کاربرد فناوری اطلاعات در مصرف انرژی بخش حمل‌ونقل
امروزه در دنیا، انرژی نقش بسیار برجسته ای را در حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایفا می نماید. اهمیت انرژی به حدی است که میزان دسترسی به آن می تواند ضمن تغییر جایگاه کشورها در نردبان توسعه اقتصادی، به سردی و یا گرمی روابط بین الملل نیز دامن بزند. علاوه بر این ها، با توجه به پی بردن بشر به شکنندگی های محیط زیست در دهه های اخیر، مسائل زیست محیطی که به دنبال تولید و مصرف انرژی به وجود می آید نیز به نگرانی های قبلی اضافه شده است.
بر همین اساس، جوامع و کشورهای مختلف به دنبال راهکارهایی هستند تا مصرف انرژی را بدون آسیب زدن به روند رشد اقتصادی خود کاهش دهند. در این زمینه کشورهای توسعه یافته به پیشرفت های تکنولوژیکی گسترده ای دست یافته اند که استفاده از ICT یا «فناوری اطلاعات و ارتباطات» یکی از مهم ترین آن ها است. کاربرد تجهیزات ICT در حوزه های مختلف، علیرغم آن که خود انرژی بر است، ولی در نهایت به دلیل صرفه جویی های ایجاد شده در بخش های دیگر، می تواند مصرف کل انرژی را کاهش دهد.
پژوهشگرانی از دانشگاه علامه طباطبایی در مطالعه ای، تاثیر ICT یا فناوری اطلاعات و ارتباطات را در یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی یعنی بخش «حمل و نقل» مورد بررسی قرار داده اند. در این مطالعه میزان تاثیرگذاری این فناوری بر شدت مصرف انرژی در بخش حمل و نقل بین کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه با استفاده از شاخص ها و ابزارهای علمی مورد مقایسه قرار گرفته است.
برای انجام این پژوهش، اطلاعات کشورهایی از سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) با کشورهایی از سازمان تولید و صادرکننده نفت (OPEC) مورد مقایسه قرار گرفته اند. از گروه اول کشورهای آمریکا، آلمان، اتریش، اسپانیا، ایتالیا، انگلیس، ایرلند، بلژیک، پرتغال، ترکیه، دانمارک، سوئیس، سوئد، فرانسه، فنلاند، نروژ و هلند و از گروه دوم کشورهای ایران، امارات، الجزایر، اکوادور، عربستان، عراق، قطر، لیبی، نیجریه و ونزوئلا انتخاب و بررسی گردیده اند.
برای گردآوری اطلاعات این پژوهش که نتایج آن طی مقاله ای در پژوهش نامه «اقتصاد انرژی ایران» سال چهارم شماره 13 به چاپ رسیده است، شیوه کتابخانه ای و مراجعه به اسناد و مدارک و سایت های معتبر آماری مورد استفاده قرار گرفته است.
نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد که در کشورهای عضو OECD با ثابت بودن سایر شرایط، به ازای هر یک درصد افزایش در شاخص ICT، شدت مصرف فرآورده های نفتی در بخش حمل و نقل افزایش می یابد در حالی که در کشورهای عضو OPEC تحت همین شرایط، شدت مصرف انرژی در این بخش کاهش نشان می دهد.
در خصوص تاثیر تولید سرانه ناخالص ملی، با اضافه شدن یک درصد به این متغیر و با ثابت بودن سایر شرایط، میزان انرژی بری و شدت مصرف آن در بخش حمل و نقل، در کشورهای عضو OPEC افزایش و در کشورهای عضو OECD کاهش مشاهده می شود. محققین در توضیح این نتیجه اظهار می دارند که کشورهای در حال توسعه با توجه به این که در مراحل اولیه رشد و توسعه اقتصادی قرار دارند، رشد اقتصادی آن ها بیشتر متاثر از نهاده های فیزیکی و همچنین نهاده های انرژی است. ولی در مراحل بعدی، سهم عوامل فنی و تکنولوژیکی در روند رشد و توسعه بیشتر می شود.
بر اساس یافته های این مطالعه، افزایش قیمت بنزین در کشورهای عضو OECD به طور معنی دار و قابل توجهی باعث کاهش شدت مصرف انرژی در بخش حمل و نقل می گردد ولی در کشورهای عضو OPEC این تغییر قیمت، تاثیر معنی داری بر شدت مصرف انرژی در بخش یادشده ندارد. بروز این نتیجه با توجه به وجود ذخایر فراوان انرژی در کشورهای عضو OPEC و قیمت های پایین انرژی در این کشورها نسبت به کشورهای عضو OECD، نشان می دهد که قیمت های انرژی در کشورهای در حال توسعه نتوانسته مصرف انرژی در بخش حمل و نقل را تحت تاثیر قرار دهد.
در دید کلی، نتایج این پژوهش نشان می دهد که فناوری اطلاعات و ارتباطات، دارای تاثیر معنی داری بر شدت مصرف انرژی است و این تاثیر به ساختار اقتصادی و درجه توسعه یافتگی کشورها بستگی دارد. کشورهای توسعه یافته با به کارگیری فناوری های نوینی همچون ICT در کنار اتخاذ سیاست های صحیح مدیریت مصرف انرژی به منظور دستیابی به امنیت انرژی و مصون ماندن از تبعات ناشی از تغییر قیمت آن، توانسته اند زمینه کاهش شدت مصرف انرژی را در کشورهایشان در دهه های اخیر فراهم کنند.
طبق پیشنهاد پژوهشگران فوق، می توان با گسترش سیستم حمل و نقل هوشمند، زمینه بهبود کارایی در بخش حمل و نقل را فراهم نموده و یا با گسترش بیشتر بانکداری الکترونیکی، خرید الکترونیکی، تجارت الکترونیکی و موارد مشابه از تحرک غیرضروری جلوگیری کرد. به علاوه با توجه به تبعات منفی زیست محیطی مصرف سوخت های فسیلی در کشور، بهتر است با ایجاد بسترهای مناسب، زمینه را برای تاثیرگذاری قیمت انرژی بر مصرف آن فراهم آورد.
No tags for this post.
