تاثیر تغییر اقلیم بر تولید گیاه نخود زراعی
افزایش بی رویه گازهای گلخانه ای و در صدر آن ها دی اکسید کربن (CO2) در جو کره زمین که ناشی از فعالیت های انسان است، مخاطرات عمده ای را برای حیات آینده این سیاره و ساکنین آن به وجود آورده است. تجمع این گازها در اتمسفر، موجب گرم تر شدن زمین گردیده و با ادامه روند این گرمایش، سرعت تغییرات محیطی و اقلیمی احتمالا بی سابقه خواهد بود. از تبعات قابل انتظار این تغییرات اقلیمی می توان به تغییر فراوانی و شدت بارندگی ها، افزایش دما و خشکسالی اشاره کرد که همگی به طور مستقیم و غیرمستقیم بر عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی اثر می گذارند.
بنا بر تحقیقات انجام شده در خصوص تغییر اقلیم، در آینده مقدار گاز CO2 به مقدار زیادی افزایش یافته و احتمالا به میزانی حدود 700 قسمت در میلیون که دو برابر مقدار فعلی است خواهد رسید. همچنین از میزان بارندگی ها کاسته شده و دمای هوا نیز شاهد افزایش چند درجه ای خواهد بود. از آن جایی که گاز CO2 ماده اولیه تولید قند در گیاهان است، با افزایش آن می توان انتظار داشت که تولیدات گیاهی افزایش یابد. ولی در عین حال کاهش بارندگی و همچنین افزایش دما احتمالا موجب نوسانات تولید و خطراتی در این رابطه خواهد گردید.
در همین راستا، محققینی از دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، پژوهشی را در خصوص تاثیر تغییرات اقلیمی آینده بر یکی از مهم ترین حبوبات تولیدی کشور یعنی گیاه نخود به انجام رسانده اند. این تحقیق که با استفاده از مدل های کامپیوتری و به شیوه شبیه سازی صورت گرفته، با استفاده از داده های به دست آمده از شهرستان های زنجان، آببر، خدابنده، خرمدره، ماهنشان، گرماب و خیرآباد که همگی در استان زنجان واقع هستند، به انجام رسیده است. این استان که در قسمت مرکزی و شمال غربی کشور واقع گردیده، دارای اوضاع جوی و شرایط اقلیمی بسیار متغیر بر حسب پستی و بلندی های منطقه است.
سناریوی مورد آزمایش برای مطالعه مذکور که در شرایط کشت دیم گیاه نخود در نظر گرفته شده، شامل افزایش دوبرابری سطح دی اکسید کربن، افزایش 4 درجه ای دما و کاهش 10 درصدی بارندگی بوده که طبق پیش بینی های علمی، انتظار می رود تا سال 2100 میلادی اتفاق بیفتد.
یافته های پژوهش فوق الذکر که گزارش آن در فصل نامه علمی پژوهشی «تولید گیاهان زراعی» جلد هفتم شماره 4 منتشر گردیده است، نشان می دهد که در شرایط اقلیمی آینده و تحت سناریوی بررسی شده، میانگین عملکرد و تولید محصول نخود در استان زنجان، به طور معنی دار و به میزان حدود 33 درصد افزایش خواهد داشت که این موضوع به طور مستقیم به دلیل افزایش فتوسنتز ناشی از بیشتر شدن گاز CO2 در دسترس برای این گیاه خواهد بود.
ولی از سوی دیگر، به دلیل افزایش احتمال وقوع تنش های دمایی و همچنین تنش خشکی انتهای فصل، سیستم های کشت این گیاه ممکن است در معرض مخاطره قرار گرفته و پایداری عملکرد و تولید محصول در آن ها را پایین بیاورد. طبق نتایج به دست آمده، افزایش دما به تنهایی می تواند علاوه بر کاهش عملکرد نخود، بیشترین نوسان را نیز در تولید این محصول به وجود بیاورد.
طبق توصیه پژوهشگران، از آن جایی که در آینده با توجه به افزایش دما، شدت این نوسانات بیشتر خواهد شد برای دستیابی به تولید پایدار لازم است که راهکارهای سازگاری و مدیریتی جهت رویارویی با شرایط جدید در مناطق مورد مطالعه به شکل جدی تری پیگیری شوند.
گفتنی است گیاه نخود علاوه بر این که در خوراک انسان و همچنین دام ها مورد استفاده قرار می گیرد، به دلیل تاثیرات مفیدی که بر حاصلخیزی خاک می گذارد دارای اهمیت زیادی در الگوهای کشت و عاملی برای افزایش پایداری نظام های تولید کشاورزی در جهان به شمار می آید. ایران یکی از مهم ترین تولیدکنندگان نخود زراعی است و سطح زیرکشت این محصول در کشور ما، از همه حبوبات دیگر بیشتر بوده که بیش از 95 درصد آن در شرایط دیم انجام می شود.
No tags for this post.
