند، حتی اگر بنزین لیتری صد هزار تومان هم باشد، ناچار هستند آن را بخرند و گرنه باید کارخانه هایشان را تعطیل کنند.

کردوانی یادآور شد: ما طی چند دهه اخیر آنقدر استفاده بی رویه از آب کرده ایم تا اکنون به مرحله بحران بی آبی رسیده ایم. ما طی این سال ها با بهره گیری از سه تکنولوژی پیشرفته دنیا( حفر چاه عمیق و نیمه عمیق، کانال کشی و لوله کشی، احداث سد) استفاده کرده ایم تا هرچقدر دلمان می خواهد آب برداشت کنیم. وزارت نیرو توصیه می کرد این امر را توسعه دهیم. نماینده‌های مجلس اجازه احداث سد و حفر چاه را می‌گرفتند. وقتی کانال کشی و ساخت سد در ایران توسعه پیدا کرد.

به گفته وی، هر کشوری باید به اندازه میزان سرانه آبی کشورش کشاورزی، صنعت و شهر سازی اش را توسعه دهد.

غیرقابل سکونت بودن بسیاری از مناطق کشور تا چند سال آینده

از آن جایی که ایران کشوری خشک و بیابانی است بخش کشاورزی بیشتر منابع خود را از آب های زیرزمینی به دست می‌آورد. متاسفانه در طی سال های گذشته این بخش به دلیل استفاده از روش های سنتی به صورت نادرست مدیریت شده است. این روش سنتی انتقال آب از چاه ها به مزارع حدود 65 درصد از آب به هدر می رود. کشاورزان هر ساله برای تامین آب باید چاه های عمیق تری را حفر کنند. زمانی که جمعیت ایران کم تر بود کشاورزان می توانستند از چنین روش های ناکارامدی استفاده کنند اما اکنون ایران با 85 میلیون نفر دیگر این روش کارایی نخواهد داشت. برای مثال در کشاورزی گلخانه ای در مقایسه با روش های سنتی هم 90 درصد آب کمتر مصرف می شود و هم اگر به روش درستی انجام گردد میزان تولید می تواند ده برابر شود.

به گفته کردوانی،" یکی از برنامه های وزارت نیرو این است که دریچه های آب را روی کشاورزان می بندد. آب آنها را نصف کرده و کنترل هوشمند برایشان گذاشته است. تصور می کند، اگر آب کشاورزی را ببندد، ملکت خوب می شود. در صورتی که بستن آب روی کشاورز باعث تخلیه روستاها و مهاجرت آنها به سطح شهرها می شود که این مساله می تواند خود پیامدهای زیادی به همراه داشته باشد".

لذا اگر اقدام جدی در حوزه کشاورزی در ایران صورت نگیرد و همین سطح استفاده از آب به صورت بی رویه ادامه پیدا کند ایران با خشکی بیشتری همراه می شود و بسیاری از مناطق کشور غیرقابل سکونت خواهد شد. پیش بینی شده است که ١٢ استان از ٣١ استان ایران تا ٥٠‌ سال آینده تمام سفره‌های زیرزمینی آب‌شان را از دست بدهند و با خشک‌ شدن کامل تقریبا نیمی‌از استان‌های ایران جمعیت زیادی مجبور به مهاجرت شوند.

هشدار نسبت به خالی شدن مرزها

احمد کیخا، نماینده مردم زابل و زهک نسبت به کوچ اجباری اهالی سیستان و بلوچستان به دلیل بی آبی هشدار داد و اعلام کرد: اگر چاره ای برای کم آبی این استان جنوب شرقی اندیشه نشود، موج دوم مهاجرت بزرگ سیستان و بلوچستانی ها مانند سال‌های 49 و 50 تکرار خواهد شد.

وی همچنین نسبت به خالی شدن مرزها به دنبال این مهاجرت خبر داد و گفت: اگر این هجرت گسترده صورت بگیرد، مرزها خالی می‌شود و دیگر پاسداری نیست که بتواند از مرزهای ایران پاسداری کند.

وی خشک شدن تالاب هامون را باعث بیکار شدن 40 هزار صیاد بیکار دانست و افزود:چهار چاه نیمه در این استان وجود دارد که حدود یک میلیارد و چهار صد میلیون متر مکعب ظرفیت ذخیره دارند اما در حال حاضر در همه این چاه نیمه‌ها کمتر از 500 الی 600 میلیون مترمکعب آب وجود ندارد. با این داشته از آب هم فقط می‌توانیم آب شرب مردم را در منطقه تامین کنیم.

حجت الاسلام سید محمدباقر عبادی، رئیس مجمع نمایندگان خراسان جنوبی در مجلس شورای اسلامی نیز گفت: مهاجرت روستاییان به شهرها علاوه بر ناامن شدن مرز، موجب پدیده حاشیه نشینی در شهرها و گسترش آسیب های اجتماعی می شود. حاشیه نشینی معضلات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را به دنبال دارد و دولت برای مقابله با این معضلات باید چندین برابر هزینه کرده تا آنها را رفع کند.

نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: خشکسالی، بی آبی و نبود سرمایه گذاری در خراسان جنوبی موجب مهاجرت و خالی شدن روستاها از سکنه شده است و اگر دولت همین امروز به داد مردم برسد، هزینه کمتری پرداخت می کند.

وی گفت: وقتی 480 روستای استان شبکه آب آشامیدنی ندارند به طور طبیعی مردم مجبور به مهاجرت هستند. اهمیت لوله کشی آب به روستاها هنوز برای مسوولان درک نشده و روستاییان آب آشامیدنی و آب برای استحمام ندارند و با این شرایط امکان ماندن مردم در روستا سخت است. اگر امروز اقدامی برای حفظ مردم در روستا انجام شود از مهاجرت آنها جلوگیری می شود اما اگر از روستا به حاشیه شهر بروند دیگر به روستا برنمی گردند یا بازگشت آنان بسیار سخت و زمان بر خواهد بود.

گزارش: فرزانه صدقی

 

 

 

No tags for this post.