جایگاه کتاب‌های علمی در سبدخانواده‌ها

کشورهای پیشرفته همانگونه که به طرف جامعه اطلاعاتی با شتاب حرکت می کنند به همان اندازه نیز نسبت به افزایش سرانه مطالعه اهمیت می دهند که نشان از جایگاه ممتاز کتابخوانی و ویژگی رفتاری مردم این کشورها دارد.

نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به عنوان بزرگترین رخداد فرهنگی کشور فرصت خوبی برای مردم است تا بهترین کتاب‌‌هایی که معرفی می‌‌شوند را مورد مطالعه و ارزیابی قرار دهند و یک کتابخوانی درست، مفید، هدفمند و جهت‌دار داشته باشند.

به گفته حجت الاسلام سید علی عماد، رییس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس، یکی از آسیب‌های مهمی ‌که متوجه کتابخوانی ایرانیان است، هدفمند نبودن آن است. نرخ کتابخوانی در ایران با شاخص‌های بین‌المللی جوامع توسعه‌یافته، جوامع درحال توسعه و بخصوص جوامعی که سوابق فرهنگی و تمدنی بسیاری داشته‌اند، فاصله قابل توجه دارد.

وی افزود: سال‌هاست که کارهایی انجام می‌دهیم تا فضای مطالعه را در کشور ایجاد کنیم، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، کتاب سال و هفته پژوهش ازجمله تلاش‌هایی است که ما برای توسعه کتابخوانی در کشور انجام می‌دهیم.

عماد با اشاره به آسیب دیگری که متوجه فرهنگ کتابخوانی کشور است، تاکید کرد: یک کتابخوانی درست باید مفید، هدفمند و جهت‌دار باشد، کتابخوانی در جامعه ما هدفمند و جهت‌دار نیست و این یکی از دغدغه‌های جامعه است.

سی‌و‌یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «نه به کتاب نخواندن» فرصت خوبی را فراهم آورده است تا بهترین کتاب‌های مفید علم سال معرفی شوند. در ادامه برخی از کتاب های علمی ارایه شده در این نمایشگاه را معرفی می کنیم.

هوش مصنوعی به زبان ساده: کتاب 128 صفحه ای هوش مصنوعی نوشته بلی ویتبای، ترجمه‌ حسین مجدفر و آوا بهرامی، انتشارات سبزان، به کار کسانی می‌آید که چیز زیادی از پیچیدگی‌های هوش مصنوعی نمی‌دانند و می‌خواهند بدون خواندن روابط ریاضی و فرمول‌ها به کاربردهای هوش مصنوعی پی ببرند. در فصل اول به این سوال جواب داده می‌شود که «هوش مصنوعی چیست؟». فصل دوم نگاهی به هوش مصنوعی در عرصه‌ عمل دارد و کاربردهای متنوعی از آن را مثال می‌زند. فصل سوم زمینه‌های پژوهشی و کاربردهای زیادی را در موضوع هوش مصنوعی معرفی می‌کند که به روش‌های گوناگون از زیست‌شناسی الهام می‌گیرند و شامل تلاش برای طراحی و ساخت برنامه‌های رایانه‌ای است که هر چه بیشتر شبیه مغز انسان باشد. فصل چهارم به چالش‌های پژوهش‌ها درباره‌ هوش مصنوعی می‌پردازد. در فصل پنجم نویسنده سراغ آثار گسترده‌تری از هوش مصنوعی می‌رود و در نهایت در فصل ششم جنبه‌های اجتماعی هوش مصنوعی را بررسی می‌کند. تنها ایراد کتاب این است که کمتر به کاربردهای ملموس هوش مصنوعی در زندگی افراد عادی پرداخته که البته مترجم در مقدمه‌ کتاب این کمبود را جبران کرده است. قیمت این کتاب10 هزار تومان است.

تاریخ و سیر تکاملی مفاهیم در فیزیك: کتاب 192 صفحه ای «تاریخ و سیر تکاملی مفاهیم در فیزیك» نوشته هری واروو گلیس، ترجمه‌ مریم سلیمی، انتشارات فاطمی، سیر تحول علم فیزیك از آغاز( از دوران یونان باستان تا امروز) را بسیار شیوا و ساده در دو بخش(بخش اول از یونان باستان تا رنسانس و بخش دوم از رنسانس تا عصر حاضر) توصیف می کند؛ ابتدا فیزیک کلاسیک و پس از آن نظریه نسبیت، مکانیک کوانتوم و نظریه‌ آشوب ارایه می شود که در قرن بیستم توسعه پیدا کرده‌اند و فیزیک جدید را می سازند. از آنجایی که علم فیزیک با طبیعت سروکار دارد هم جذاب است و هم دشوار و معمولا این دشواری دانشجویان و علاقه‌مندان فیزیک را به قدری درگیر محاسبات می کند که لذت و جذابیت آن کمرنگ می‌شود و باعث می‌شود ارتباط منسجمی میان آموخته‌های آن‌ها برقرار نشود اما این کتاب برای دانش آموزان دبیرستانی، دانشجویان دوره‌ کارشناسی و علاقه مندان به تاریخ علم مفید است. طوری که خواننده‌ آشنا با فیزیک می تواند به دانش فیزیکی خودش را نظم و ترتیب بدهد و آن را کامل کند و خواننده‌ علاقه‌مند با خواندن کتابی کم حجم اطلاعات مختصر و جامعی از تاریخ فیزیک یاد می‌گیرد.

مجموعه‌ چرا و چگونه: مجموعه‌ سه‌جلدی چرا و چگونه ترجمه مهناز عسگری، انتشارات مدرسه، درباره‌ ساده‌ترین و جزیی‌ترین تا پیچیده‌ترین مسایل«بدن انسان»، «آتش‌فشان‌ها» و «ورزش» نوشته شده است. این کتاب‌های آموزشی در قالب جذاب سوال و جواب شما را با همه‌ مفاهیم مرتبط به این سه موضوع آشنا می‌کنند. در کتاب «بدن انسان» با مسایل شگفت‌انگیزی درباره‌ بدن انسان و مراقبت از آن(مسایل مربوط به بخش‌های مختلف بدن تا دوره‌های رشد، از خواب و رویا تا کابوس شبانه، از معاینه‌های پزشکی تا مسایل مربوط به بهداشت جسم و روان) آشنا می‌شوید؛ اطلاعات این کتاب در قالب ۵۰۰ پرسش و پاسخ گردآوری شده است. در کتاب «ورزش» هم با 500 مساله‌ شگفت‌انگیز درباره‌ ورزش‌ها(از تاریخ فوتبال تا هنرهای رزمی، از دومیدانی تا کشتی، از المپیک تا ورزش‌های غیرعادی) آشنا می‌شوید؛ کتاب «آتش‌فشان‌ها» هم راهنمایی برای آشنایی با تمام ویژگی‌های آتش‌فشان‌ها، مناطق آتش‌فشانی، عوارض مخرب و سازنده‌ آتش‌فشان‌ها و معرفی برخی آتش‌فشان‌ها در 48 بخش است. این کتاب‌ها به خاطر زبان و توضیحات ساده‌شان به کار نوجوان‌ها و بزرگسالان می‌آیند. قیمت هر جلد آن 25 هزار تومان است.

آنچه شما می‌گویید، آنچه پزشک می‌شنود: «نیازی نیست پزشكم مرا دوست داشته باشد. انتظار هم ندارم همراه من عذاب بكشد. وقت زیادی از پزشكم نمی‌خواهم؛ فقط پنج دقیقه به وضعیت من فكر كند. تمام ذهنش را به من بسپارد.»؛ چند بار در مراجعه به یک پزشک با خودتان این جمله‌ها را تکرار کرده‌اید؟ کتاب 353 صفحه ای «آنچه شما می‌گویید، آنچه پزشک می‌شنود» نوشته دنیل افری، ترجمه‌ افروز معتمد، نشر قطره، روایت‌هایی از همین رابطه‌ پزشک و بیمار است. دنیل افری در این کتاب رابطه‌ پزشک و بیمار را به اتوبانی دوطرفه تشبیه کرده که هر کدام در تلاش هستند که دیگری را به انتهای اتوبان هدایت کنند و ارتباطی دوطرفه و بی‌سوتفاهم داشته باشند. «رابطه‌ پزشک و بیمار و مشکلات آن»، «بیایید از هر دو طرف نگاه کنیم»، «کدام مسوولند، پزشک یا بیمار»، «این را هم بشنوید»، «آیا نیت خیر کافی است؟»، «چه روشی نتیجه‌بخش است؟»، «مسوول ثبت دقیق شنیده‌ها»، «خواسته بیمار دقیقا چیست؟»، «خانم دکتر لطفا حقیقت را بگویید»، «لطفا به بیمار آسیب نرسانید»، «آیا مشکل همان‌ است که بیمار می‌گوید؟»، «زبان پزشکی متفاوت است؟»، «تاثیر پیشداوری در درمان بیماران»، «آیا می‌توان هنر ارتباط را آموخت»، «همیشه ما پیروز نیستیم»، «وقت داریم باهم صحبت کنیم؟» عناوین 16 فصل این کتاب کاربردی برای پزشکان و بیماران هستند. قیمت این کتاب 28 هزار تومان است.

«مغز: داستان شما»: واقعیت چیست؟ ما کیستیم؟ ما چگونه تصمیم می‌گیریم؟ چرا انسان‌ها در سراسر عالم به وجود هم نیاز دارند؟ پیشرفت‌های فناوری در آینده‌ نزدیک چه تغییراتی در معنی وجود انسان ایجاد می‌کند؟ دستاوردهای علوم اعصاب در افزایش توانایی‌های ورزشی، پیشگیری از نسل‌کشی، درمان اعتیاد، محدود کردن جرم و جنایت در جوامع بشری، معالجه‌ ناتوانی‌های جسمی و درمان کوری و کری و نیز رسیدن به جاودانگی چگونه می‌توانند مفید باشند؟ کتاب 208 صفحه ای «مغز: داستان شما» نوشته دیوید ایگلمن، ترجمه‌ دکتر محمد اسماعیل فلزی، انتشارات مازیار  به همه‌ این سوال‌ها پاسخ می‌دهد. این کتاب توضیح می‌دهد که در سکوت و تاریکی درون جمجمه‌ هر انسانی مغز فعالی وجود دارد که شرحی از واقعیت جهان را ارایه می‌دهد و داستانی از هویت او را روایت می‌کند. دیوید ایگلمن، عصب‌شناس آمریکایی در این کتاب ما را به سفری می‌برد که در آن با تکیه بر پژوهش‌ها و یافته‌های نوین علوم اعصاب می‌توانیم بهتر به ماهیت وجود انسان و معنای زندگی پی ببریم. قیمت این کتاب 17 هزار تومان است.

زمان و ترمودینامیک: کتاب168 صفحه ای‌ زمان و ترمودینامیک نوشته کایل کرکلند، ترجمه‌ بهرام معلمی انتشارات مازیار، برای آن‌هایی که فیزیک نخوانده اما می‌خواهند بدانند وسایل مدرن زندگی امروزی چگونه کار می‌کنند و اصول فیزیکی حاکم بر آن‌ها چیست، می‌تواند بسیار مفید باشد. هر جا که لازم بوده، جدا از متن کتاب، در داخل کادرها، اصول زیربنایی و قوانین فیزیک به زبان ساده توضیح داده شده‌اند. سیر تحول تاریخی ساخت هر کدام از این وسیله‌ها هم یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد و خواندنی این مجموعه است. به‌طور مثال در این کتاب به این سوال‌ها پاسخ داده شده است؛ چرا پل‌ها از جمله‌ نخستین سطوحی‌اند که در آب و هوای سرد یخ می‌زنند؟ چرا آب یکی از بالاترین ظرفیت‌های گرمایی را در میان مواد مختلف دارد؟ چرا داخل گلخانه حتی در روزهای سرد زمستان گرم است؟ چرا فضا از دمای مشخصی برخوردار است؟ چرا گرما را نمی‌توان به تمامی به کار تبدیل کرد؟ چرا موتورهای درون‌سوز امروزی فقط یک سوم انرژی را به کار تبدیل می‌کنند؟ قیمت این کتاب 14 هزار تومان است.

تاریخچه‌ جهان هستی: شاید جالب باشید که بدانید در اوایل قرن بیستم عده‌ای از اخترشناسان تصور می‌کردند جهان هستی فقط از کهکشان راه شیری تشکیل شده است در حالی‌که با کشفیات و پژوهش‌های بیشتر حالا می‌دانیم در محدوده‌ جهان قابل رصد، حدود صد میلیارد کهکشان وجود دارد که تنها کهکشان راه شیری حدود صد میلیارد ستاره دارد. برای مدت‌ها تصور می‌شد جهان ثابت است اما حالا می‌دانیم جهان در حال انبساط است و کهکشان‌ها از هم دور می‌شوند. در مدرسه، معلم‌ها به ما می‌آموزند که فضا متشکل از سه بعد یا محور X، y و z است و حرکت اجسام در این فضا با گذشت زمان توصیف می‌شود. آلبرت اینشتین با نظریه‌ نسبیت عام، این تصور را به چالش کشید اما نتیجه، چنان عجیب و غریب بود که خود اینشتین هم چندان از آن راضی نبود. در دهه‌ 1980 نظریه‌ مهبانگ جای خود را به نظریه تورمی داد. یکی از غیرقابل انتظارترین نتایج نظریه‌ تورمی این است که نوسانات کوانتومی مسوول ایجاد کهکشان‌های به‌حدی قدرتمند است که قسمت‌های جدیدی از جهان تورمی را ایجاد می‌کند و جهان به صورت جهان رشدیابنده‌ی خودالقا درمی‌آید که «بَسگیتی» نامیده می‌شود که در هر یک از بسگیتی‌ها، اسرار زیادی برای کشف وجود دارد. یا قبلا تصور می‌شد هرچه رصد می‌کنیم همان است که وجود دارد اما امروزه بهترین تخمین فقط حدود پنج درصد ماده‌ی مریی، حدود 27 درصد ماده‌ی نامریی تاریک و بالاخره 68 درصد انرژی تاریک در جهان قابل رویت خود می‌بینیم. کتاب 120 صفحه ای «تاریخچه‌ جهان هستی» نوشته دیوید هیلاری لیث، ترجمه‌ حسن احمدی و محمدعلی جعفری، انتشارات مازیار، تلاش می‌کند همه‌ این مسایل را به‌طور علمی و با زبان ساده بررسی کند. مترجم هم در پیش‌درآمد کتاب چهار سازوکار جهان، از جمله انفجارها، تهی بودن، گذر نسبی زمان و یکنواختی عمر جهان را به‌طور مختصر توضیح داده تا خواننده در طول کتاب دانش کافی برای درک مفاهیم مطرح‌شده را داشته باشد. این کتاب 16 فصل دارد؛ جهان هستی، پیش از شروع ما، نظریه‌های بنیادی، اتم‌ها و الکترومغناطیس، جهان هستی امروزی، برخوردها و واپاشی‌ها، نگاه اول به تاریخ، چگالی انرژی گیتی، در آغاز، فریدمن از زمان می‌گوید، موج‌ها در گیتی، تشکیل کهکشان، میدان هیگز، تورم، تولید اختلال، دوران اولیه‌ مهبانگ و درباره‌ی ما چه. هدف دیوید لیث از نوشتن این کتاب، توصیف مرزهای علمی به زبان‌ساده و عامه‌فهم و ایجاد پلی بین نظرات پیچیده و بیان ساده‌ نتایج‌ آنها است. قیمت این کتاب 11 هزار تومان است.

تاریخ علم: بیشتر کتاب‌های تاریخ علم را تاریخ‌دانانی نوشته‌اند که از چهره‌های شاخص علم نبوده‌اند اما این تاریخ علم را یکی از برجسته‌ترین فیزیکدان‌های نظری کیهان‌شناسی و ذرات بنیادی معاصر، استیون واینبرگ، برنده‌ جایزه‌ نوبل فیزیک سال 1979 روایت می‌کند که خودش در آن نقشی ماندگار دارد. این کتاب چکیده‌ هزاران سال تلاش آدمی، از یونانیان باستان گرفته تا اعراب و اروپاییان، برای درک جهان هستی روایت شده است. واینبرگ می‌گوید «تاریخ علم داستانی است که دانشمندانی چون من در آن سهم داریم. دانشی از پژوهش‌های گذشته می‌تواند چراغ راه پژوهش‌های امروزی و یاری‌رسان آن باشد و برای برخی از دانشمندان، دانش تاریخ علم الهام‌بخش پژوهش‌های کنونی آن‌هاست. با وجود این، امیدواریم پژوهش‌های امروزی ما بخشی، هر چند ناچیز، از تاریخ بزرگ علوم طبیعی باشد.». این کتاب توسط جمیل آریایی ترجمه شده و قیمت آن 30 هزار تومان است.

ریاضیات خلاق: در کتاب 254 صفحه ای «ریاضیات خلاق» نوشته افشین بهمرام، انتشارات فاطمی، روش‌ها و ترفندهای حل مسایل خلاقانه‌ ریاضی به‌صورت ساده و مفهومی آموزش داده شده‌اند. چیزی شبیه آموزش ماهی‌گیری به جای دادن ماهی. سپس چند مساله به کمک همان ایده‌ها حل شده و در آخر هر فصل هم تمرین‌های متنوعی از سوالات مسابقات ریاضی ایران و جهان آمده است. این کتاب منبع مناسبی برای دانش‌آموزان پایه‌های ششم تا دهم علاقه‌مند به حل مساله‌های ریاضی است که از پس حل مسایلی مانند مساله‌های ریاضیات کانگورو، آزمون IMC، تورنمنت شهرها، المپیاد ریاضی نوجوانان، آزمون‌های ورودی مدارس برتر و… بربیایند. مطالعه‌ این کتاب به دانش‌آموزان دوره‌ ‌متوسطه‌ اول هم که می‌خواهند خود را برای شرکت در المپیادهای ریاضی و کامپیوتر آماده کنند، توصیه می‌شود. «در جست‌وجوی الگو»، «نخستین گام در شمارش»، «تکنیک محاسبه مجموعه‌ عددها (روش گاوس)»، «اصل ضرب»، «اصل جمع و متمم»، «شمارش مسیرها»، «شمارش مجموعه‌ها»، «تجزیه‌ عددها و شمارش مقسوم‌علیه‌ها»، «شمارش مربع‌ها و مستطیل‌ها»، «فاکتوریل»، «جایگشت و چیدن اشیا»، «ترکیب و احتمال»، «اتحادهای جبری»، «چندجمله‌ای‌ها و دوجمله‌ای خیام – نیوتن» و «تکنیک‌های متنوع جبری» فصل‌های مختلف این کتاب هستند. قیمت این کتاب  28 هزار تومان است.

گفتنی است، سی‌و‌یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «نه به کتاب نخواندن» به منظور گسترش و غنی سازی فرهنگ کتابخوانی از 12 تا 22 اردیبهشت ماه در محل مصلای امام خمینی (ره) تهران در حال برگزاری است.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.