لوور را در تهران تماشا کنید

به‌تازگی و بر اساس قرارداد بین موزه ملی ایران و موزه لوور، ۵۶ اثر از مجموعه هشت موزه لوور به تهران منتقل‌شده و قرار است برای مدت ۴ ماه میهمان تهرانی‌ها باشد. این آثار از تمدن‌های باستانی مصر، میان‌رودان یا بین‌النهرین، یونان و روم باستان بوده و البته آثاری از کشورهای اروپایی مانند فرانسه و هلند و ایتالیا نیز در آن وجود دارد. در این نمایشگاه آثار ارزشمندی هم از ایران باستان به نمایش گذاشته می‌شود.

هدف از برگزاری این نمایشگاه، نمایش تاریخچه موزه لوور است و به همین دلیل آثاری منتخب از بخش‌های مختلف موزه به ایران منتقل‌شده و این آثار در چهار گالری مجزا به نمایش گذاشته می‌شوند. در این نمایشگاه توجه عمده‌ای به تمدن مصر باستان و آثار مرتبط با تمدن دره رود نیل شده است و این فرصت بسیار منحصربه‌فرد و استثنائی است که علاقه‌مندان تاریخ و فرهنگ مصر باستان قادر به تماشای آثار اصلی متعلق به این تمدن باشند.

موزه لوور مشهورترین موزه دنیا و دارای گنجینه‌ای بی‌نظیر از آثار هنری و تاریخی است که به همین دلیل ازنظر بیشتر کارشناسان رتبه نخست را در میان فهرست بهترین موزه‌های دنیا از آن خودکرده است. موزه لوور یکی از غنی‌ترین آثار باستانی دنیا را به خود اختصاص داده و هدف از برگزاری این نمایشگاه، نمایش تاریخچه موزه لوور است و به همین دلیل آثاری منتخب از بخش‌های مختلف موزه به ایران منتقل‌شده و این آثار در چهار گالری مجزا به نمایش گذاشته می‌شوند. در این نمایشگاه توجه عمده‌ای به تمدن مصر باستان و آثار مرتبط با تمدن دره رود نیل شده است و این فرصت بسیار منحصربه‌فرد و استثنائی است که علاقه‌مندان تاریخ و فرهنگ مصر باستان قادر به تماشای آثار اصلی متعلق به این تمدن باشند.

مراسم افتتاحیه این نمایشگاه ساعت ۱۷ فردا دوشنبه ۱۴ اسفند در موزه ایران باستان برگزار خواهد شد. عنوان این نمایشگاه به‌طور رسمی «موزه لوور در تهران» است. به همین دلیل نوع طراحی این نمایشگاه مشابه موزه اصلی لوور بوده و به‌نوعی اشل کوچک‌تر لوور در این نمایشگاه تجلی پیدا می‌کند.

موزه لوور را بهتر بشناسیم

 ساختمان موزه لوور در ابتدا قصر یکی از پادشاهان سلسله بوربون ها در فرانسه بوده که در حدود دویست سال پیش به موزه تبدیل‌شده است. اشیا به نمایش درآمده این موزه از سراسر جهان گردآوری‌شده و مربوط به طیف وسیع زندگی انسان از ابتدایی‌ترین مرحله تمدن تا نیمه ابتدایی سده نوزدهم می‌شود. از نکات مهم این موزه این است که تقریباً از هر هنرمند مشهوری که در دنیا وجود داشته می‌توان اثری را در این موزه پیدا کرد به‌طوری‌که مشهور است که تنها با دیدن موزه لوور می‌توان نیمی از آثار هنری تمدن‌های مختلف جهان را دید. بدون تردید معروف‌ترین اثر موجود در این موزه تابلو مشهور مونالیزا اثر لئوناردو داوینچی است. در موزه لوور بخشی ویژه تمدن و هنر ایران وجود داشته و آثار متعددی از تاریخ؛ فرهنگ و هنر ایران در این گالری به نمایش گذاشته‌شده است. این موزه درمجموع دارای ۳۵ میلیون شی منحصربه‌فرد بوده و بر اساس آمارهای رسمی به‌طور سالانه نزدیک به ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از آن بازدید می‌کنند.

بدون اغراق این موزه را می‌توان یکی از غنی‌ترین گنجینه‌های تاریخ، فرهنگ و هنر بشریت محسوب کرد که آثاری از سراسر جهان را در دل خود جای‌داده و دیدن کامل آن در یک روز وجود نداشته و امکان ندارد کسی بتواند در طول تنها یک روزبه تماشای همه بخش‌های لوور بپردازد. آثار به نمایش گذاشته‌شده در موزه لوور از سراسر جهان گردآوری‌شده و بخش وسیعی از زندگی و تکامل انسان در کره زمین را از آغاز تمدن تا دوران معاصر شامل می‌شود. در این موزه یک سالن کامل به ایران اختصاص داده‌شده است که در آن آثار متنوعی از دوره‌های مختلف تاریخی ایران به نمایش گذاشته‌شده است.

لوور چگونه لوور شد؟

اگرچه موزه لوور امروزه یکی از غنی‌ترین مراکز فرهنگی در جهان محسوب شده و عنوان برترین موزه جهان را یدک می‌کشد اما باید به این حقیقت تلخ اعتراف کرد که جمع‌آوری این گنجینه ارزشمند، ماحصل سال‌ها استعمار فرانسه در کشورهای مختلف بوده و برای نمونه در دوره ناپلئون که ایتالیا به تصرف فرانسه درآمد آثار زیادی از روم باستان به فرانسه منتقل‌شده و در دوران استعمار فرانسه در شمال آفریقا نیز آثار زیادی از مصر به فرانسه منتقل شدند که امروزه زینت‌بخش موزه‌های فرانسه و به‌ویژه موزه لوور هستند. در ایران نیز متأسفانه در طول سده‌های گذشته براثر عوامل مختلفی مانند بی‌کفایتی پادشاهان و بی‌اطلاعی و جهل عمومی مردم، شاهد به تاراج رفتن آثار تاریخی و هویت باستانی کشورمان توسط باستان‌شناسان و ماجراجویان غربی بوده‌ایم. نقطه اوج این فاجعه را می‌توان قراردادهای پادشاهان قاجار با گروه‌های باستان‌شناسان اروپائی و به‌ویژه فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها دانست که به آن‌ها اختیار کاوش و استخراج آثار باستانی و خارج کردن آن‌ها از ایران را در قبال مبالغی مشخص می‌داد. برای نمونه بر اساس قرارداد ناصرالدین‌شاه و گروه کاوش فرانسوی، اختیار حفاری و کاوش در آثار تاریخی ایران به فرانسوی‌ها اعطاشده و بر اساس این توافق فلزات ارزشمند به ایران تعلق داشته و مابقی اشیا نیز تقسیم می‌شده است که البته بر اساس شواهد و مدارک مستند باقی‌مانده، این قانون هم هیچ‌گاه به‌درستی اعمال نشده و معمولاً فرانسوی‌ها با پرداخت رشوه، وعده‌های بزرگ یا اعطای مدال، بیشتر آثار را از آن خود می‌کردند.

برای نمونه بر اساس دست‌نوشته‌های مادام دیولافوا می‌دانیم که وی و همسرش در سال ۱۸۸۶ میلادی به همراه ۳۲۷ صندوق از آثار باستانی ایران به وزن تقریبی ۵۰۰ تن از راه بندر بوشهر رهسپار پاریس شدند. متأسفانه این کاوش‌ها را بیشتر می‌توان نوعی تخریب و غارت آثار تاریخی دانست نه کاوش علمی و در بسیاری از مواقع این زوج فرانسوی که در قالب قانونی به سرقت آثار تاریخی ملت ایران مشغول بودند، به‌طور عامدانه‌ای آثار باستانی باارزشی که امکان حمل آن‌ها به فرانسه وجود نداشت را تخریب می‌کرد. مادام دیولافوا در کتاب خاطرات خود، ایران کلده و شوش می‌نویسد:

دیروز گاو سنگی بزرگی را که در روزهای اخیر (در کاخ آپادانا واقع در شوش) پیداشده است با تأسف تماشا می‌کردم، در حدود دوازده هزار کیلو وزن دارد! تکان دادن چنین تودهٔ عظیمی غیرممکن است. بالاخره نتوانستم به خشم خود مسلط شوم، پتکی به دست گرفتم و به جان حیوان سنگی افتادم. ضرباتی وحشیانه به ‌او زدم! سرستون درنتیجه ضربات پتک مثل میوهٔ رسیده از هم شکافت…

 این موضوع در کنار فرصت‌طلبی و خیانت برخی افراد سودجو و قاچاقچیان اموال فرهنگی و تاریخی که به‌طور غیرقانونی اقدام به حفاری غیرمجاز کرده و آثاری را به‌طور غیرقانونی در خارج از کشور به فروش می‌رسانند سبب شده تا امروزه شاهد حضور تعداد زیادی از آثار ارزشمند ایران در موزه‌ها و گالری‌های خصوصی گوشه و کنار جهان باشیم. شوربختانه به دلیل قانونی بودن انتقال این اشیا از ایران به دلیل عقد قرارداد بین پادشاهان قاجار و فرانسوی‌ها، امروزه ایران امکان داشتن هیچ ادعایی نسبت به میراث ارزشمند تاریخی خود در این کشور و البته بسیاری از دیگر موزه‌های غربی نداشته و برای نمونه در موزه لوور اشیا متعددی از ایران به نمایش گذاشته می‌شود که بسیاری از آن‌ها منحصربه‌فرد بوده و مشابه آن در کشور وجود ندارد. سرستون‌های سنگی عصر هخامنشی، آثار مربوط به مارلیک، تپه سیلک کاشان، آثار متعلق به تمدن ایلام (عیلام) در شوش؛ آپادانا و … ازجمله این اشیا محسوب می‌شوند. از مهم‌ترین آثار دوران هخامنشیان در موزه لوور باید به نقش یک شیر و گاو بال‌دار روی آجرهای لعاب‌دار شوش و سرستون گاو دوسر از قصر هخامنشیان در شوش اشاره کرد.

نمایشگاه اخیر موزه لوور در تهران فرصتی استثنائی برای دیدن میراث ارزشمندی است که فرانسوی‌ها در طول دوران استعمار از کشورهای صاحب تمدن به موزه‌های خود منتقل کرده‌اند و شاید در کنار تحسین هنر به‌کاررفته در این آثار، باید به گذشته خود و ناآگاهی و خیانت پادشاهانی که به‌سادگی میراث یک ملت را در اختیار بیگانگان قراردادند، حسرت خورد.

دکتر احسان محمدحسینی- باستان‌شناس

No tags for this post.