همه چیز درباره یک داروی پرمصرف و بی عارضه

ضد اضطراب، ضد لرزش و ضد سردرد

رامین افشاری، متخصص اعصاب و روان، توضیحاتش درباره این قرص را این‌گونه آغاز می‌کند: پروپرانولول در دسته داروهای «بتابلاکر» یعنی کاهنده ضربان قلب قرار می‌گیرد و از این‌رو توسط متخصصان قلب و عروق تجویز می‌شود. روانپزشکان نیز در موارد زیادی برای درمان بیماران از این دارو کمک می‌گیرند.

وی افزود: در رشته اعصاب و روان، پروپرانولول چندین کار انجام می‌دهد. یکی اینکه دارویی ضد اضطراب با سرعت تاثیرگذاری بالا است و برخلاف اغلب داروهای اعصاب که 4 تا 6 هفته طول می‌کشد تا اثر خود را نشان دهند، سریع عمل می‌کند. کارکرد دیگر پروپرانولول، اثر ضد لرزش است. پروپرانولول برای کسانی که لرزش دست دارند، درمانی مناسب است تا جایی که حتی مصرف آن در ورزشکاران تیرانداز که کوچک‌ترین لرزش دست می‌تواند مشکل‌ساز باشد، دوپینگ محسوب می‌شود.

افشاری متذکر شد: پروپرانولول به کاهش لرزش در مبتلایان به پارکینسون کمک می‌کند و برای رفع لرزش ناشی از مصرف داروهای اعصاب، سودمند است، سردرد را تسکین می‌دهد و در سردردهای میگرنی، درمانی پایه ای به شمار می‌آید. به‌علاوه بطور خفیف، روی فشار خون اثرات کاهندگی دارد. وقتی به مجموعه کارکردهای این قرص نگاه می کنیم، می بینیم پروپرانولول یک داروی چندکاره بسیار خوب است.

این روانپزشک می‌گوید: پروپرانولول در بین اغلب افراد به «قرص تپش قلب» معروف است، از این‌رو خیلی خوب است که مردم با سایر کارکردهای این قرص آشنا شوند. این متخصص اعصاب و روان می افزاید: امروزه با ورود داروهای قلب جدیدتر و اختصاصی‌تر به بازار مثل «آتنولول»، متخصصین قلب بیشتر آنها را نسخه می‌کنند.

 

خودسرانه وعده دارویی‌تان را حذف نکنید

نظم مصرف داروی پروپرانولول در نتیجه گرفتن از این درمان چقدر موثر است؟ در واقع می خواهیم بدانیم اگر بیمار دارویش را آنچنان منظم دریافت نکند، باز هم می تواند به بهبود امیدوار باشد یا نه؟ افشاری در پاسخ به این سوال می‌گوید: پروپرانولول مانند هر داروی دیگری باید در خون به سطح ثابتی برسد.باید سطح خونی بگیرد. وقتی 5 روز از مصرف منظم دارو می گذرد، دارو در خون به سطحی ثابت می رسد و اثرات خود را نشان می‌دهد.

وی خاطرنشان کرد: مصرف منظم در اینجا به این مفهوم نیست که پروپرانولول باید دقیقا سر ساعات مشخصی مصرف شود. برخلاف داروهایی مثل آنتی بیوتیک‌ها، لازم نیست داروهای اعصاب و روان راس ساعت مصرف شود اما اگر قرار است دارو بنا به تجویز پزشک، یکی صبح و یکی عصر خورده شود، رعایت آن الزامی است، حالا با نیم ساعت یا نهایتا 2 ساعت تفاوت زمانی. پروپرانولول از آن دسته داروهایی است که حداقل 2 وعده در روز باید مصرف شود. بعضی  بیماران خودسرانه مصرف را به یک وعده در روز کاهش می دهند که در اینصورت فرد دیگر آن نتیجه مطلوب را نخواهند گرفت.

افشاری توضیحات خود را درباره چگونگی مصرف پروپرانولول اینگونه تکمیل می‌کند: وقتی دارو سطح خونی گرفت یعنی 5 روز از مصرفش گذشت، با فراموش شدن یک وعده آن اتفاقی نمی‌افتد. حالا اگر حداکثر تا 2 ساعت بعد از موعد دارویتان، به خاطر آوردید که داروی خود را فراموش کرده اید، آن را همان موقع بخورید، اما اگر زمان بیشتری گذشته، دیگر بدون نگرانی از خیر آن وعده بگذرید و دوز دارو را هم در وعده بعد دو برابر نکنید. چون همانطور که گفته شد، دارو در خون به سطح مورد نظر رسیده و با یک بار مصرف نشدن، سطحش پایین نمی آید.

 

یک کاربرد جالب پروپرانولول

این روانپزشک با اشاره به حالت «اضطراب عملکردی»، به یک کاربرد دیگر پروپرانولول اشاره می‌کند، کاربردی که از این دارو یک ناجی واقعی می‌سازد؛ «همه ما افرادی را سراغ داریم که در شرایط و موقعیت‌هایی خاص، دچار استرس و تشویش می‌شوند. این حالت اصطلاحا «اضطراب عملکردی» نامیده می‌شود. مثلا فرد می‌خواهد امتحان بدهد یا سخنرانی کند و در این موقعیت‌ها دچار استرس شده و کارایی‌اش تحت تاثیر قرار می‌گیرد. این شخص می‌تواند برای حفظ آرامش خود، 20 تا 30 دقیقه قبل از امتحان، سخنرانی و یا هر موقعیت استرس آور دیگری، 10 تا 40 میلی گرم پروپرانولول مصرف کند.»

افشاری، اشخاصی را که در شرایط عادی دارای ثبات روانی‌اند و استرس بی‌دلیل سراغ‌شان نمی‌آید اما اصطلاحا از «اضطراب عملکردی» رنج می‌برند و آرامش‌شان در برخی شرایط خدشه‌دار می‌شود، قبل از موقعیت‌های تنش زا مجاز به مصرف پروپرانولول تا 40 میلی گرم می‌داند. بیمارانی که دچار اضطراب دائمی‌اند، تحت نظر پزشک باید تا درمان کامل از این دارو بهره گیرند.

عادت کرده‌ایم همین که پزشک دارویی را برایمان تجویز کند بپرسیم عوارضش چیست؟ افشاری در پاسخ به این سوال که پروپرانولول چه عوارضی دارد، می‌گوید: تابه‌حال پیش نیامده به خاطر بروز عارضه‌ای، مصرف پروپرانولول را در بیماری قطع کرده باشم. مصرف این دارو تنها در صورتی که فشار خون یا ضربان قلب بیمار را بیش از میزان مورد انتظار، دچار افت کند، باید متوقف شود. فقط باید حواس‌مان به این 2 نکته باشد. اگر ضربان قلب بیمار با پروپرانولول به زیر 60 رسید یا فشار خونش کمتر از 9 روی 6 شد، دوز پروپرانولول را باید کاهش داد یا اگر دوز پایین است، آنرا قطع کرد. در غیر این دو صورت، به یاد ندارم بیماری را از ادامه روند درمان با پروپرانولول منع کرده باشم.