زوال جنگل هیرکانی

در دهه‌های گذشته تغییرات گسترده‌ای در میزان پراکنش جنگل‌های شمال کشور به وجود آمده است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که طی 12 سال گذشته تقریباً 160هزار هکتار از پوشش جنگلی محدوده جنگل‌های هیرکانی از معیارهای تعریف جنگل خارج شده‌اند.

جنگل‌های هیرکانی از نظر قدمت، تنوع ژنتیکی و گونه‌ای، کاربردهای اکولوژیکی و اهمیت بوم‌گردی جزء باارزش‌ترین جنگل‌های جهان هستند.

باتوجه به آن‌که میانگین سهم سرانه جنگل در جهان 0.8 هکتار است، ایران با دارا بودن تنها 0.2 هکتار جنگل، در دسته‌بندی کشورها جزء 56 کشور کم‌جنگل دنیا قرار گرفته است. با این وصف ارزش جنگل‌های هیرکانی مشخص می‌شود و ضرورت برنامه‌ریزی برای حفاظت و احیاء آن‌ها کاملاً محسوس است.

استفاده از تصاویر ماهواره‌ای برای تهیه اطلاعات مکانی این جنگل‌ها در بازه‌های زمانی متفاوت به همراه اطلاعات میدانی می‌توانند به تکمیل برنامه‌ریزی‌های مدیریتی و تصمیم‌گیری‌های چندجانبه کمک کنند.

در شرایطی که آمارها و اطلاعات در رابطه با مساحت پوشش جنگل‌های هیرکانی متفاوت است، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در سال 1394 مساحت این جنگل‌ها را با تاج پوشش بیش از 5درصد، 2میلیون و 73هزار هکتار اعلام کرده است. ایـن آمـار در مقایسه با آمارهای سال‌های قبل از خود، نشـان‌دهندۀ آن است که سالانه 10 هـزار و 738هکتـار به مساحت جنگل‌های هیرکانی افزوده شده است.

در حالی که سازمان بین‌المللی فائو که سالانه از وضعیت کشاورزی و منابع طبیعی کشورهای عضو خود گزارش تهیه می‌کند، مساحت جنگل‌های هیرکانی را در همان سال 1394، یک میلیون و 939هزار هکتار مشخص کرده است که این آمار از افزایـش سـالانه 3 هـزار و 877 هکتـار سطح جنگل حکایت میکند.

این آمارهای متفاوت از جانب منابع رسمی اجرایی و بین‌المللی حکایتگر وضعیت آشفته‌ای بر مبنای اطلاعات غیردقیق و غیرعلمی است که درخصوص یکی از ارزشمندترین و منحصربه‌فردترین جنگل‌های جهان صدق می‌کند. جنگل‌هایی که با روند تخریبی گسترده روبرو هستند و به سرعت در جهت نابودی حرکت می‌کنند.

به گفته متخصصان، استناد به اطلاعات غیرواقعی و غیرمستند نه تنها مشکل کاهش سطح جنگل‌های هیرکانی را کم نمی‌کند، بلکه برنامه‌ریزی‌های مدیریتی را در سطح کلان نیز دچار مشکل می‌کند.

در کشورهای دیگر مانند کشورهای آمریکای شمالی و اروپا، این مؤسسات بی‌طرف دانشگاهی یا تحقیقاتی هستند که طرح پایش جنگل‌ها را برعهده می‌گیرند و بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمدۀ آن‌ها است که طرح‌های مدیریتی حفاظت و احیاء و توسعه جنگل‌ها برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود.

شاید بهتر باشد که در کشور ما هم برای سنجش دقیق عوامل مؤثر در حفاظت و احیاء جنگل‌های هیرکانی، طرح کلان پایش این جنگل‌ها با همکاری نهادهای اجرایی، تحقیقاتی و آموزشی مربوطه تهیه شود و مدیریتی علمی بر مبنای اندازه‌گیری‌های مستمر در دوره‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت شکل گیرد.

تنها به این ترتیب و بر اساس اطلاعات علمی و دقیق کارشناسی است که می‌توان نسبت به جلوگیری از تغییر کاربری جنگل تصمیم گرفت و برای احیاء قسمت‌های تخرب‌شده اقدام کرد و در حقیقت برای نجات این سرمایه گرانبها گام برداشت.

 

گزارش: غزال غضنفری

No tags for this post.