نقش موثر اپیدمیولوژی در ارتقای پژوهش کشور

دکتر داوود خلیلی، عضو هیات‌علمی پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است. انتخاب در چندین دوره به‌عنوان دانشجوی برتر و پژوهشگر برتر در دانشگاه و سرآمد علمی در کشور و نیز انتخاب به‌عنوان پژوهشگر در یک گروه بین‌المللی دانشگاه هاروارد برای پژوهش روی بیماری‌های قلبی و عروقی،ازجمله سوابق علمی دکتر خلیلی است. وی همچنین یکی از داوران نشریه لنست (The Lancet) است که از مهم‌ترین نشریات علمی جهان به‌حساب می‌آید. با این پژوهشگر جوان کشور گفتگو کردیم

لطفا از خودتان بگوئید

داوود خلیلی، پزشک متخصص اپیدمیولوژی، متولد 1350 در مشهد، هستم. من دوره پزشکی را در دانشگاه علوم پزشکی ارومیه و دوره MPH و اپیدمیولوژی را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گذرانده‌ام. در حال حاضر نیز عضو هیئت‌علمی پژوهشی در پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هستم. کارهای پژوهشی من بیشتر درزمینهٔ پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر و عمدتاً بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت است.

رشته اپیدمیولوژی، به‌خصوص درزمینهٔ کنترل بیماری‌های غیر واگیر، طی چند دهه اخیر، رشد قابل‌توجهی است. علت این امر کنترل بیماری‌های عفونی و افزایش امید به زندگی و روبرو شدن با بیماری‌های غیر واگیر چون بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان‌ها و دیابت به‌عنوان مشکلات جدی سلامت و بار بیماری‌ها بوده است.

چه شد که وارد حوزه اپیدمیولوژی شدید؟

شروع فعالیت‌های پژوهشی من به زمانی که دانشجوی پزشکی بودم برمی‌گردد؛ زمانی که کمیته تحقیقات دانشجویی باهمت و همکاری تعدادی از دوستان در دانشگاه راه‌اندازی شد. در آن زمان من ابتدا به‌عنوان مسئول آی تی و سپس به‌عنوان دبیر کمیته تحقیقات دانشجویی به مدت چهار سال همراه با دوستان به یادگیری و توسعه پژوهش‌های دانشجویی در علوم پزشکی پرداختیم.

پس‌ازآن دوران طرح نیروی انسانی خود را در دانشگاه علوم پزشکی گیلان گذراندم و در سال آخر این دوره با حمایت معاون پژوهشی وقت دانشگاه و همت یکی از دوستان، مرکز پژوهش‌های خون دانشگاه را پایه‌گذاری کردیم. من مدیریت این مرکز را به عهده داشتم.

همچنین برای مدت هفت سال به کار درمان در مناطق محروم شهرستان رودبار پرداختم اما نهایتاً در سال 1386 بامطالعه بزرگ قند و لیپید تهران در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی آشنا شدم و هم‌زمان تحصیل در رشته اپیدمیولوژی در این دانشگاه را شروع کردم. تا به‌صورت تخصصی‌تر بر روی مطالعات کوهورت کارکنم.

در طی این سال‌ها همواره پژوهش و اپیدمیولوژی بالینی را به کار طبابت در کلینیک ترجیح می‌دادم؛ چراکه در مطب می‌توان تعداد محدودی بیمار را درمان کرد، اما در رشته اپیدمیولوژی بالینی شما می‌توانید بیماری را در گروه کثیری از مردم کنترل کنید و یافته‌های پژوهشی حاصل از کاربر روی توده مردم برای من جذاب‌تر بود.

همچنان هزینه کردن برای تهیه سخت‌افزار قابل‌قبول‌تر و ساده‌تر است از هزینه کردن برای فکر و ایده پژوهشگران؛ امری که باید در سایه آرامش حاکم بر کتابخانه‌ها و مراکز پژوهشی وزندگی آنان افزونی و بالندگی داشته باشد.

اگر به گذشته بازگردید آیا دوباره این رشته و مسیر را انتخاب می‌کنید؟

بله حتماً. ازآنجایی‌که من در کنار حرفه پزشکی از حل معادلات در رشته آمار و ریاضی نیز لذت می‌برم، تنها رشته‌ای که تلفیق مناسبی از این دو موضوع را ایجاد می‌کند رشته اپیدمیولوژی است.

توصیف شما از اهمیت و جایگاه این رشته چیست؟

رشته اپیدمیولوژی، به‌خصوص درزمینهٔ کنترل بیماری‌های غیر واگیر، طی چند دهه اخیر، رشد قابل‌توجهی یافته است. علت این امر کنترل بیماری‌های عفونی و افزایش امید به زندگی و روبرو شدن با بیماری‌های غیر واگیر چون بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان‌ها و دیابت به‌عنوان مشکلات جدی سلامت و بار بیماری‌ها بوده است.

این رشته به ارتقای کمی و کیفی پژوهش در علوم پزشکی کمک شایانی کرده و ارتقای این رشته در کشور را باید در ارتقای پژوهش کشور در رشته‌های علوم پزشکی دید که طی سال‌های اخیر بیشترین رشد را در بین کشورهای جهان داشته است.
 

اگرچه تلاش‌های انجام‌شده در طی چند سال اخیر در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت قابل‌تقدیر است، اما تفاوت مزایا بین هیئت‌علمی بالینی و هیئت‌علمی پژوهشی بسیار چشمگیر می‌نماید.

نقاط قوت و ضعف ما در رشته اپیدمیولوژی چیست و چه چالش‌هایی پیشروی دانش‌آموختگان و پژوهشگران این رشته وجود دارد؟

ازآنجایی‌که رشته اپیدمیولوژی خیلی به فنّاوری سخت‌افزاری وابسته نیست و بیشتر به نگاه علمی و دقیق به مشکلات در علوم پزشکی و استفاده از روش‌های نوین در پژوهش‌های میدانی و بالینی تکیه دارد، انتظار می‌رود پیشرفتی بسیار بیشتر ازآنچه شاهد آن بوده‌ایم داشته باشد.

مشکل اساسی این است که متأسفانه در کشور به سخت‌افزار بیشتر از نرم‌افزار اهمیت داده می‌شود. منظور این است که همچنان هزینه کردن برای تهیه سخت‌افزار قابل‌قبول‌تر و ساده‌تر است از هزینه کردن برای فکر و ایده پژوهشگران؛ امری که باید در سایه آرامش حاکم بر کتابخانه‌ها و مراکز پژوهشی وزندگی آنان افزونی و بالندگی داشته باشد.

به‌عنوان‌مثال با یک طرح پژوهشی به‌گونه‌ای برخورد می‌شود که گویی هزینه خرید وسایل بسیار قابل‌قبول‌تر از هزینه‌ای ست که باید برای ایده و زمان پژوهشگر در نظر گرفته شود. اگرچه تلاش‌های انجام‌شده در طی چند سال اخیر در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت قابل‌تقدیر است، اما تفاوت مزایا بین هیئت‌علمی بالینی و هیئت‌علمی پژوهشی بسیار چشمگیر می‌نماید.

این رشته ازنظر شرایط حرفه‌ای با چه چالش‌هایی روبرو است؟

طی سال‌های اخیر علاوه بر فارغ‌التحصیلان دکتری عمومی، فارغ‌التحصیلان ارشد علوم پزشکی نیز فرصت ادامه تحصیل در دوره دکترای تخصصی اپیدمیولوژی را یافته‌اند. این امر بسیار به افزایش دانش تئوری اپیدمیولوژی و افزایش کاربرد اپیدمیولوژی در سایر رشته‌های علوم پزشکی کمک کرده است، اما از طرفی باعث کمرنگ شدن نقش پزشکان در این رشته، به‌خصوص در اپیدمیولوژی بالینی، شده است. این موضوع در کنار مزایای بیشتر رشته‌های بالینی برای پزشکان، باعث کاهش توجه پزشکان به این رشته و درنهایت تضعیف نقش پیشگیری در مقابل درمان، خواهد شد.

امیدواریم حمایت از فکر و ایده و زمان پژوهشگر بر حمایت از خرید تجهیزات سخت‌افزاری فزونی یابد و نیز حمایت از امر پیشگیری حداقل در حد حمایت از درمان موردتوجه قرار گیرد.

آینده این رشته را چگونه می‌بینید؟

با توجه به رشد بسیار زیاد مراکز پژوهشی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، توجه بسیاری از این مراکز به جذب نیروی کارآمد اپیدمیولوژیست مشهود است. ما امیدواریم این موضوع فرصتی را فراهم سازد تا از طریق تربیت صحیح و جذب مؤثر این نیروها، گام‌های مؤثرتری در امر پژوهش در علوم پزشکی برداشته شود.

تخصصی‌تر شدن این رشته در زمینه‌هایی همچون

Clinical epidemiology

Molecular epidemiology

Social epidemiology

Pharmaco epidemiology

Genetic epidemiology

از مزایای نیاز مراکز تحقیقاتی مختلف به این رشته خواهد بود تا به‌واسطه آن سلامت توده مردم از منظرهای مختلف تضمین شود؛ سلامت برای تمامی اقشار جامعه.

اشاره‌ای هم به آثار و فعالیت‌های علمی خود و برنامه کاری آینده‌تان داشته باشید.

بیشترین زمان کاری من به ارائه مشاوره به سایر پژوهشگران و متخصصان بالینی در مورد روش تحقیق و آمار می‌گذرد. کارهای پژوهشی خود من بیشتر بر تدوین مدل‌های پیشگیری از بیماری‌های کاردیو متابولیک متمرکز است. پیشرفت‌های زیادی برای تعیین یک مدل مناسب و بومی‌شده برای پیش‌بینی خطر ابتلا به بیماری قلبی و عروقی، به‌عنوان اولین علت مرگ در کشور، محقق شده که قرار است در سطح مراقبت‌های بهداشتی اولیه در مراکز بهداشتی کشور از آن استفاده شود.

پژوهش در این مورد با همکاری جمعی از پژوهشگران داخل و خارج کشور و نیز مطالعات بزرگ کوهورت کشور همچنان ادامه دارد. امید داریم با راه‌اندازی و توسعه شبکه تحقیقاتی کوهورت ایران که زمینه را برای همکاری مطالعات بزرگ مبتنی بر جمعیت کشور فراهم کرده است، در این مسیر جزو بهترین‌ها در دنیا باشیم.

چه پیشنهادی برای مدیران علمی دارید؟

همچنان که عرض شد امیدواریم حمایت از فکر و ایده و زمان پژوهشگر بر حمایت از خرید تجهیزات سخت‌افزاری فزونی یابد و نیز حمایت از امر پیشگیری حداقل در حد حمایت از درمان موردتوجه قرار گیرد.

به علاقه‌مندان به حوزه اپیدمیولوژی چه توصیه‌ای دارید؟

متأسفانه و شاید هم خوشبختانه این رشته منافع مشخصی برای متخصصان آن، به‌خصوص در مقایسه با رشته‌های بالینی، ندارد. لذا توصیه می‌شود در صورت عشق به پژوهش در حل مشکلات توده مردم در این وادی قدم بگذارند.

 

گفتگو: سیدمهدی موسوی

No tags for this post.