نخستین جلسه شورای سیاست پژوهی مرکز ملی فضایی برگزار شد

در این نشست که صاحبنظران، نخبگان، و مسوولان فضایی کشور به دعوت دکتر جهانگیر جُدَی رییس مرکز ملی فضایی معاونت علمی حضور داشتند، موضوع سیاست های فضایی کشور در زمینه ماموریت های سرنشین دار فضایی، مورد بحث، بررسی و تبادل نظر قرار گرفت.
براساس این گزارش، در همین رابطه سوابق پژوهشی و مطالعات انجام شده پیشین، بررسی و گزارش وضعیت کنونی ارائه شد.
در پایان این جلسه، مقرر شد این شورا تا تدوین سیاست های مرتبط با موضوع ماموریت های سرنشین دار، زیست فضا و اکتشافات فضایی نشست های خود را با این موضوع ادامه دهد.
بنا بر این گزارش، مرکز ملی فضایی با هدف هماهنگی، سیاستگذاری، برنامه ریزی و نظارت با استفاده از ظرفیت های قانونی مربوط به مراکز عالی تحقیقاتی و با رعایت قوانین و مقررات مربوطه در حوزه فضایی کشور، زیرنظر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایجاد شده است.

ایده پرتاب انسان به فضا از کجا آمد؟

چند سال پس از تشکیل سازمان فضایی، همزمان با پرتاب ماهواره امید با ماهواره‌بر سفیر که هر دو در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح طراحی و ساخته شده بودند، در وزارت علوم یک نهاد غیرنظامی به نام پژوهشگاه هوافضا توانست موفقیت‌هایی را در حوزه پرتاب راکت‌های کاوش فضایی به دست آورد. این موفقیت‌ها و همزمان پرتاب ماهواره امید، به شدت مورد توجه بعضی از مسوولان دولت وقت (دولت دهم) قرار گرفت. و این مقدمه‌ای شد بر تغییر اولویت‌های فضایی کشور و به گفته بعضی از کارشناسان، انحراف بخش فضایی غیر نظامی کشور از مهم‌ترین اولویت‌های خود. توانمندی‌های پژوهشگاه هوافضای وزارت علوم ایده‌ای شد برای تشکیل یک نهاد فضایی جدید و بدین ترتیب سازمان فضایی در یک فرایند ادغام و ارتقا به نهاد ریاست جمهوری واگذار شد تا پژوهشگاه هوافضا و چند بخش دیگر را در یک ساختار جدید مدیریت کند. در آن زمان به یک‌باره مسایل مهم فضایی در بخش غیرنظامی مثل امور کاربردی مخابراتی و دفاع از حقوق بین‌المللی جای خود را به برنامه‌هایی با برد نمایشی و البته پرهزینه مثل پرتاب موجود زنده به فضا داد و همین باعث شد تا انتقادهای بسیاری را نیز به دنبال داشته باشد. در این میان اتفاقات مورد انتقاد دیگری نیز در مدیریت فضایی کشور رخ داد، اما مهم‌تر از همه سازمان فضایی ایران با محور قراردادن برنامه ارسال انسان به مدار (که دستاورد کاربردی آنچنانی نداشت و میلیاردها دلار بودجه کشور را صرف می‌کرد)، بیشتر از پیش مورد انتقاد قرار گرفت.

در حالی که مهم‌ترین اولویت فضایی آن روزهای ایران پرتاب انسان به مدار و آزمایش‌های پرتاب موجود زنده (میمون رزوس) به ارتفاع 120 کیلومتری انتخاب شده بود، متاسفانه بنا به دلایلی دو نقطه مداری زهره۱ ( ۳۴ درجه شرقی) و زهره ۳ (۴۷ درجه شرقی) به عنوان مهم‌ترین سرمایه‌های فضایی بین‌المللی از دست رفت و اتحادیه بین‌المللی مخابرات راه دور، (آی.تی.یو) تلاش کرد تا نقطه‌ مداری زهره۲ (۲۶ درجه شرقی) را نیز از ایران گرفته و به کشورهایی همچون قطر یا عربستان واگذار کند. این اتفاق تاسف‌برانگیز انتقادها نسبت به عملکرد سازمان فضایی ایران را شدیدتر از گذشته کرد.

چرا پرتاب انسان به فضا مورد انتقاد قرار گرفت؟

منتقدین به برنامه ارسال انسان به فضا معتقد بودند رواج رویکرد اقتصادی به فضا موجب رویگردانی کشورها از پیگیری برنامه‌های سرنشین‌دار و تمایل به دیگر پروژه‌های فضایی شده است. این مباحث در حالی مطرح می‌شد که کشورمان به شدت به ماهواره‌های مخابراتی برای پوشش تلویزیونی، ارتباطات تلفن ثابت و موبایل، اینترنت و… نیاز دارد. علاوه بر این محصول نهایی به دست آمده در پروژه‌های دیگر فضایی را می‌توان در گستره وسیعی از کاربردها که مواردی چون کشاورزی، راه و شهرسازی، اکتشاف معادن، کنترل منابع، هواشناسی، پیش‌بینی و کنترل حوادث طبیعی را نیز شامل می‌شود، استفاده کرد. چنین دلایلی باعث شد که بسیاری از کارشناسان برنامه ارسال انسان به فضا را تبلیغاتی دانسته و پیگیری پروژه‌ای که طبق برآورد برخی از دانشگاه‌های کشور نیازمند چندین سال زمان و هزینه‌های میلیارد دلاری بود را به صلاح ایران نمی‌دانستند.

در حال حاضر نیز سازمان‌های فضایی در جهان برنامه‌های اصلی خود را به گونه‌ای جهت داده‌اند که مردم نفع عملی آنها را در زندگی روزمره و افزایش رفاه خود ببینند. از جمله این برنامه‌ها توسعه ماهواره‌های سنجشی است. دولت‌ها به کمک این فناوری می‌توانند منابع انرژی روی زمین را تخمین زده و مصرف آنها را پایش کنند که این امر می‌تواند برنامه‌ریزی، مدیریت و کنترل منابع انرژی را برای مسوولان راحت‌تر کند. همچنین رصد تغییرات کیفیت خاک و تخمین میزان منابع آب سطحی، میزان بارش و نشست برف، سطح زیرکشت و نوع کشت و زرع در ابعاد ملی و جهانی نیز از جمله اطلاعاتی هستند که می‌توان با تحلیل داده‌های تهیه شده از فضا، در زمانی کوتاه و با دقت بالا به آنها پی برد.

علاوه براین سازمان‌های فضایی در جهان سعی می‌کنند به کمک ماهواره‌ها به بهبود کشاورزی از راه‌های مختلف کمک کنند. از فضا می‌توان آفت‌زدگی و گسترش آفات در کشور و منطقه را به سرعت تشخیص داده و برای کارشناسان اطلاعات مناسب را به منظور مقابله با آنها فراهم آورد.

حفظ محیط زیست نیز از جمله فعالیت‌هایی است که دولت‌ها تلاش می‌کنند با کمک فناوری‌های فضایی آن را به نحو بهتری انجام دهند. با استفاده از ماهواره‌ها می‌توان پوشش زمینی جنگل‌ها و مراتع را تعیین کرد و تغییرات آن را در هر زمان تشخیص داد. ضمنا منابع و مکان‌های آلاینده‌های آب‌وهوا و نیز محل‌های نشت مواد سمی در رودخانه‌ها و دریاها از جمله مواد نفتی به راحتی از فضا قابل تشخیص هستند.

همچنین با مقایسه تصاویر ماهواره‌ای در زمان‌های متوالی می‌توان به مطالعه تاثیرات توسعه شهری و صنعتی در محیط زیست در طولانی مدت پرداخت. مسوولان حفاظت از محیط زیست و پژوهشگران این حوزه نیز می‌توانند با استفاده از ماهواره‌ها گونه‌های جانوری در معرض انقراض را مورد ردیابی قرار دهند. این موارد گوشه‌ای از اقداماتی است که به دولت‌ها برای سرمایه‌گذاری بر فناوری فضایی انگیزه می‌دهد.

بيش از ۸۰ کشور جهان از دارا و ندار براي خود آژانس، سازمان يا نهادي دارند که متولي توسعه فضايي کشورشان است. در اين ميان هر چند کشورهاي قدرتمند دارای توان مالي بالا سهم بيشتري در توسعه فناوري‌هاي فضايي دارند و دنياي رسانه‌ها پر است از دستاوردهاي رنگارنگ آنها درباره فناوري‌هاي عجيب و غريب فضايي يا تلاش براي پياده کردن انسان روي کره مريخ و از اين دست، ولي ساير کشورها هم بي‌کار ننشسته‌اند و هر کشوري بنا به بضاعت خود تلاش مي‌کند از سفره گسترده فضا بهره‌اي بگيرد. کشورهاي ثروتمند با بودجه‌هاي کلان فضايي فهرست متنوعي از پروژه‌هاي فضايي را دنبال مي‌کنند. اين در حالي است که کشورهايي با بودجه‌هاي کمتر تنها سعي مي‌کنند بر بخش‌هاي کاربردي و اصلي اين برنامه‌ها تمرکز کنند تا با حداقل هزينه بيشترين بهره را از فعاليت‌هاي فضايي خود ببرند.

No tags for this post.