کاهش چشمگیر ذخایر آب سدهای کشور و وضعیت بحرانی سفره‌های آب زیرزمینی در کنار رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای آب به چالشی اساسی در بحث تامین پایدار آب تبدیل شده است. این در حالی است که مدیریت آب کشور همچنان بر استفاده از رویکردهای سنتی اصرار می‌ورزد و به جای تدوین و اجرای یک نقشه راه کلان، چاره کار را در پرداختن به برنامه‌های کوتاه‌مدت و بهره‌گیری از اقدامات پیشتر تجربه شده می‌بیند.
اگرچه صرفه‌جویی در مصرف و ارتقای بهره‌وری آب وظیفه ملی همه ایرانیان است و می‌بایست در بحث اصلاح الگوی مصرف به شدت تلاش کرد اما این امر به هیچ وجه نافی مسوولیت مدیریت آب کشور نیست.
اگر نگاهی حتی گذرا به مصاحبه‌های متعدد مدیران آب کشور بیندازیم، پی می‌بریم که پیوسته بر بالا بودن سرانه مصرف آب در ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی و سرانه مصرف آب در دیگر کشورها تاکید می‌کنند و این موضوع را از دلایل اصلی مشکلات آب کشور می‌دانند. حال آنکه بنابر آمار رسمی وزارت نیرو، میزان تلفات در شبکه‌های توزیع آب شرب کشور به طور متوسط در حدود 15 درصد است که این حجم بالای تلفات عمدتا به دلیل فرسودگی شبکه‌های توزیع و نشت و هدررفت مستمر آب اتفاق می‌افتد.
از سوی دیگر، بخش عمده‌ای از سرانه بالای مصرف آب در کشور به دلیل استفاده از شیرآلات و سردوش‌های قدیمی و حتی فرسوده‌ای است که نه تنها در منازل مسکونی بلکه در اماکن عمومی و ساختمان‌های اداری به چشم می‌خورد. بر این اساس، شرکت آب و فاضلاب از چندسال پیش طرحی را به منظور جایگزین کردن تجهیزات قدیمی با شیرآلات و تجهیزات کاهنده مصرف ارایه کرده بود که به دلیل هزینه نسبتا بالای آن، با استقبال خانواده‌ها مواجه نشد.
با این وجود، به نظر می‌رسد امکان اجرای این طرح در اماکن عمومی همچون پارک‌ها و سرویس‌های بهداشتی عمومی، ادارات و سازمان‌های دولتی، مساجد، مدارس و دانشگاه‌ها و… میسر است و دولت می‌تواند با نصب تجهیزات هوشمند در این اماکن، بخش قابل توجهی از هدررفت آب را کنترل کند.
توجه به امر بازچرخانی آب به ویژه در شهرهای بزرگ کشور، از دیگر راهکارهای مدیریتی برای ارتقای بهره‌وری آب و مقابله با چالش کم‌آبی است. هرچند در سال‌های گذشته اقداماتی در جهت جمع‌آوری فاضلاب‌های شهری و روستایی و تصفیه و بازچرخانی آب انجام شده است اما هنوز با شرایط مطلوب فاصله زیادی داریم. به عنوان مثال در کلانشهر تهران با جمعیت زیاد و اهمیتی که به لحاظ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارد، هنوز بخش عمده ای از شبکه جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب تکمیل نشده است. برآوردها حکایت از آن دارد که این شبکه تا افق 1410 تکمیل می‌شود و با بهره‌برداری از آن در حدود 850 میلیون مترمکعب پساب تصفیه شده در سال تولید خواهد شد. این در حالی است که هم‌اینک حجم پساب تصفیه شده در این شهر، کمتر از یک سوم ظرفیت نهایی در افق 1410 است.
اگرچه اقداماتی چون نوسازی و بهسازی شبکه‌های انتقال و توزیع آب، استفاده از سیستم‌های هوشمند مصرف آب و نیز احداث تصفیه‌خانه و شبکه جمع‌آوری فاضلاب، نیاز به سرمایه و امکانات زیادی دارد و پاسخگویی سریع به همه این نیازها آن هم با تنگناهای بودجه عمرانی دولت بسیار دشوار است اما اهمیت آب در حفظ و توسعه همه‌جانبه کشور ایجاب می‌کند که تخصیص اعتبارات به این بخش در اولویت قرار گیرد و افزون بر بودجه دولت، از سرمایه‌های بخش خصوصی و حتی سرمایه‌گذاران خارجی برای این منظور استفاده شود.
احمد طبایی/ کارشناس ارشد مهندسی آب
No tags for this post.