اقیانوس ها را زنده نگه داریم

به گزارش سیناپرس به نقل از جام جم، نزدیک 71 درصد سطح کره زمین با آبهای دریایی و اقیانوسی پوشیده شده است، تا جایی که زمین را سیاره آبی مینامیم و منابع عظیم آبی تاثیرات فزایندهای بر حیات انسان و جانوران دارند. اقیانوسها و دریاها مکانهایی برای گردشگری و تفرج، آبزیپروری و کشاورزی آبی و از طرف دیگر شاهراههای حملونقل، محل تامین آب آشامیدنی، محل تقویت جریانات جوی و تعدیل آب و هوا هستند. به گفته دکتر نوشین سجادی، متخصص زیستشناسی دریا و آلودگی محیطزیست، اقیانوسها از به وجود آمدن تغییرات شدید جوی روزانه یا فصلی جلوگیری میکنند و مسئول حفاظت از اکوسیستم کره زمین هستند. همچنین منابع عظیمی از آبزیان، ترکیبات معدنی قابل استخراج مثل نفت، انرژی امواج و جزرومد و به طور کلی انواع انرژیهای تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر در اقیانوسها قرار گرفته است. اقیانوسها منابع بزرگی از غذا برای انسان و جانوران بوده و با افزایش جمعیت انسان و تقاضای روزافزون برای منابع غذایی خشکی و کاهش این منابع، بشر به منابع آبی روی آورده است. بویژه در کشورهایی که دسترسی به سواحل دارند، این موضوع اهمیت حیاتی دارد.

راهکارهای جهانی برای مقابله با آلودگی اقیانوسها

دکتر سجادی آلودگی اقیانوسها را برای کشوری مثل ایران که مستقیم در حاشیه اقیانوس نیست، تاثیرگذار میداند و درباره راهکارهای جهانی مقابله با این آلودگی میگوید: حوزههای آبی و اقیانوسی به یکدیگر متصل و باعث اختلاط آبها میشوند. تا جایی که همه آبهای دریایی و اقیانوسی موجود در کره زمین را میتوان به عنوان یک واحد به هم پیوسته در نظر گرفت. با این دیدگاه هرگونه تغییر یا فرایندی در هر نقطه این حوزه آبی، روی همه آبها تاثیرگذار خواهد بود. از آنجا که 60درصد ذخایر نفتی جهان در پهنههای آبی ایران قرار دارد، حتی نمیتوان دریای خزر و خلیج فارس را نیز از این موضوع مجزا دانست. با دید منطقهای نیز خلیج فارس از طریق تنگه هرمز با دریای عمان و بنابراین به شکل غیرمستقیم با اقیانوس هند ارتباط خواهد یافت.

بنابراین معضل آلودگی آبها، امری مشترک و جهانی است و با افزایش جمعیت و استفاده از منابع ماده و انرژی، آلودگی خواهناخواه اتفاق میافتد. بنابراین راهکارهای حذف آلایندهها در کشور ما نیز به کار برده میشود و هرگونه ایده کاربردی در این زمینه چارهساز خواهد بود. به طور مثال میتوان به استفاده از میکروارگانیسمهای بومی هر منطقه برای انجام تجزیه زیستی آلایندهها اشاره کرد که از راهکارهای نوین جهانی و همچنین مناسب برای ایران است.

کاربرد باکتریهای نفتخوار در تجزیه زیستی آلودگیهای نفتی یکی از نمونههای طرحهای در حال اجراست.

همچنین اهرمهایی برای جلوگیری از آلودگی آبها مانند کنوانسیونهای بینالمللی یا منطقهای و انواع استانداردها و دستورالعملهای مدیریتی برای حفاظت سواحل و آبهای باز وجود دارد که ایران نیز از آن ضوابط پیروی میکند. سازمان حفاظت محیطزیست و سازمان بنادر و کشتیرانی و دریانوردی نیز از متولیان اجرایی برای پیشگیری و مقابله با انواع تخلفات یا ایجاد آلودگیهای دریایی هستند.

چقدر در آلودهسازی اقیانوسها نقش داریم؟

با پیشرفت فناوری و صنعت، افزایش جمعیت، بهبود صنعت گردشگری و مصرف روزافزون انواع محصولات صنعتی و خانگی، سالیانه انواع ضایعات صنعتی، کشاورزی، شهری و روستایی وارد سواحل و حاشیه آبهای ایران میشود تا با استفاده از آبها، برای مثال رقیقسازی این مواد انجام شود. در نتیجه علاوه بر اینکه آبهای ساحلی برای شنا و ماهیگیری غیرقابل استفاده میشود، منجر به عواقب بزرگتری از جمله آلوده شدن آب به انواع آلایندههای آلی پایدار مانند هیدروکربنهای آلی کلردار و آلایندههای معدنی ماننر فلزات سنگین میشود. در نتیجه اثرات زیستی غیرقابل جبرانی برای آبهای ایران و اکوسیستمهای آبی مرتبط و مجاور خواهد داشت که نیاز به چارهاندیشی جهانی دارد.

از طرفی در ایران با افزایش فعالیتهای صیادی، شیلاتی و آبزیپروری، هدف افزایش منابع غذایی تامینشده و فعالیتهای استخراج نفت، عملیات عمرانی و ساخت و سازهای بیرویه موجب سرازیر شدن انواع پسابها و پسماندهای جامد صنعتی و کشاورزی به منابع آبی شمال و جنوب کشور میشود. این متخصص آلودگی محیط زیست، درباره چارهاندیشی جهانی برای معضل آلودگی اقیانوسها میگوید: اینجاست که مدیریت واحد جهانی برای حفظ آبها و اقیانوسها اهمیت مییابد که نیازمند حمایت همهجانبه دولتهاست و در کشور ما نیز همین امر جاری است. بنابراین ناچار خواهیم شد بین حفاظت و بهرهبرداری از آبها یا استفاده از آبهای داخلی و مرزی کشور به عنوان مقصد نهایی، زبالهها و پسماندهای جامد و مایع را انتخاب کنیم.

آلودگی پلاستیکها، خطرناکتر از آلودگی نفتی

آلودگی های نفتی همواره از مشکلات بزرگ آباقیانوسهاست. به طور میانگین سالیانه 60 میلیون بشکه نفت وارد آبها شده که میتواند منشا طبیعی یا انسانی داشته باشد. این آلودگی معمولا ناشی از فعالیتهای استخراج و حفاری نفت، حمل و نقل دریایی و تخلیه آب توازن کشتیها، ورود پسماندهای صنعتی و نشت از منابع تولیدکننده یا شکستگی و خسارات تاسیسات نفتی است. اما دکتر سجادی معضل بارزتر و جهانی را سرازیرشدن انواع ضایعات پلاستیکی به سمت آبهای اصلی عنوان میکند و توضیح میدهد: با ورود پلاستیکها به سمت منابع آبی و تجمع این مواد در ستون یا لایههای آب و بهدلیل اتصال حوزههای آبی به یکدیگر، یکی از بزرگترین زبالهدانهای آبی، چرخاب اصلی اقیانوس آرام شمالی در محدوده عرض 38 درجه شمالی زمین به وجود آمده است. این چرخاب محل تجمع انواع زبالههای دریایی در گستره وسیعی با میانگین حداقل چهار زباله در هر متر مکعب است که بخصوص ضایعات پلاستیکی در حالت معلق در ستون آب قرار دارند. این مساله باشدت کمتر در آبهای دیگر مانند چرخاب اقیانوس اطلس شمالی و اقیانوس هند نیز مشاهده میشود.

این متخصص زیستشناسی دریا، معضل پلاستیکها را فقط محدود به ایجاد آلودگیهای بصری نمیداند و توضیح میدهد: پلاستیکها علاوه بر ایجاد آلودگی منظر، دوران تجزیهپذیری طولانی دارند و با روند ریز شدن تدریجی، آلایندههای آلی پایداری که از صنایع و مصارف انسانی وارد چرخه آبی و خشکی میشود، به چرخه زیستی وارد میکنند. درنتیجه خسارات جبرانناپذیری مانند تجمع زیستی در بافتهای جانوری و گیاهی و تداخل در فعالیتهای سوختوسازی، کاهش روند زادآوری، ایجاد بیماری و سرطان یا بروز واکنشهای حساسیتی خواهند داشت. در این مورد میتوان به آلایندههایی همچون فلزات سنگین، حشرهکشها و سموم آلی، مواد رادیواکتیو، هیدروکربنهای آروماتیک چند حلقهای، انواع فومها، ترکیبات برمدار مهارکننده آتش و باقیماندههای دارویی اشاره کرد که مقادیر ناچیز آنها بسیار سمی است و همراه ذرات پلاستیک منتقل میشوند. سپس در زنجیره شبکه غذایی انباشتگی زیستی یافته و در نهایت پرندگان و پستانداران دریایی را نابود میسازند.

بهترین راهکار کاهش آلودگی اقیانوسها

دکتر سجادی راهکار تاثیرگذار کاهش آلودگی اقیانوسها را مدیریت صحیح منابع عنوان میکند و میگوید: به دنبال افزایش جمعیت و نیاز بشر به منابع غذایی، سوخت، مواد معدنی، شن و ماسه، آبزیان و ترکیبات فعال زیستی قابل استخراج از آنها برای مقاصد پزشکی و بهداشتی، جلبکها و ترکیبات قابل استخراج آنها مانند آگار، کاراژینان و اسید آلژینیک، کاربرد شویندهها و سموم آلی و افزایش بیش از حد مصرف مواد پلاستیکی و پلیمری، به ناچار همه آبها در معرض تهدید قرار دارند. علاوه بر این پدیدههایی مانند گرمایش جهانی در تسریع این مشکل نقش بهسزایی خواهد داشت. بنابراین بهترین راهکار مدیریت صحیح منابع در جهت بهرهبرداری حسابشده با نگرش توسعه پایدار، مدیریت صحیح آبهای سطحی و زهکشی روانآبهای شهری، استفاده و بهرهبرداری صحیح از منابع طبیعی، روی آوردن بیشتر به سوختها و منابع انرژی تجدیدپذیر به جای سوختهای فسیلی، مدیریت کنترل و مصرف صحیح محصولات کشاورزی، استفاده بیشتر از محصولات طبیعی و ارگانیک به جای محصولات شیمیایی و سنتزی و سمی و مدیریت جلوگیری از فرسایش خاکها با توسعه فضای سبز است. در نهایت، گام مهم میتواند مدیریت مناسب و جلوگیری از ورود پسماندها و پسابها و بخصوص جلوگیری از رهاسازی محصولات یا موادی که در محیط زیست تجزیه نمیشوند به سواحل و آبهای اقیانوسی باشد. این راهکار با اجرای طرحها و برنامهریزیهای هدفدار در جهت جمعآوری، پردازش، جداسازی و بازیافت پسماندهای جامد یا تصفیه فاضلابها و پسابها و تجهیز واحدهای صنعتی به سیستمهای تصفیه فاضلاب عملی خواهد شد.

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا