تغییر گروه‌های خونی، از ایده تا تحقق

این محقق به پاس خدمات ارزشمندی که در کشف گروه های خونی و امکان انتقال خون از فرد سالم به فرد بیمار داشت جایزه نوبل پزشکی را از آن خود کرد و در جهان ملقب به پدر طب انتقال خون شد. سال 1901 میلادی کارل لندشتاینر برای نخستین بار ثابت کرد روی گلبول های قرمز خونی آنتی ژن های تعیین کننده گروه خونی وجود دارد. این محقق در مطالعات خود دریافت بر علیه همان آنتی ژن ها در سرم خون افراد آنتی بادی هایی وجود دارد. برای مثال اگر فردی گروه خونی A داشته باشد در سطح گلبول های قرمز این فرد آنتی ژن A وجود دارد و این در حالی است که در پلاسمای خون این فرد آنتی بادی B یافت می شود.

در حقیقت تفاوت گروه های خونی در افراد به علت وجود یا نبود پروتئین هایی به نام آنتی ژن است. آنتی ژن یا پادگن ماده ای است که می تواند بدن فرد را به ساخت پادتن یا آنتی بادی تحریک کند. آنتی ژن های گروه خونی بر سطح گلبول های قرمز خون قرار می گیرند که انواع مختلفی دارند. آنتی ژن های A و B از مهم ترین آنتی ژن های گروه خونی هستند. بعضی افراد هر دو آنتی ژن را دارند و بعضی دیگر فقط یکی از این آنتی ژن ها را دارند. عده ای دیگر نیز هیچ یک از آنتی ژن ها را ندارند که در این صورت گروه خونی آنها O نامیده می شود. بر این اساس چهار گروه خونی AB، A، B و O چهار گروه خونی اصلی شناخته شده است. بروز آنتی ژن های گروه خونی تحت کنترل ژن های خاصی است که براساس قوانین ژنتیک از والدین به فرزندان آنها به ارث می رسد.

اسرار گروه های خونی

زمانی که فردی به هر علتی به تزریق خون نیاز داشته باشد، اهمیت گروه های خونی بیش از پیش مطرح می شود. اگر گلبول های قرمز خون در فردی که خون اهدا کرده است آنتی ژنی داشته باشد که در پلاسمای فرد گیرنده خون، آنتی بادی ضد آن وجود داشته باشد، گلبول های قرمز پس از تزریق به هم می چسبد و از بین می رود. چنین شرایطی نه تنها موجب می شود خون تزریق شده کارایی لازم را نداشته باشد بلکه می تواند با ایجاد عوارض شدید و حتی مرگ فرد همراه باشد. پس از ورود خون ناسازگار به رگ فرد گیرنده خون، آنتی بادی هایی که در خون او وجود دارد به آنتی ژن های موجود در سطح گلبول های خون تزریق شده متصل می شود و بلافاصله روند تخریب گلبول های قرمز خون آغاز می شود. تزریق خون به افراد نیازمند تابع شرایط خاصی است و نمی توان هر خونی را به هر فردی تزریق کرد. در میان گروه های خونی فقط گروه خونی O را می توان به هر فردی با هر گروه خونی تزریق کرد. افرادی می توانند از گروه خونی A خون بگیرند که گروه خونی آنها AB یا A باشد. گروه خونی AB نیز فقط به افرادی که این گروه خونی را داشته باشند قابل تزریق است. از این رو سال هاست محققان در کشورهای مختلف در تلاش هستند به راهکاری برای ایجاد امکان تزریق هر گروه خونی به بیماران نیازمند به تزریق خون دست پیدا کنند، البته با در نظر گرفتن این که این راهکار هیچ پیامد یا عوارض جانبی در بدن فرد گیرنده خون نداشته باشد. بتازگی محققان دانشگاه بریتیش کلمبیا در کانادا شیوه جدیدی برای تغییر گروه های خونی در خون اهدا شده برای بیماران نیازمند مطرح کرده اند که اگر این راهکار به نتیجه موفقیت آمیزی برسد می تواند به منزله ایجاد تحول بزرگی درحوزه علم پزشکی باشد. در افرادی که گروه خونی آنها A یا B است، در سطح گلبول های قرمز خون آنها پیوند مولکول قند اضافی دیده می شود. در حقیقت این قند اضافی نوعی آنتی ژن است. این گروه از محققان برای جدا کردن این قند اضافی از آنزیمی استفاده کرده اند که می تواند این قند اضافی را از سطح گلبول های قرمز جدا کند. در نتیجه گروه خونی مورد نظر تغییر پیدا کرده و به گروه خونی شبیه گروه خونی O تبدیل می شود که به هر فردی با هر گروه خونی می توان آن را اهدا کرد. البته این نخستین بار نیست که محققان تولید گروه های خونی با آنتی ژن های کمتر یا به عبارتی تغییر گروه های خونی را مورد بحث و بررسی قرار داده اند. اما محققان دانشگاه بریتیش کلمبیا ادعا کرده اند این روش جدید در مقایسه با روش های قبلی از کارایی و عملکرد بهتری برخوردار است.

وقتی گروه خونی خنثی می شود

دکتر سیدحمید جمال الدینی، متخصص ژنتیک پزشکی در گفت و گو با جام جم درباره اقدامات جدید محققان با هدف تغییر گروه های خونی این طور توضیح می دهد: این گروه از محققان موفق به مهندسی یک آنزیم جهش یافته شده اند که این آنزیم می تواند گروه قندی آنتی ژن را قطع کند در نتیجه این خون بدون در نظر گرفتن نوع گروه خونی به خون خنثی تبدیل می شود که اگر آن را به فرد دیگر تزریق کنیم پاسخ ایمنی در بدن او ایجاد نمی شود. یکی از ویژگی های متمایز روش جدید کارایی آن است. این محققان ادعا کرده اند آنزیم مهندسی شده نسبت به آنزیم های مشابه 170 برابر از کارایی بیشتری برخوردار است. در نتیجه از پتانسیل کاربرد در ابعاد گسترده تر و در سطح کلان برخوردار است. گروه خونی تولید شده خنثی است و چنانچه این خون را به فرد دیگری تزریق کنیم با ایجاد آنتی بادی در بدن فرد گیرنده همراه نخواهد بود. حتی گفته می شود تزریق این خون خنثی به افرادی که نسبت به تزریق گروه خونی O از خود واکنش نشان می دهند از حساسیت کمتری برخوردار است.

وی در ادامه با اشاره به این موضوع که نتایج این تحقیقات فقط یک مطالعه اولیه است می افزاید: نتایج این تحقیق در محیط آزمایشگاهی نشان داده شده و هنوز مراحل آزمایشی حتی روی حیوانات هم انجام نشده است. باید این طرح در مراحل پیشرفته تری مورد بررسی قرار گیرد. در این مرحله هنوز مشخص نیست که آیا همه قندهای آلرژی زا در مطالعات حیوانی و بالینی به طور کامل حذف می شود. باید عوارض جانبی احتمالی که تزریق این گروه خونی خنثی می تواند برای بیماران همراه داشته باشد بررسی شود. پیش از این نیز تحقیقات مشابهی با هدف تغییر گروه های خونی انجام شده است و محققان در تلاش هستند براساس راهکارهای جدید مطرح شده کارایی و اثربخشی این راهکار را با هزینه قابل قبول نسبت به روش های موجود بررسی و مقایسه کنند و در نهایت روش جدیدی را توسعه داده و جایگزین روش های متعارف و معمول کنند.

دو روی سکه اطلاع رسانی

دکتر جمال الدینی بر این باور است در مطرح شدن چنین خبرهایی باید دو مقوله مهم را مورد توجه قرار داد. به گفته این متخصص ژنتیک پزشکی، یکی از مقوله های مورد توجه در اطلاع رسانی جدیدترین دستاوردها در حوزه پزشکی این است که انعکاس این خبرها می تواند آینده پزشکی را به تصویر بکشد و مشخص کننده این باشد که در حوزه سلامت به عنوان یکی از حوزه های مهم و اولویت دار در سرمایه گذاری همه کشورها به این موضوع توجه شده و توجیه سرمایه گذاری و سودآوری بالایی دارد. یکی از موضوعات مهم در حوزه سلامت فناوری های نوینی است که می تواند در حوزه سلامت کاربرد داشته باشد و خبرهای جدید در این حوزه می تواند راهنمای خوبی برای انتخاب مسیر مناسب برای حرکت در این حوزه باشد. بنابراین اگر کشوری نتواند در این حوزه ها سرمایه گذاری مناسبی از نظر اقتصادی یا تربیت نیروی انسانی انجام دهد فقط نقش مصرف کننده را خواهد داشت و باید هزینه های بالایی را برای بهره گیری از این دستاوردها در حوزه سلامت متحمل شود.

دکتر جمال الدینی درباره دیگر مقوله مطرح در این زمینه می گوید: از نگاه دیگر باید توجه داشته باشیم که انتقال مطالب علمی به شکل عمومی و بدون در نظر گرفتن زمینه های انجام آن در کشور و به عبارت دیگر بدون توجه به اما و اگرهای آن بویژه در حوزه هایی مانند تامین خون از اهداکنندگان که به صورت نسبی نیازمند همکاری و مشارکت مردمی است می تواند این آرامش خاطر را در افراد اهداکننده داوطلب ایجاد کند که شاید دیگر به این اقدام داوطلبانه نیازی نباشد. در انعکاس خبر دستاوردهای علمی در حوزه های مختلف باید ملاحظات زمانی و مکانی در نظر گرفته شود. این نوع انعکاس در رسانه ها و مجلات مکتوب علمی برای محققان به طور خاص و برای افراد مرتبط با این موضوع بسیار مناسب است اما برای عموم مردم بدون ذکر اما و اگرها با آسیب هایی می تواند همراه باشد که باید به آنها توجه داشت.

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا