گردهمایی سازمان ها و نهادهای فعال در حوزه ترویج علم برگزار شد

این همایش یا حضور دکتر مصطفی معین، دکتر وحید احمدی، دکتر جعفر توفیقی، دکتر سعید سمنانیان، دکتر حسین شیخ رضائی، دکتر هادی خانیکی، مسئولان سازمان ها و نهادهای فعال در حوزه ترویج علم و جمعی از اصحاب رسانه برگزار شد.

نگاهی نو به چگونگی استفاده از ابزارهای نوین برای ترویج علم

در ابتدای این نشست، دکتر اکرم قدیمی، رئیس انجمن ترویج علم گفت: در جمع سازمان ها و نهادهای فعال در حوزه ترویج علم حضور داریم تا درخصوص نقش آنها در زمینه ترویج علم و مسائل و مشکلات پیش روی این حوزه تبادل نظر کنیم. این گردهمایی بدنبال شناسایی نهادهای فعال در حوزه ترویج علم، هم افزایی و هماهنگی میان این نهادها، شناسایی ظرفیت ها و توانمندی های بالقوه و بالفعل این سازمان ها است.

رئیس انجمن ترویج علم افزود: وقتی از سیاستگذاری در حوزه ترویج علم صحبت می کنیم، با تعدد دستگاه ها و سازمان ها در این حوزه مواجه هستیم؛ این مسأله در عین اینکه نقطه قوت و مثبتی تلقی می شود، اما اگر خط مشی هماهنگی در این زمینه وجود نداشته باشد، متأسفانه باعث تضعیف عملکرد این سازمان ها می شود.

قدیمی خاطر نشان کرد: هدف از برگزاری اولین گردهمایی سازمان ها و نهادهای فعال در حوزه ترویج علم، هماهنگی و همکاری نظام مند میان این نهادها و سازمان ها است. در واقع بدنبال شکل دادن الگویی برای این همکاری هستیم.

وی افزود: اگر پذیریم که ترویج علم به معنای ساده سازی و قابل فهم کردن علم برای عموم مردم است، به تبع آن به ابزارهایی برای آشنا ساختن مردم با این موضوعات احتیاج داریم. در این گردهمایی قصد داریم نگاهی نو به چگونگی استفاده از ابزارهای نوین برای ترویج علم در جامعه داشته باشیم.

براین باوریم که تلاش های صورت گرفته در حوزه ترویج علم بسیار قابل توجه و تأثیرگذار بوده است، اما اگر بخواهیم به هدف غایی خود – تأثیرگذاری علم بر جامعه – برسیم، باید نقد را از خودمان آغاز و چالش ها و مشکلات موجود را بررسی کنیم.

علم و ترویج آن یک موضوع چندوجهی است

در بخش دیگر این مراسم، دکتر مصطفی معین، رئیس نخستین گردهمایی سازمان ها و نهادهای فعال در حوزه ترویج علم گفت: در آستانه روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه (10 نوامبر)، این گردهمایی را برگزار کردیم. امسال یونسکو شعار “علم در خدمت درک مشترک جهانی” (Science for Global Understanding) را به عنوان شعار سال 2017 انتخاب کرده است.

معین افزود: در عصری زندگی می کنیم که شاهد تغییرات سریع و عمیق اجتماعی، سیاسی  و فرهنگی هم در سطح ملی و هم در سطح جهانی هستیم. این تغییرات، چالش های متعددی هم در سطح ملی و هم جهانی  ایجاد کرده اند و غلبه بر این چالش ها احتیاج به درک مشترک از تغییرات و تحولات دارد. اگر این درک مشترک بوجود نیاید، نمی توانیم براین چالش ها غلبه کنیم.

وی خاطر نشان کرد: این چالش ها، واقعیت جهانی هستند و نمی توانیم از آنها چشم پوشی کنیم. توسعه پایدار، تخریب محیط زیست، تأمین منابع آب سالم، افزایش شکاف بین فقیر و غنی، وضعیت زنان به عنوان یک گروه آسیب پذیر در جامعه، اخلاق جهانی، مسائل تغییر اقلیم، نمونه هایی از این چالش های جهانی هستند.

معین گفت: علم و ترویج آن یک موضوع چندوجهی است. متولیان علم تنها نخبگان و دانشگاهیان نیستند؛ بلکه توده مردم، مخاطبان علم و ترویج علم محسوب می شوند. نهادهای مدنی، مسئولان و سیاستگذاران کشور نیز مخاطبان جدی و مستقیم ترویج علم هستند. ترویج علم برای همه ضروری است، نه فقط توده مردم.

وی تأکید کرد: این موضوع چندوجهی می تواند محوری باشد برای اینکه به یک درک مشترک از وضعیت زمانه برسیم. بنابراین برای رسیدن به درک مشترک جهان  که شعار روز جهانی علم 2017 است، به ترویج علم نیاز داریم. این درک مشترک از طریق افزایش آگاهی و تفکر علمی در جامعه، ترمیم شکاف ها و نابرابری ها در همه جنبه ها، تقویت عقلانیت و مدنیت، نه افراط و تفریط، و داشتن شهروند آگاه و توانمندی حاصل می شود؛ شهروندانی که نسبت به چالش ها و مسائل در سطح کشور و جهان، آگاهی پیدا کرده و نسبت به آنها احساس مسئولیت پیدا کنند.

معین افزود: ما یک هدف مشترک داریم و آن، ترویج علم است و برای این هدف مشترک، گردهم جمع شده ایم. هدف این است که شبکه ای از نهادها، سازمان ها و فعالان حوزه ترویج علم در کشور بوجود بیاید تا هم افزایی ایجاد شود، نه موازی کاری و تداخل و خنثی کردن تلاش های دیگران.

ارتقاء علم در سطح عالمان هم ترویج علم است

در ادامه مراسم، دکتر وحید احمدی، معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: باید بدانیم قالب فکری که در آن اقدام به ترویج علم می کنیم، چیست؟ در آموزه های دینی ما، از بحث طلب علم به عنوان یک فریضه یاد شده است؛ این بدان معناست که یک تمدن بزرگ اسلامی بر مبنای یک فریضه علمی است که همه باید در آن مشارکت داشته باشند. پس مبنای پایداری یک تمدن، قاعدتا آگاهی عمومی است.

احمدی خاطر نشان کرد: نگاه های مختلفی به علم وجود دارد. علم و ترویج علم با نگاه نوین، به عنوان جزئی اصلی از نظام نوآوری تلقی می شود؛ یعنی اگر قائل به نظام نوآوری و نظام جدید حاکمیت جهانی باشیم، ابزار قدرتمند ما، ترویج علم است. در این تفکر، باید مفهوم علم را درک کنیم، بازیگران این وظیفه، ابزار، نهادها، زیرساخت ها و برنامه ها را شناسایی کنیم.

معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری افزود: نوع نگرش ما به علم بسیار تأثیرگذار است. اگر علم جزئی از زندگی مردم باشد، خودبخود تشنگی در آنها ایجاد می شود و با این نگرش، باید بدنبال راهی باشیم که این تشنگی را هدایت کنیم؛ در واقع باید تشنگی را در مردم افزایش بدهیم تا خودشان به سمت علم بروند.  

احمدی گفت: وقتی در پازل نظام نوآوری به مفهوم علم نگاه می کنیم، علم چرخه ای از آموزش و پژوهش و ورود فناوری به زندگی مردم است و نهایتا، این باور که مردم همه علم را می پذیرند و باید ابزارهای مناسب برای توسعه علاقه مندی های آنها را فراهم کنیم.

وی تأکید کرد: با این نوع نگرش، ابزار ترویج علم متفاوت خواهد بود. باید مشخص کنیم که علم را برای چه کسانی ترویج می کنیم؟ آیا علم را برای عوام گفتن یا عمومی کردن آن، ترویج علم است؟ معتقدم، علم اگر برای خواص هم به درستی بیان شود، ترویج علم است. علم برای همه و ارتقاء علم در سطح عالمان هم ترویج علم است.

احمدی بیان کرد: اعتقاد دارم که از ابزار جدید آموزشی به درستی استفاده نمی کنیم و به همین خاطر، نظام آموزشی دانشگاهی ما عقب است. نظام جدید آموزشی، نظام ترویج علم است و نظام کهنه کلاسی و متکلم وحده بودن معلم، تخریب علم است. براین باورم که در جوامع پیشرفته که نظام نوآوری را حاکم کرده اند، فاصله طبقاتی علمی کم است. هرچقدر فاصله طبقاتی علمی کمتر باشد، تعادل در جامعه (بیشتر) وجود خواهد داشت. ترویج علم در واقع ایجاد تعادل در جامعه است.

ترویج علم باید منجر به بازتولید علم شود

دکتر جعفر توفیقی، رئیس جمعیت توسعه علمی ایران، دیگر سخنران اولین گردهمایی سازمان ها و نهادهای فعال در حوزه ترویج علم بود. توفیقی گفت: با تصویب قانون برنامه سوم توسعه در سال 1379، قانون جدید وزارت علوم درخصوص سیاست های علمی کشور در 5 محور: پژوهش و تولید علم، سیاست مربوط به انتشار دانش، سیاست مربوط به ترویج دانش، سیاست مربوط به تبدیل دانش به فناوری، سیاست مربوط به کاربست دانش، تدوین شد.

وی افزود: در 3 سیاست موفقیت های نسبی داشتیم، اما در دو سیاست ترویج دانش و کاربست دانش به تلاش بیشتری نیاز داریم. باید از تلاش های مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، انجمن ترویج علم ایران و دکتر معین و دکتر احمدی قدردانی کنیم و امیدواریم که در سال های آینده در حوزه ترویج علم، گزارش های خوبی بویژه در بخش ترویج علم ارائه شود.

رئیس جمعیت توسعه علمی ایران تأکید کرد: به ترویج علم نباید نگاه یک سویه داشت. بخشی از زیست علمی، دریافت و استفاده از علم است، اما بخش مهمتر آن، داشتن تفکر خلاق و نقادانه است. معتقدم که ترویج علم باید با ترویج تفکر علمی همراه باشد؛ یعنی کسی که علمی دریافت می کند، باید تفکر خلاق داشته و بتواند آن را بازتولید کند.

در ادامه این گردهمایی، 3 نشست: کارگروه آموزش و پژوهش، کارگروه سیاستگذاری علم و فناوری، کارگروه رسانه و فرهنگ برگزار شد.

در نشست کارگروه آموزش و پژوهش به ریاست دکتر سعید سمنانیان، گزارش های ترویجی وزارت آموزش و پرورش، کمیسیون ملی یونسکو، موزه ملی علوم و فناوری ایران، پارک فن آموز و رصدخانه مهر بوشهر ارائه گردید.

در نشست کارگروه سیاستگذاری علم و فناوری به ریاست دکتر الهه حجاری و دکتر حسین شیخ رضائی، گزارش های ترویجی انجمن ترویج علم ایران، نهاد کتابخانه های عمومی کشور، کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد، دفتر مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی و کتابخوانی و کانون توسعه فرهنگی کودکان ارائه شد.

در نشست کارگروه رسانه و فرهنگ به ریاست دکتر هادی خانیکی، گزارش های ترویجی خبرگزاری علم و فرهنگ (سیناپرس)، مجله دانستنیها، برنامه چرخ و اندیشکده تدبیر آب ارائه گردید.

بهاره صفوی، سردبیر خبرگزاری علم و فرهنگ (سیناپرس) ضمن ارائه گزارشی درخصوص عملکرد 3 ساله این خبرگزاری گفت: سیناپرس به عنوان سومین خبرگزاری جهاد دانشگاهی، در راستای عمومی سازی علم، فعالیت خود را از سال 1393 آغاز کرد و تلاش این خبرگزاری، مبارزه با شبه علم و خرافه گرایی است.

صفوی افزود: سیناپرس در دو سال پیاپی، در رتبه بندی معاونت مطبوعاتی حائز رتبه شده است. کسب مقاوم دوم خبرگزاری های تخصصی در رتبه بندی سال 95 و مقام سوم خبرگزاری های های تخصصی در سال 94، تهیه 139 هزار محتوای منتشر شده، 2500 گفتگو، 620 ویدئو، 270 اینفوگرافیک، 1540 گزارش تصویری و 51 پرونده با همکاری 58 روزنامه نگار علم و خبرنگار، از جمله دستاوردهای این خبرگزاری است.

 

 

گزارش: معصومه سوهانی

عکس: زهره سوهانی

No tags for this post.