گزارش تصویری و تحلیل فنی از مسجد جامع اهرستان
سینا پرس : هشتی ورودی مسجد در قسمت منتهی به خیابان با آجر نما سازی و سقف آن با آجر های نره لعابدار تزئین شده اند که این بخش کاملاً نوساز است . غرفه های ضلع شمالی هشتی ورودی که در ضلع غربی ایوان قرار می گیرد ، صورت قدیمی خود را حفظ کرده ولی متاسفانه آسیب های بسیاری نیز بر آن وارد شده است .
در حال حاضر هیچ اثری از تزئینات احتمالی قدیمی مسجد وجود ندارد و کل بنا به نظر جدید
می آید . بنای مسجد اهرستان بر اثر ویرانی های پیاپی در طول تاریخ بارها مورد مرمت قرار گرفته است ولی سبک ساختمانی و اصالت معماری آن حفظ شده است . در حال حاضر هشتی ورودی و نما سازی آن ، کاشی کاری سردر ورودی و در آهنی بزرگ ایوان مشرف به حیاط از الحاقات کاملاً جدید بنا محسوب می شوند .
این مسجد دارای محرابی است که جدید بوده و در آن کتیبه ای به این شرح نصب شده است :
« انما یعمر المساجد الله من آمن بالله و الیوم الاخر . در سنه هفتصد و هشتاد و نه این مسجد را اعلم العلما البارعین معین الدین که معلم شاه شجاع بود بنیان نهاد ، چون بر اثر مصادمت با د و باران و گردش دوران و تابش آفتاب فروزان ، خراب و ویران گردیده بود از این رو با تائیدات ایزد منان قهر علی و علی عسگر گل افشان فرزند حسین اهرستانی این دو نفر از اعاظم و راد مردان اهرستانند تصمیم ترمیم این بنای عظیم را از همت عالی به عهده گرفته اند و هزینه ساختمان آن را از کیسه فتوت خود خالصاً لوجه الله پرداخته اند تا در سال یک هزار و سیصد و شصت و سه قمری عمارت این معبد منیع و مسجد رفیع به پایان رسید و بانیان موفق نامبرده به مصداق من نبی مسجداً بنی له فی بیت الجنة گردیدند . »
در کتاب یادگار های یزد صفحه 228 راجع به مسجد اهرستان آمده است که :
« این مسجد در اهرستان ( ارسون ) واقع است و به نام مسجد معین الدین در تواریخ یزد از آن ذکر شده و از آثار قرن هشتم هجری است . اگر چه اهرستان از آبادی های حومه یزد بوده و اکنون به علت توسه شهر فاصله ای از حیث بیابان میان آنجا و شهر دیده نمی شود . مسجد بر سمت چپ و بر کنار خیابانی که از شهر به تفت می رند قرار گرفته . مسجدی است با گنبد رفیع و صحن و ایوان ، ولی عاری از هر نوع آرایش و کاشی کاری . »
جعفری مولف کتاب تاریخ یزد در صفحه 78 در مورد ساخت مسجد می نویسد :
« این مسجد را مولانا معین الدین جلال حافظ ساخته و مقبره خود در جنب آن احیا کرده . مولانای مشارالیه از فضلای زمان خود بوده و منشئات او در غایت نیکویی است و بعضی تاریخ بنی مظفر و شرح رشف شیخ شهاب الدین سهروردی و دیگر رسائل در انشا و غیره تنصیف کرده که بر کمال دانشوری او دال است …. و در سال تسع و ثمانین و سبعمائه ( 789 هجری قمری ) ساخته شده و اگر عمرش وفا کردی آن مسجد را مزین به کاشی می کرد . »
اطلاعاتی اضافی که مولف تاریخ یزد در باره معین الدین در کتاب خود می آورد ، عبارت است از این که او را معلم شاه شجاع می داند و نام تاریخی را که او برای آل مظفر نوشت تاریخ معینی مظفری یاد می کند و در مورد مسجد و مزار او در صفحه 120 می نویسد :
« در جنب مسجد اهرستان به موضعی که آن را دشتوک می خوانند ، مسجدی عالی ساخته بی تکلف و گنبدی جهت مدفن خود در جنب آن پرداخته و پنجره کاشی بر شارع نهاده و هنوز بخشی از عمارات مسجد باقی بوده که مولانای مشارالیه در گذشت و حرمش مولاة عظمی مسجد تمام کرد و مولانا را در گنبد خانه دفن کردند و حرمش نیز وفات کرد و همان جا مدفون ا ست و این مسجد در سنه تسع و ثمانین و سبعمائه تمام شد . »
موضع دشتوک مذکور در تاریخ جدید یزد بنا به ذکر محمد مفید مستوفی در جامع مفیدی در زمان صفویه به داربندک مشهور بوده است همین مولف وضع مسجد در عهد خویش را در صفحه 329 چنین وصف می کند :
« و به سبب طول زمان ، خرابی تمام به آن عمارت راه یافته بود …. در سنه ا حدی و ثمانین و الف ( 1081 هجری قمری ) معمار همت …. میرزا محمد کاظم دادایی … به تعمیر مسجد و مزار مزبور ساعی گردیده »
این بنا به شماره 2442 در تاریخ 18/8/1378 به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمد حسینی * ، فاطمه کردی *
*دانشجوی دکترا باستان شناسی
No tags for this post.
