سامانه هشدار سریع در تهران باعث کاهش آثار ثانویه زلزله می شود
به گزارش سیناپرس به نقل از ایرنا،سامانه هشدار سریع زلزله، سامانه اطلاع رسانی و انجام اقدامات برای زلزله هایی است که در عمق زمین به وقوع پیوسته اند ولی هنوز در محل سکونتگاه ها احساس نشده اند. اکنون بسیاری از کشورهای لرزه خیز جهان از آن برای آگاهی رسانی به شهروندان و خاموشی ایمن تاسیسات راهبردی خود لحظاتی قبل از احساس شدن امواج ثانویه یا امواج مخرب زلزله استفاده می کنند.
این سامانه ها که انواع مختلفی دارد به طور کلی متشکل از سنسورهای حساس شتاب نگاری است که در مناطق مختلف نصب شده، امواج اولیه/p زلزله را دریافت می کنند و بعد از انجام محاسبات خصوصیات زلزله رخ داده را تعیین، میزان شدت آن و خسارت احتمالی را به طور نسبی در محل مورد نظر اعلام و چند ثانیه پیش از رسیدن امواج مخرب هشداری صادر می کند.
ژاپن به عنوان یکی از زلزله خیزترین کشورهای جهان به طور گسترده از این سامانه ها استفاده می کند و تنها کشوری است که بر اساس قوانین وقوع زلزله را عمومی و با پیامک به اطلاع مردم رسانده و در شبکه های تلویزیونی نیز زیرنویس می کند.
مکزیک نیز بعد از زلزله سال 1985 مکزیکوسیتی به سوی ایجاد این سامانه رفت و توانست میزان خسارات بعد از زلزله با بزرگای 7.1 شهریور 96 را کاهش دهد.
در عین حال که استفاده از این سامانه ها می تواند از خسارات جانی و مالی بکاهد، سوال این است که برای همه شهرهای زلزله خیز جهان مناسب هستند یا خیر؟
از آنجا که گسل های مسبب زلزله مانند تهران در داخل بعضی شهرهای پرجمعیت زلزله خیز قرار دارد و در این صورت زمان هشدار گاه حتی به 10 ثانیه کاهش می یابد آیا متوسل شدن به این سامانه ها برای کاهش خسارات مفید است؟ آیا امکان استفاده از سامانه هشدار سریع بدون توجه به نوع پوسته و گسل مسبب زلزله با توجه به هزینه های نصب و نگهداری و دیگر هزینه های زیرساختی برای تاسیسات شهری قابل توجیه است یا خیر.
عضو انجمن مخاطره شناسی ایران در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا در مورد مفید بودن سامانه های هشدار سریع برای زلزله های تهران به رغم نزدیک بودن گسل های مسبب زلزله در تهران گفت: به طور کلی اگر چشمه های لرزه ای داخل شهر باشد استفاده از سامانه های هشدار سریع برای عکس العمل و پناهگیری مردم چندان مفید نیست اما می توان از آن برای کاهش اثرهای ثانویه زلزله مانند آتش سوزی و حفظ مخازن آب شهر یا به طور کلی برای حفظ هر سیستمی که به طور خودکار قابل کنترل باشد، بهره گرفت.
دکتر مسعود مجرب ادامه داد: اما این سوال وجود دارد که آیا امکان وقوع زلزله در گسل های اطراف و دورتر از شهر تهران که مخرب هم هستند نیست؟ واضح هست که این احتمال همواره وجود دارد. در این صورت بعد از رسیدن امواج اولیه به سامانه هشدار سریع، این سیستم می تواند رسیدن امواج ثانویه را که مخرب هستند، هشدار دهد.
وی با اشاره به وجود تاسیسات مختلف راهبردی در اطراف تهران توضیح داد: تخریب پالایشگاه، مخازن آب، خطوط انتقال نفت و گاز و شریان های حیاتی در زمان زلزله می توانند میزان خسارت ها را افزایش دهند. از این رو سامانه های هشدار سریع می توانند پیش از وقوع زلزله اصلی موجب خاموش شدن ایمن این تاسیسات و کاهش آسیب های بیشتر شوند؛ هر چند برای خاموش شدن ایمن این تاسیسات غیر از سامانه هشدار سریع باید سیستم های قطع کننده خودکار نیز نصب و استفاده شوند.
این مدرس دانشگاه در مورد انواع سامانه های هشدار سریع گفت: سامانه های هشدار سریع انواعی دارد که در حال حاضر در شهرهای مختلف زلزله خیز جهان طراحی و اجرا شده اند. یک نوع آنها سامانه هایی هستند که در محل نصب می شوند و به سامانه/ on-site معروف اند این سامانه ها برای دارایی های مهم استفاده می شوند تا چند ثانیه قبل از رسید امواج مخرب هشدار مورد نیاز صادر شود.
وی افزود: همچنین سامانه های ناحیه ای/ regional نیز وجود دارند که شامل شبکه ای از شتابنگارها هستند و به صورت پراکنده در ناحیه مشخصی نصب می شوند.
این دانش آموخته رشته زلزله شناسی با اشاره به نوع دیگری از سامانه های هشدار سریع نیز گفت: نوعی دیگری نیز هست که تشخیص پیشاپیش یا front- detection نامیده می شود، این سامانه معمولا بسیار نزدیک به چشمه لرزه ای نصب می شود.
مجرب با اشاره به استفاده از سامانه های ترکیبی در بعضی شهرهای جهان مانند استانبول توضیح داد: ترکیبی از این سامانه ها می تواند کارایی بیشتری در زمان رخداد یک زلزله مخرب داشته باشند.
وی در پاسخ به این سوال که در صورت نصب سامانه هشدار سریع ناحیه ای در تهران زمان هشدار چقدر خواهد بود نیز گفت: زمان هشدار در مورد هر زلزله متفاوت است و بیان هر زمانی بدون دانستن رومرکز زلزله، سرعت پوسته و توزیع مکانی شبکه هشدار غیرعلمی است.
دبیر اجرایی نشریه مدیریت مخاطرات محیطی با تاکید بر وقوع هشدارهای نادرست در مورد زلزله گفت: این احتمال همواره وجود دارد که هشدار غلط هم صادر شود و در کشورهایی مانند ژاپن که گسترده از سامانه هشدار سریع استفاده می کنند، سابقه دارد.
وی افزود: ضمن اینکه در هنگام رخداد هر زلزله مخرب به ناچار برخی مناطق جزء نقاط کور قرار می گیرند و به دلایل مختلف امکان ارسال هشدار به آن مناطق وجود ندارد. باید دید نسبت به هزینه ای که می کنیم تا یک سامانه هشدار سریع راه اندازی شود و فایده های آن چقدر توازن وجود دارد که به طور قطع فواید بسیار قابل توجهی را می توان برای آن برشمرد.
این زلزله شناس با اشاره به اهمیت سامانه های هشدار سریع گفت: باید توجه داشت نصب سامانه هشدار سریع در شهرهای زلزله خیز همه مشکلات را هنگام وقوع زلزله حل نمی کند؛ اما با توجه به فوایدی که دارد از نظر هزینه ای به صرفه هستند و میزان خسارات را کاهش می دهند.
