از شیوع پسرعموی HIV تا وضعیت ویروس در ایران

ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی نوع 1 (Human T-cell leukemia virus type 1) به اختصار HTLV-1 نامیده می شود. این ویروس که گاهی اوقات از آن به عنوان پسرعموی ویروس اچ آی وی (HIV) یاد می شود، یک ویروس باستانی است که DNA آن، در مومیایی های 1500 ساله Andean شناسایی شده است.

ویروس HTLV-1 از مادر به کودک (از طریق شیر مادر)، رابطه جنسی به ویژه روابط محافظت نشده، تماس با خون از جمله تزریق خون آلوده، قابل انتقال است.

این ویروس می تواند باعث بروز لوسمی (leukemia)، لنفوم (lymphoma) و برخی بیماری ها مانند برونشکتازی (bronchiectasis) یا همان التهاب مزمن ریه شود. تخمین زده می شود که حدود 20 میلیون نفر در سراسر جهان آلوده به ویروس HTLV-1 باشند.

به گفته دکتر رابرت گالو (Robert Gallo)، مدیر علمی شبکه جهانی ویروس و مدیر موسسه ویروس شناسی در مدرسه پزشکی دانشگاه مریلند (آمریکا) که آزمایشگاه وی برای نخستین بار موفق به کشف ویروس HTLV-1 در سال 1979 شد، به جز تحقیقات اندکی در ژاپن، تاکنون تلاش جدی برای توسعه درمان و تولید واکسن مقابله با این ویروس صورت نگرفته است.

طی چند روز اخیر، خبرهای متعددی از شیوع این ویروس در استرالیا منتشر شد. شیوع HTLV-1 در میان افراد بزرگسال ساکن مناطق مرکزی استرالیا به 40 درصد رسیده و بیشترین میزان آسیب در جوامع بومی این کشور به ویژه شهر آلیس اسپرینگز (Alice Springs) گزارش شده است.

گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های اروپا (ECDC) در مارس 2015 (نقشه پایین)، بخش هایی از کارائیب، مناطقی از آمریکای جنوبی شامل برزیل، پرو، گویان (فرانسه)، بخش هایی از آفریقا شامل جنوب گابن، مناطقی از خاورمیانه از جمله ایران – مشهد، بخش هایی از جنوب غربی ژاپن، مناطقی هستند که ویروس HTLV-1 از شیوع نسبتا بالایی (high endemic) در آنها برخوردار است.

(وضعیت شیوع ویروس HTLV-1 در آسیا – منبع ECDC)

اجماع جهانی برای مقابله با پسرعموی ویروس HIV

باتوجه به شیوع ویروس HTLV-1 در استرالیا، ائتلافی از 60 دانشمند، پزشک و پژوهشگر از 26 کشور جهان – از جمله دکتر رابرت گالو، کاشف این ویروس، در نامه ای به سازمان بهداشت جهانی (WHO) تأکید کردند که اکنون "زمان برای ریشه کنی این ویروس فرارسیده است" و خواستار اقدام جدی برای مقابله با آن شده اند.

در این نامه که روز 12 مه (22 اردیبهشت) در مجله پزشکی لانست (Lancet) منتشر شد، تأکید شده است که از 17 استراتژی پیشگیری به منظور کاهش انتقال ویروس های منتقله از راه خون (blood-borne viruses) از جمله اچ آی وی (HIV)، تنها 4 استراتژی پیشگیری برای میلیون ها مبتلا به ویروس HTLV-1 در دسترس است.

در بخش دیگر این نامه آمده است: این ویروس همچنان تهدید جدی برای سلامت فرد، جامعه و حتی سلامت جهانی – به دلیل سرعت بالای نرخ مهاجرت طی چند سال اخیر – محسوب می شود. از سازمان بهداشت جهانی (WHO) خواسته می شود که استراتژی جدیدی برای جلوگیری از انتشار جهانی ویروس HTLV-1 اتخاذ کند.

بیشتر بخوانید:
هشدار در مورد شیوع یک ویروس باستانی

شناسایی ویروس HTLV-1 در ایران

اولین بار در ایران، دکتر سید ضیاء الدین تابعی، استاد دانشگاه علوم پزشكی شيراز و جمعی از همکاران، دو بیمار خراسانی مبتلا به لوکمی – لنفومای بالغین از نوع سلول T را در سال 1365 (1986 میلادی) گزارش کردند؛ سپس 13 بیمار مبتلا به این بیماری مجددا از خراسان گزارش شد؛ در مطالعات بعدی مشخص شد که خراسان یکی از مناطق اندمیک برای ویروس HTLV1 است.

براساس گزارش موسسه ملی سلامت (NIH) آمریکا در سال 2010 (نقشه پایین)، ایران (استان خراسان) جزو مناطق با شیوع 1 تا 5 درصدی ویروس HTLV-1 محسوب می شود.