مرگ میلیون‌ها انسان با شیوع بیماری X

از سال ۲۰۱۵ سازمان بهداشت جهانی هر سال فهرستی از حدود ۱۰ بیماری دارای اولویت را منتشر می‌کند که نیازمند توجه فوری به خاطر احتمال شیوع آنها یا ضعف اقدامات مناسب در کنترل آنها هستند.

سازمان جهانی بهداشت (WHO) در فهرست بیماری‌های همه‌گیر امسال از بیماری عجیب و مرموزی به نام X نام برده و نسبت به احتمال همه‌گیری این بیماری که می‌تواند چندین میلیون قربانی داشته باشد، هشدار داده است. این بیماری می‌تواند از یک عامل ساخته شده دست بشر و نه فاکتوری طبیعی ناشی شود. همچنین در مورد سلاح شیمیایی بیولوژیکی که به طور فزاینده‌ای تولید شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد، نگرانی وجود دارد. این سلاح ها به طور خاص خطرناک هستند زیرا بشر به هیچ مقاومتی در برابر آنان دست نیافته است بنابراین می‌تواند با سرعت زیاد گسترش پیدا کند. همچنین بیماری X می‌تواند همچون آنفلوآنزای اسپانیایی و HIV به طور طبیعی و از تماس انسان با حیوان آغاز شود. همچنین افزایش سفرها و تجارت‌ها احتمال گسترش آن را تسریع می‌کند.

این بیماری ناشناخته به فهرست بیماری‌های تهدید کننده اضافه شده تا تاکیدی بر این واقعیت باشد که یک همه‌گیریِ خطرناک می‌تواند از بیماری شروع شود که پیش از این مشکل‌ساز و جدی نبوده است. کارشناسان امیدوارند گنجاندن یک نوع بیماری محتمل به این فهرست، در آینده کشورها و محققان را وادار سازد تا برای مقابله با بیمارهای همه‌گیر ناشناخته بیشتر تلاش کنند و آمادگی بیشتری داشته باشند.

در این فهرست نسبت به شیوع بیماری هایی مانند تب خونریزی دهنده کریمه کنگو، ویروس ایبولا و ماربورگ، کرونا، نیپا،  زیکا، تب لاسا و تب دره ریفت نیز هشدار داده شده است که به اختصار درباره هر یک از این بیماری ها توضیحاتی داده می‌شود.

تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو: (Crimean Congo Haemorrhagic Fever) یک بیماری حاد تب‌دار و خون‌ریزی دهنده است که از طریق گزش کنه یا تماس با خون یا ترشحات یا لاشه دام و انسان آلوده منتقل می‌شود. تب خونریزی‌دهنده کریمه-کنگو در انسان، بیماری شدیدی همراه با مرگ و میر حدود ۳۰ درصد ایجاد می‌کند و شیوع بیمارستانی آن نیز بسیار بالا است. مخزن و ناقل ویروس در طبیعت، اصولا کنه‌ها هستند و گاو، گوسفند، بز، خرگوش، خرگوش صحرایی و جوجه‌تیغی و حتی جوندگان مثل موش نیز به عنوان ناقل شناخته می‌شوند اما انواع پرندگان به جز شتر مرغ در برابر این بیماری مقاوم هستند. این ویروس از طریق تماس مستقیم با خون یا ترشحات بیمار، لاشه حیوان آلوده (انتقال به قصاب یا پوست‌کن) سبب ایجاد همه‌گیری‌های ناگهانی می‌شود. علایم بالینی این بیماری شامل چهار مرحله دوره کمون (معمولا یک تا سه روز است و حداکثر به ۹ روز می‌رسد)، قبل از خونریزی( بیمار دچار سردرد شدید، تب، لرز، درد عضله به خصوص در پشت و پاها، گیجی، درد و سفتی گردن، درد چشم، ترس از نور می‌شود)، خونریزی‌دهنده( ایجاد خون ریزی یا خون مردگی در مخاط ها، در پوست به خصوص در قسمت بالای بدن و در طول خط زیربغلی و زیر پستان در خانم‌ها و همچنین در محل‌های تزریق و تحت فشار مانند محل بستن رگ بند، ایجاد مدفوع قیری شکل، ‌ادرار خونی و خون‌دماغ، خون‌ریزی لثه و خونریزی غیرطبیعی رحم، خلط خونی، خون‌ریزی در ملتحمه و گوش‌ها، بینی، استفراغ خونی) و دوره نقاهت(مشخصه دوره نقاهت، طولانی بودن آن به همراه ضعف است که ممکن است برای یک ماه یا بیشتر باقی بماند. گاهی موهای بدن کامل می‌ریزند که البته پس از ۴ تا ۵ ماه ترمیم می‌شود) دارد.

ویروس ایبولا و ماربورگ: ویروس ایبولا و ماربورگ دو ویروس مرتبط باهم هستند که باعث بروز تب هموراژیک و در بسیاری از موارد مرگ می‌شوند. هر دو ویروس از آفریقا سرچشمه می‌گیرند که در آنجا تاکنون شیوع پراکنده بیماری برای ده‌ها سال رخ داده است. بیماری تب خونریزی‌دهنده ماربورگ (Marburg Hemorrhagic) یک بیماری نادر با علایم تب و خونریزی  است که اغلب در انسان‌ها و میمون‌ها دیده می‌شود. این بیماری توسط ویروس ماربورگ که یک RNA ویروس زئونوز از خانواده فیلوویروس‌ها است، ایجاد می شود. ویروس ابولا یا ایبولا (Ebola virus) نیز یکی از کشنده‌ترین ویروس‌ها است که باعث بیماری شدید در انسان و پستانداران می‌شود. ابولا به‌طور مرگباری در میان انسان‌ها و میمون‌ها در آفریقا شایع است. علایم ابولا معمولا با یک مرحله شبه آنفلوآنزا که ناگهانی است، شروع می‌شود که با احساس خستگی، تب، ضعف شروع، کاهش اشتها، درد عضلانی، درد مفاصل، سردرد، گلودرد همراه است. درجه تب معمولا بالاتر از ۳۸٫۳ درجه سانتی گراد می‌رود. به همین دلیل است که اغلب، تب با عارضه‌هایی مثل استفراغ، اسهال و درد شکم همراه است. بعد مدتی، تنگی نفس و درد قفسه سینه ممکن است همراه با تورم، سردرد و گیجی رخ دهد. در حدود نیمی از موارد، در پوست ممکن است، بثورات ماکولوپاپولر (منطقه قرمز مسطح پوشش داده شده با برجستگی کوچک) دیده شود، که ممکن است بین ۵ تا ۷ روز بعد دیده شود که این نشان از توسعه بیماری است. بهبودی بین ۷ و ۱۴ روز پس از شروع علایم آغاز خواهد شد. کسانی که زنده می‌مانند اغلب نشانه‌هایی مثل درد مفاصل، التهاب کبد، کاهش شنوایی، و علایم اساسی مانند احساس خستگی، ادامه ضعف، کاهش اشتها، همراه داشته باشند. مرگ، اگر اتفاق بیفتد، به‌طور معمول بین ۶ تا ۱۶ روز پس از شروع علایم و اغلب به دلیل فشار خون پایین و از دست دادن مایع رخ می‌دهد.

کرونا ویروس سندرم تنفسی و سندرم حاد تنفسی شدید در خاورمیانه: کرونا ویروس ها (Coronaviruses) خانواده بزرگی از ویروس‌ها هستند که بیماری‌های مختلفی را از سرماخوردگی معمولی گرفته تا سندرم حاد و شدید تنفسی یا همان SARS (سارس) ایجاد می کنند. این ویروس ها شماری از بیماری ها از سرما خوردگی معمولی تا سندرم حاد تنفسی ( SARS) را شامل می شود. ویروس های این خانواده عامل ابتلای شماری از بیماری های حیوانی نیز هستند. این بیماری به نام سندرم نارسایی تنفسی خاورمیانه (Middle East respiratory syndrome coronavirus) شناخته شده است که به اختصار MERS-CoV خوانده می شود. گونه کرونا ویروس ها که موجب ابتلا به سندرم حاد تنفسی می شوند برای اولین بار در سال 2012 در یک مرد 60 ساله در عربستان سعودی کشف شد. از علایم اصلی این بیماری می توان به تب، سرفه، تنگی نفس و مشکلات حاد تنفسی اشاره کرد. همچنین بیمار ممکن است سرفه های چند روزه ظاهرا بدون دلیل نیز داشته باشد. در موارد حاد مشکلات گوارشی نظیر اسهال، نارسایی حاد تنفسی، اختلالات انعقادی و نارسایی کلیه نیز گزارش شده است که این مورد می تواند بیمار را به همودیالیز نیازمند کند.

بیماری نیپا: نیپا که عامل آن نوعی ویروس به نام ویروس نیپا (Nipah Virus) و از بیماری های مشترک و قابل انتقال بین حیوان و انسان (زئونوز) است، در کشورهای آسیای جنوب شرقی دیده می شود. این بیماری با علایمی شبیه به آنفلوانزا شروع می شود و ممکن است به التهاب مغز (انسفالیت)، اغما (کما) و مرگ در ۴۰ تا ۷۵ درصد از بیماران منجر شود. ویروس نیپا به طور طبیعی در خفاش های میوه خوار آسیای جنوب شرقی دیده می شود اما خفاش ها به این بیماری مبتلا نمی شوند. خفاش ها ویروس را در بزاق و ادرار خود دفع می کنند و ممکن است میوه هایی را که مورد مصرف انسان یا حیوانات قرار می گیرند، آلوده سازند. تاکنون هیچ گزارشی از وجود ویروس بیماری نیپا در ایران گزارش نشده است.

ویروس زیکا: این ویروس (Zika virus) نام یک گونه از ویروس فرمانرو است و از پشه به انسان منتقل می‌شود. ابتلا به این ویروس بیشتر در نقاطی از آفریقا و آسیای جنوب شرقی دیده شده است. این ویروس توسط پشه‌ای موسوم به «آیدس آیگیپتی» (حشره مصری) منتقل می‌شود که ناقل بیماری‌های دیگری از جمله تب زرد و تب دنگی نیز هست اما در موارد نادری انتقال آن از طریق رابطه جنسی هم گزارش شده است. بنا به گزارش «مرکز کنترل و پیشگیری بیماری» در آمریکا، رایج‌ترین علایم ابتلا به این ویروس تب، جوش‌های خارش‌دار، درد مفاصل، و التهاب چشم‌ها است. در حال حاضر هیچ واکسن یا درمانی برای ویروس زیکا در دست نیست. تنها روش برای پیشگیری از عفونت، پرهیز از گزیده شدن به‌ وسیله پشه‌ها است. پیشگیری عبارت است از کاهش پشه گزیدگی در نواحی که این بیماری شایع است.

تب لاسا: تب لاسا نوع بيمارى بسيار مسرى است که اولين‌بار در سال ۱۹۶۹ در شهر لاسا در شمال شرقى نيجريه و پس از آن در سيرالئون، گينه و ليبرى به‌دست آمد. موش ناقل اين ويروس در سرتاسر آفريقا وجود دارد. انتقال ويروس از طريق قطرات ريز آئروسل و گاهى از شخص به شخص صورت مى‌گيرد. دوره کمون ۱۸-۷ روز است. بيمارى به ‌صورت کم سر و صدا و تب، لرز، سردرد، بى‌حالى و ميالژى شروع مى‌شود. به‌طور معمول، بيمارى با شروع تدريجى به‌سمت خستگى و علایم سرشتى بيشتر پيش مى‌رود. خونريزى در ۳۰-۱۵ درصد از موارد اتفاق مى‌افتد، در پوست‌هاى روشن نوعى راش ماکولوپاپولر ايجاد مى‌شود، و افيوژن (به‌ويژه پريکارديت در مردان) نيز رخ مى‌دهد. ناشنوایى در ۲۰ درصد موارد اتفاق مى‌افتد و گاهى دایمى است.

تب دره ریفت: تب دره ریفت RVF یک بیماری آربوویروسی (منتقله از طریق بندپایان) و مشترک بین انسان و دام است. این بیماری بیشتر در حیوان ها مشاهده می‏شود و معمولا در انسان ملایم و خفیف است اما گاهی، موارد حاد بیماری از جمله تب خونریزی‌دهنده و التهاب مغز و پرده‌های آن (مننگو-آنسفالیتی) و مرگ‌ و میر نیز دیده شده است (حدود ۱درصد). پس از دوره نهفتگی 2 تا 6 روزه بیمار دچار علایم آنفلوآنزا شامل شروع ناگهانی تب، سردرد، دردهای عضلانی و کمردرد شده و گاهی سفتی عضلات گردن، ترس از نور، و حالت تهوع اتفاق می افتد. به طور کلی بیماری در انسان خوش خیم است و در مدت کمتر از یک هفته بیمار بهبود می یابد. در صورت پیشرفت بیماری علایم آنسفالیت حاد، خونریزی، هپاتیت و گرفتاری چشمی به صورت کاهش بینایی اتفاق می افتد. بروز خونریزی با 50 درصد مرگ و میر همراه است در صورتی که در موارد دیگر به ندرت اتفاق می افتد.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.