چرا گازهای گلخانه ای مضر هستند؟

همزمان با آغاز عصر صنعتی شدن جوامع و گسترش استفاده از سوخت های فسیلی ، معضلی به نام آلودگی هوا و آلاینده های جوی ناشی از احتراق سوخت هائی مانند زغال سنگ ، نفت ، بنزین ؛ گاز و گازوئیل به وجود آمد که تقریبا در تمامی صنایع جهان از آن ها استفاده شده و بیشتر خودروهای موجود در دنیا نیز با یکی از این سوخت ها کار می کنند . بحث آلودگی هوا امروزه یکی از معضلات اصلی کلان شهر های دنیا بوده و کمابیش تمامی کلان شهرهای جهان با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند .

در حالت عادی پدیده گلخانه ای برای میلیون ها سال وجود داشته اما در سده های اخیر فعالیت بشر و ایجاد گازهای مختلف آلاینده سبب شده تا این پدیده تشدید شده و میزان بیشتری از انرژی و گرمای خورشید در سطح زمین محبوس شده و در نتیجه دمای هوا افزایش پیدا کند.

مطالعات جدید نشان می دهد که میزان دی اکسید کربن موجود در جو به بالای 396 بخش در هر میلیون مولوکول هوا رسیده است. چندی پیش سازمان جهانی هواشناسی – وابسته به سازمان ملل متحد – در جدید ترین بولتن خبری خود در این زمینه اعلام کرد: میزان CO2 موجود در جو از سال گذشته تا امروز به میزان 2.9 بخش در میلیون افزایش داشته است که این میزان برابر با افزایش ایجاد شده از سال 1984 تا سال گذشته است.

بر این اساس، گازهای گلخانه ای موجود در اتمسفر در سال 2013 به بالاترین میزان ممکن در طول تاریخ حیات بر روی کره زمین رسیدند و این موضوع همزمان با بالارفتن میزان اسیدیته آب اقیانوس ها است که موجب شده است کارشناسان محیط زیست نسبت به خطرات ناشی از آن به دولت ها هشدار دهند.

پدیده گلخانه ای چیست؟

در تعریف پدیده گلخانه ای یا اثر گلخانه ای باید گفت که این پدیده یک فرایند طبیعی در محیط زیست محسوب می شود که سبب گرم ماندن و ایجاد زندگی در کره زمین می شود. در حقیقت انرژی تابشی و گرمای خورشید پس از برخورد به سطح زمین دوباره به سمت جو منعکس می شود و اتمسفر بخشی از آن را نگهداشته و سبب گرم شدن سطح زمین می شود. به بیان دیگر دلیل وجود تعادل دمائی در سطح کره زمین نیز همین مساله است. باید در نظر داشته باشید که وجود حیات در کره زمین مدیون این پدیده است و بدون گازهای گلخانه‌ای، میانگین دمای سطح زمین در حدود ۱۵۵ درجه سانتیگراد سردتر از میانگین حاضر خواهد بود.

در حالت عادی پدیده گلخانه ای برای میلیون ها سال وجود داشته اما در سده های اخیر فعالیت بشر و ایجاد گازهای مختلف آلاینده سبب شده تا این پدیده تشدید شده و میزان بیشتری از انرژی و گرمای خورشید در سطح زمین محبوس شده و در نتیجه دمای هوا افزایش پیدا کند. عمده ترین گازهای عامل ایجاد پدیده گلخانه ای عبارتند از دی اکسید کربن؛ متان؛ بخار آب، ازن ،اکسید نیتروژن، سولفید هگزافلوراید، فرئون و …. به باور بسیاری از محققین ، دی اکسیدکربن مهم ‌ترین بخش گازهای گلخانه ‌ای است این گاز بر اثر احتراق سوخت‌ های فسیلی ( زغال سنگ، نفت و گاز ) به وجود می آید. در مجموع باید عنوان کرد که پدیده گازهای گلخانه ای یک موضوع جدید نیست و آن چه امروزه با ان رو به رو هستیم و مشکل ساز شده است، تشدید گازهای گلخانه ای است.

در بین گازهای ذکر شده که موجب تشدیدی پدیده گلخانه ای می شوند، بخار آب نقش مهمتری ایفا می کند که البته فعالیت های انسانی بر این عامل اثری نداشته و به باور برخی پژوهشگران بخار آب به عنوان یک بازخورد مثبت بر گاز های گلخانه ‌ای آزاد شده در اثر فعالیت بشری همچون منو اکسید کربن اعمال می شود. این موضوع در حالی است که خطرناک ترین و مضرترین گاز عامل تشدید پدیده گلخانه ای، دی اکسید کربن است. متاسفانه دی اکسید کربن ناشی از فعالیت های بشری برای صدها سال در اتمسفر باقی می ماند و دی اکسید کربن موجود در اقیانوس ها برای مدت زمان بیشتری در چرخه طبیعت باقی خواهد ماند. از سوی دیگر بر اساس گزارش های رسمی، وضعیت بحرانی گازهای گلخانه ای تنها منحصر به دی اکسید کربن نبوده و میزان گاز متان 0.27 درصد و گاز نیتروز اکساید 0.25 درصد افزایش را نشان می دهند. نتایج تحقیقات یک تیم پژوهشی بین المللی در ژورنال های علمی Nature Geoscience و Nature Climate Change به چاپ رسید نشان می دهد که دی اکسید کربن ، اصلی ترین دلیل افزایش دما در سطح کره زمین محسوب شده و وجود این گاز سبب محبوس شدن حرارت در سطح می شود. تقریبا تمام گاز دی اکسید کربن تولید شده در دنیا ناشی از فعالیت های انسانی است و متاسفانه میزان تولید دی اکسید کربن در سال گذشته نسبت به سال پیشین دو و نیم درصد افزایش داشته است.

دانشمندان پیش بینی می کنند روند فعلی تولید دی اکسید کربن که سبب گرمایش زمین می شود در سی سال آینده موجب خواهد شد که میانگین دمای کره زمین دستکم 2 درجه افزایش پیدا کند. متاسفانه این وضعیت بحرانی از سال 2009 آغاز شده و این موضوع در حالی است که دولت ها هیچ نشانه ای از جدی گرفتن این موضوع از خود نشان نمی دهند.

قربانیان و تاثیرات جانبی پدیده گلخانه ای

آژانس بین المللی انرژی در سال 2015 میلادی آلودگی هوا را به عنوان چهارمین عامل مرگ و میر انسان ها معرفی کرده و اعلام کرد سالانه 6 و نیم میلیون نفر در سراسر جهان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند.

کارشناسان پیش بینی می کنند با وجود محدود کردن گازهای گلخانه ای در دو دهه آینده نیز شاهد افزایش این آمار به میزان دو برابر خواهیم بود. این موضوع در حالی است که ورود حجم زیادی از آلاینده های جوی سبب ایجاد هوایی ناسالم در کلان شهرهای جهان شده و در سال های اخیر بیماری هایی مانند آسم و مشکلات تنفسی و ریوی در این شهرها به صورت تصاعدی افزایش یافته ویکی از دلایل اصلی مرگ و میر محسوب می شود.

بر اساس گزارش سازمان های بین المللی محیط زیست ، سالانه 5 میلیون و 500 هزار نفر در سراسر جهان به دلیل آلودگی هوا از بین می روند که در این میان سهم دو کشور پرجمعیت چین و هندوستان بیش از 55 درصد از کل این آمار است. طبق اعلام این دو کشور در سال 2014 میلادی 1 میلیون و 600 هزار نفر در چین و 1 میلیون و 400 هزار نفر در هندوستان جان خود را بر اثر آلودگی هوا از دست دادند .

مایکل برائر ، استاد دانشگاه بریتیش کلمبیا در ونکوور کانادا با بیان این که کاهش آلودگی هوا یک راه فوق العاده کار آمد برای بهبود سلامت در کشور های پرجمعیت است ، به تاثیر و پرورش گیاهان و قدرت مراتع و جنگلها در کاهش آلودگی هوا اشاره کرد. به گفته وی تولیدات صنعتی ، دود اگزوز خودروها ، سوزاندن زغال سنگ و در نهایت مصرف چوب وانواع کود ها از عوامل تخریب طبیعت و از بین بردن محیط زیست در کشورهای پر جمعیت و صنعتی همانند چین و هندوستان است .

به طور مثال در کشور هندوستان میلیون ها نفر از مردم برای مصارف خانگی خود همانند درست کردن غذا و گرم کردن آب از سوزاندن چوب در فضای خانه خود استفاده میکنند و به این ترتیب در معرض سطح بالایی از ذرات و آلاینده های معلق قرار می گیرند .

به نظر پروفسور چندرا ونکا تارامن ، استاد دانشگاه بمبئی ، کشور هند باید رویکردی سه جانبه برای حل این معضل داشته باشد . وی در این رابطه پیشنهاد می کند که کاهش سوزاندن زغال سنگ در مصارف صنعتی ، کاهش سوزاندن مراتع برای مصارف کشاورزی ودر پایان کاهش و تعدیل مصارف خانگی کمک شایانی به حل مشکل آلودگی هوا در این کشور خواهد کرد.

چه کسی مقصر است؟

همانطور که در بالا ذکر شد، عمده ترین گازهای گلخانه ای که ناشی از فعالیت های صنعتی بشر هستند عبارتند از : گاز نیتروز اکساید ،بخار آب، دی‌اکسید کربن، متان و ازن . در این میان سهم دی اکسید کربن از سایر عوامل ذکر شده بیشتر است که این گاز عموما ناشی از احتراق سوخت های فسیلی است. آمارهای بین المللی حاکی از این موضوع است که کشورهای چین، آمریکا و هندوستان تاکنون بیشترین سهم را در تولید آلاینده های جوی و کربن در دنیا داشته اند.

آمارهای بین المللی نشان دهنده تزریق بیش از 39.8 میلیارد تن گاز دی اکسید کربن به اتمسفر کره زمین طی سال 2014 میلادی است. بیشترین منابع تولید این میزان گازهای آلاینده ، سوخت های فسیلی مانند نفت ، زغال سنگ و گاز گزارش شده است. این آمار در مقایسه با سال قبلی رشدی 2.3 درصدی نشان می دهد که این موضوع به معنی تولید 778 میلیون تن گاز دی اکسید کربن بیشتر در مقایسه با سال گذشته آن است.

در این میان کشور چین بیشترین میزان تولید گازهای گلخانه ای و آلاینده های جوی را به خود اختصاص داده است. این کشور به تنهائی نیمی از گازهای آلاینده دنیا را تولید می کند. آمریکا نیز با تولید بیشترین میزان آلاینده های جوی پس از چین در میان کشورهای اصلی تولید کننده دی اکسید کربن قرار دارد و پس از آن کشورهای هندوستان و روسیه جای می گیرند.

در اینجا فهرست برآورد تولید دی اکسید کربن در بیست کشور دنیا بررسی و ارائه می شود. این اطلاعات توسط کمیسیون محیط زیست اتحادیه اروپا و با همکاری آژانس ارزیابی محیط زیست هلند در سال 2012 ارائه شده است. این آمار آخرین آمار دقیق بین المللی است که به ارزیابی تولید و رشد سالانه تولید دی اکسید کربن در بین کشورهای گوناگون دنیا می پردازد.

نام کشور	تولید کربن سالانه بر مقیاس تن	تولید سرانه دی اکسید کربن
چین	9,860,000	7.1
ایالات متحده آمریکا	5,190,000	16.4
هندوستان	1,970,000	1.6
روسیه	1,770,000	12.4
ژاپن	1,320,000	10.4
آلمان	810,000	9.7
کره جنوبی	640,000	13.0
کانادا	560,000	16.0
انگلستان	490,000	7.7
مکزیک	490,000	4.0
اندونزی	490,000	2.0
عربستان صعودی	460,000	16.2
برزیل	460,000	2.3
استرالیا	430,000	18.8
ایران	410,000	5.3
ایتالیا	390,000	6.3
فرانسه	370,000	5.8
آفریقای جنوبی	330,000	6.3
هلند	320,000	8.4
سایر کشورهای دنیا	34,500,000	4.9
حمل و نقل جهانی	1,060,000	–