گزارش تصویری و تحلیل فنی بقعه شیخ عماد الدین شاهرود
این بنا از خشت ساخته شده و امروزه بخش اعظم گنبد آن فرو ریخته است . در دیواره های بنا یک لایه کاه گل به عنوان اندود کشیده شده است . بر اساس شواهد و نشانه های موجود ، بنا در گذشته دارای الحاقاتی بوده است که امروزه از بین رفته اند و تنها آثار مخروبه آن ها باقی است . در داخل بنا در چهار گوشه زیر گنبد چهار فیلپوش با آثاری از مقرنس دیده می شود . آثاری که بر روی دیواره ها و مقرنس ها دیده می شود بازگو کننده این مطلب است که در این بنا پوششی از گچ وجود داشته است که متاسفانه امروزه از بین رفته است . در دیواره های بیرونی بنا هیچ گونه تزئیناتی دیده نمی شود . در روی دیوار های بدنه این بنا نیز حفره هایی وجود دارد که احتمالاً محل نصب چوب بست های اجرا و ساخت اولیه بنا هستند .
بنای عماد الدین از ورودی های متعددی تشکیل شده است که عبارتند از :
- ورودی اصلی : در ضلع شرقی بنا ورودی قرار دارد که بر روی آن در گذشته ایوانی از خشت و گل زده شده بود . این ورودی ، ورودی اصلی بنا محسوب می شود .
- ورودی فرعی ضلع شمالی : این ورودی سی سانتیمتر از دیواره داخلی ضلع غربی ، فاصله دارد .
- ورودی فرعی ضلع شرقی : این ورودی نیز سی سانتیمتر از دیواره داخلی ضلع شرقی و 70/2 متر از لبه ورودی اصلی بنا فاصله دارد .
- ورودی فرعی ضلع جنوبی : این ورودی بیست سانتیمتر از دیواره داخلی ضلع شرقی و 20/2 متر از لبه ورودی اصلی بنا فاصله گرفته است .
- ورودی فرعی غربی : این ورودی سی سانتیمتر از دیواره خارجی ضلع جنوبی فاصله دارد .
بنای شیخ عماد الدین دارای هشت طاق نما است که که چهار طاق نمای آن در کنج ها و چهـار عد د دیگــر در اضلاع بنا دیده می شوند . طاق نماهای کنج ها از خشت خام و طاق نماهای اضلاع از آجر ساخته شده اند . پوشش سقف این بنا توسط چهار فیلپوش یا همان طاق نماهای کنج با دهنه نسبتاً زیاد انجام گرفته است . کنج این فیلپوش ها توسط مقرنس هایی با قالب بندی خشتی و تزئین گچی پوشیده شده است . در سمت شرقی بنا در بالای ورودی اصلی آن ، دریچه ای تعبیه شده که نور محل را تامین می کند .
محراب بنا در وسط ضلع جنوبی آن واقع شده و دارای تزئینات ساده گچی است . در حاشیه آن شمشه گیری با گچ ، تزئینات آن را کامل نموده است . سقف بنا به شکل گنبد بوده که بیشتر آن ویران شده است . قسمت داخلی گنبد با گچ پوشیده شده بود که تـنها اثری از آن باقی مانده است . ساختمان بنا بر روی بستری از شن و ماسه قرار گرفته است که در حدود نیم متر آن از گل به صورت چینه ای و مابقی آن با خشت اجرا شده است .
در کتاب مطلع الشمس ؛ سفرنامه خروج از مشهد ، ورود به دارالخلافه تهران جلد سوم ، نوشته اعتماد السلطنه ( صنیع الدوله ) درباره این بنای تاریخی چنین ذکر شده است :
« در یک فرسنگی شاهرود در طرف دست چپ راه قدری دورتراز جاده بقعه خرابی است ، معروف به بقعه شیخ عماد الدین و آن مربع متساوی الاضلاع و از هر طرف دوازده قدم است . بعد از آن که چهار بدنه را با خشت تقریباً پنج ذرع بالا برده اند ، هشت طاق زده که چهار طاق ، چهار سمت نیز از خشت خام و چهار طاق اضلاع از آجر است . ارتفاع گنبد که خشتی است با طاق ها و چهار بدنه ، پانزده ذرع است . بالای گنبد قدری ریخته است . داخله گنبد قدری ریخته است . داخله گنبد را سفید و روی آن را نقش نموده بودند . بیرون بقعه را آب باران به شدت شسته و مندرس نموده است . در حوالی بقعه آثار عماراتی است که متعلق به بقعه بوده . در طرف شرق این گنبد آثار دو گنبد کوچکتر دیده می شود که قدری از بدنه ها و طاق ها باقی است اما از خود گنبد ها چیزی نمانده است . »
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محدحسینی
No tags for this post.
