انتقاد به طرح شهر دانش
طرح شهر دانش یکی از طرحهای مشترک دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران است که در محدوده دانشگاه و با هدف توسعه فضاهای علمی و پژوهشی آن اجرا می شود و اخیرا موجب انتقاداتی در رسانه ها شده است. طرح شهر دانش چهره جدیدی به شهر تهران با مزایای علمی، فناورانه، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی می دهد.
فلسفه طرح شهر دانش تهران یک زیستبوم مبتنی بر دانایی است که با ایجاد ارزش در خود و پیرامون خود به توسعه علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و بازنگاری برند شهر تهران منجر میشود. این طرح اقدامی برای پاسخ به نیازهای جامعه با استفاده از توانمندیهای علمی دانشگاه، ایجاد زیستبوم مناسب برای تبدیل طرح های دانشجویان و دانشآموختگان دانشگاه به کسب و کار جدید محلی برای اشتغال دانشبنیان بخشی از دانش آموختگان دانشگاه است.
ماهیت راهبردی طرح شهر دانش
طرح ساماندهی و توسعه دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران ابتدا در دولت سازندگی مطرح و کلیات و محدوده طرح به تصویب رسید. در سال ۱۳۸۲ با تصویب هیأت وزیران منابع مالی اولیه طرح تأمین شد و به واسطه آن تا حد زیادی به اهداف خود در بخش تملک اراضی دست یافت، اما از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲به کندی پیش رفت و از سال ۱۳۹۳ با هدف توسعه فضاهای آموزشی، پژوهشی و فناوری و تأکید بر همکاری متقابل میان شهر و دانشگاه در راستای ایجاد دانشگاهی کارآفرین، سبز و هوشمند احیا شد و از سال ۱۳۹۴ با طرح جدید، ایجاد شهر دانش روح تازهای گرفت. اجرای این طرح به نوعی مسئولیتپذیری دو دانشگاه نسبت به جامعه را نشان میدهد.
طرح محدوده پردیس مرکزی که در وضع موجود مساحتی بالغ بر ۲۱ هکتار دارد، بر اساس مصوبه سال ۱۳۸۴ شورای عالی معماری و شهرسازی به حدود ۵۲ هکتار درون محدودهای منتهی به بلوار کشاورز در شمال، خیابان وصال در شرق، خیابان کارگر در غرب و خیابان انقلاب در جنوب افزایش مییابد که اکنون حدود ۶۵ درصد از این هدفگذاری حاصل شده است.
مساعدتها، مجوزها و مصوبات طرح
این طرح مصوبهها و مجوزهای لازم از نهادهای حاکمیتی مرتبط را دارد. دولتها و قانونگذاران و مراجع تصمیمگیری قانونی و صاحبنظران حقوقی ساعتها در جلسات کارشناسی متعدد طرح را بررسی کردند و بر اساس روند تاریخی زیر مسئولان مربوط آن را بررسی و تصویب کردهاند. مورخ ۱۱/۰۶/۱۳۷۵ درخواست پیشبرد طرح توسعه دانشگاه از رئیسجمهور صورت گرفت. مورخ ۱۱/۰۶/۱۳۷۵ موافقت رئیسجمهور و ارجاع به سازمان برنامه و بودجه و پیشبینی اعتبار توسط مجلس، مورخ ۳۱/۰۱/۱۳۷۶ مصوبه کمیسیون ماده ۵ و تغییر و تعریف کاربری کل محدودهی طرح و تکلیف شهرداری تهران برای خرید برخی املاک محدوده طرح، مورخ ۱۰/۱۱/۱۳۷۷ مکاتبه رئیس دانشگاه با وزیر کشور مبنی بر عدم تحویل املاک خریداریشده توسط شهرداری به دانشگاه، مورخ ۰۲/۰۹/۱۳۷۹ درخواست از مقام معظم رهبری جهت واگذاری ۴۸ واحد ملک تحت اختیار معظم له، مورخ ۱۰/۱۱/۱۳۷۹ تکلیف شهرداری از سوی وزارت کشور مبنی بر لزوم واگذاری املاک خریداری شده، مورخ ۰۹/۱۱/۱۳۷۹ درخواست وزیر مسکن و شهرسازی وقت برای توسعه دانشگاه در خارج شهر، مورخ ۰۹/۱۱/۱۳۷۹ پاسخ رئیس دانشگاه به وزیر مسکن و شهرسازی مبتنی بر تغییر چهره این بخش شهر و تبدیل آن به محیطی فرهنگی اجتماعی با کاهش آلودگیهای صوتی، تصویری و آب و هوایی و اقناع وزیر وقت، مورخ ۰۶/۰۶/۱۳۸۰ ارسال طرح به کمیسیون ماده ۵، مورخ ۱۵/۰۵/۱۳۸۲ تصویبنامه هیأت وزیران (به شمارهی ۲۳۳۰۸/ ت ۲۹۱۰۶ ه) و متعاقب آن تصویب شورای عالی شهرسازی، مورخ ۰۵/۰۸/۱۳۸۲ مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به شمارهی ۰۲/۱۰۰/۵۷۳۱، مورخ ۱۵/۰۵/۱۳۸۲ به بعد انجام عملیات توسعه با خرید بیش از ۹۰۰ ملک تا سال ۱۳۸۸ و سال 88 تا 93 پیشبرد کند روند عملیات خرید و تملک املاک و اراضی با منابع مختلف خود دانشگاه، مورخ ۲۲/۰۶/۱۳۹۴ تصویب مجدد محدودهی طرح در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران (به شماره ۳۰۰/۳۴۰۵۳)، ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۵ در مرحله اخذ مجدد مصوبه کمیسیون ماده ۵ و استمرار خرید املاک از محل برخی منابع محدود، سال 96 مذاکره و برگزاری جلسات با مقامات ذیربط نهاد ریاست جمهوری، همان سال تعامل با اعضا و دبیر محترم کمیسیون ماده ۵ شهر تهران، تعیین تکلیف املاک محدودهی طرح ساماندهی از منظر کمیسیون ماده ۱۰۰ قانون شهرداریها.
این طرح منافع ملی دارد و با توجه به پیشرفت ۶۵ درصدی خرید املاک بازگشت آن ممکن نیست؛ از ۱۴۵۰ مورد املاک که مالکیت آنها مربوط به اشخاص حقیقی بوده است تاکنون تملک قریب ۱۰۰۰ ملک که تقریباً ۶۵ درصد مساحت عرصه کامل طرح را شامل میشود و تقریباً ۴۵۰ پلاک ملک شخصی است که حدود ۳۵ درصد مساحت کل عرصه املاک شخصی را شامل میشود. با توجه به مصوبات متعدد طرح توسط دولت، مجلس، شورای عالی شهرسازی و کمیسیون ماده ۵ شهرداری تهران و عزم ملی صورت گرفته برای پیادهسازی این طرح برای حرکت کشور به سمت اقتصاد دانشبنیان و حرکت دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی کشور به سمت دانشگاه نسل سوم و چهارم، توقف یا بازگشت به نفع منافع ملی نخواهد بود. نباید با تصوراتی که از دانشگاه نسل اول و دوم وجود دارد با این موضوع برخورد شود که به هیچ وجه به مصلحت آینده ایران و ایرانی نخواهد بود.
برخی منتقدان به احتمال انحراف طرح از اهداف خود در بهرهبرداری از املاک و نگاه درآمدی به املاک طرح اشاره دارند، اما همه املاک خریداری و تملک شده، در راستای طرح شهر دانش بهرهبرداری شدند. دیدگاه تجاری نسبت به املاک خریداری شده وجود ندارد و با الگوگیری از دانشگاههای نسل سوم و چهارم و مطابق با طرح شهر دانش بعضی ساختمانها به عنوان پارکهای علم و فناوری، بعضی برای افزایش سرانه فضای آموزشی و پژوهشی دانشگاه اختصاص داده و برخی به مؤسسات پژوهشی واگذار شدند. وجود پارکهای علم و فناوری در کنار دانشگاههای پیشرفته جهان بسیار مرسوم است و صرفاً معدود واحدهای مسکونی که در ساختمانهای نیمه تملک شده قرار دارند و در حال حاضر برای متروکه نماندن چارهای جز استفاده مسکونی ندارند، اجاره داده شدند با تملک کامل آن ساختمانها از آنها نیز در جهت اهداف شهر دانش استفاده میگردد.
در مدیریت جدید در ۳ سال گذشته تمام املاک خریداریشده احصا و ساماندهی شدهاند و برای تمام املاک خریداریشده کاربری تعریف شده است. با طرح ساماندهی که تحت بهرهبرداری املاک شهر دانش اجرا شده، امنیت کامل در محدوده طرح شهر دانش برقرار است.
در اتاق دفتر طرح ساماندهی (جز هشت سالی که طرح متوقف شده بود) همیشه روی مردم باز بوده است.
بازسازی ساختمانهای تملیک نشده فعلی ازنظر قانونی مجاز است. با مساعدت دولت و مجلس شورای اسلامی املاک بهتدریج در حال خریداری هستند و درصد املاک مسکونی تملک نشده (حدود ۲۵۰ ملک) به کل مسکونیهایی که از ابتدا که در محدوده طرح موجود بودند (حدود ۱۲۵۰ ملک)، کمتر از ۲۰ درصد است.
تأمین اعتبار برای پیشبرد طرح در حال انجام است
شهر دانش نیاز به تأمین اعتبار دارد و در همین سه سال اخیر دولت، مجلس محترم شورای اسلامی، کمیسیون ماده ۵ مصوباتی را در پشتیبانی از این طرح دادند و مجلس شورای اسلامی علاوه بر ردیف بودجهای از سال ۱۳۹۳، در سالهای ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ تبصره خاص نیز در قوانین بودجه برای تملک اراضی طرح اختصاص دادند.
طرح از تخصص مشاوران حرفهای و بنام استفاده کرده است که از ۵۷ دانشگاه بزرگ دنیا که رویکرد دانشگاه نسل سوم و چهارم داشتند، بازدید و مطالعه کردهاند و از تجارب دانشگاههای تراز اول جهان در این طرح استفادهشده است.
این طرح تمام دغدغههای میراث فرهنگی را به خوبی لحاظ کرده و بافت فرهنگی-تاریخی و ملاحظات ثبت جهانی دانشگاه تهران در یونسکو را در نظر گرفته است، همانطور که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در سال ۱۳۸۶ تنها ۴ قطعه ساختمان موجود در محدوده طرح را واجد ارزش میراث فرهنگی شناسایی کرد اما مشاوران طرح علاوه بر ۴ قطعه موجود، ۱۱۳ ساختمان دیگر را نیز واجد ارزش تاریخی (البته با درجات مختلف) شناسایی کردند که در نهایت ۱۱۷ قطعه ضمن مقاومسازی و بازسازی مورد نیاز در طرح شهر دانش حفظ خواهند شد.
طرح مصوبه تراکم ۲۰۰ درصدی از کمیسیون ماده ۵ دارد و مجریان طرح به مصوبات قانونی عمل میکنند.
هنگام تصویب در کمیسیون ماده ۵، معاونت شهرسازی و ترافیک شهرداری به همراه مشاور طرح به این موضوع توجه ویژه داشتند. همچنین با توجه به اینکه تراکم از ۲۳۵ درصد فعلی به ۲۰۰ درصد در طرح شهر دانش کاهش مییابد. بهعلاوه با در نظر گرفتن دیگر تمهیدات ترافیکی و با توجه به ماهیت فعالیتها در طرح جدید، وضعیت ترافیک بهتر از شرایط فعلی خواهد شد.
جلب نظر بنیادهای خیرین و حامیان و سایر مشارکتکنندگان در مرحله اجرای طرح
برای مرحله بعد از تملک طرح، برنامهریزی مالی از طریق بنیادهای حامیان و خیرین برای تأسیس ساختمانهای آموزشی، پژوهشی و تجهیز آنها شده و جلب مشارکتهای لازم برای ایجاد پارکهای علم و فناوری و سایر بخشهای طرح با تلاش شبانهروزی مجریان طرح شهر دانش در حال پیگیری است.