گزارش تصویری و تحلیل فنی محوطه تاریخی طاق طویله

محوطه تاریخی طاق طویله در بلوار زاگرس شهر ایذه از شهرهای استان خوزستان واقع شده است . این مجموعه بقایای یک قلعه و کاروانسرای باستانی است که از جنس لاشه سنگ و ملات ساروج ساخته شده است . احتمالاً ورودی اصلی بنا  از سمت شرق بوده است و در آن پله منتهی به فضای بالای دروازه به چشم می خورد .

در پشت این ورودی ، میدان گاهی کوچکی قرار گرفته است  که از جهات مختلف به فضاهای مجاور راه دارد .  پس از این قسمت وارد حیاط اصلی و مرکزی بنا می شویم که در داخل آن فضای وسیعی وجود دارد . در ضلع غربی ، ورودی مشابهی دیده می شود که یکی از اتاق های آن سالم و در آن راه پله ای دیده می شود .

میدانگاهی ورودی غربی بزرگتر از دروازه شرقی است  و دور تا دور آن اتاق های کوچکی  وجود دارد . در ضلع شرقی نیز بیرون از دروازه آثار پی و دیواره های ساختمان هایی سنگی دیده می شود و با توجه به این که این محل کامل حفاری نشده ، راجع به پلان آن نمی توان اظهار نظر کرد اما پلان مجموعه فعلی شباهت زیادی به کاروانسرا دارد . در گوشه های دیوارهای خارجی ، زائده های معماری شبیه به برج دیده می شود . در فضای میانی مجموعه حیاط مرکزی بزرگی تعبیه شده بود .  

 در دوران اسلامی، ایذه به عنوان پایتخت اتابکان لر بزرگ انتخاب شد و بعد از حمله مغول ، مرکز محلی حکومت مغولان . خرابه‌های بنایی از دوران ایلخانی که به نام: قلعه اتابکان یا«طاق طویله» شناخته می‌شود اکنون در مرکز شهر وجود دارد .

درهای چهار طرف تاق طویله ایذه و معماری اعجاب‌انگیز داخلی آن باستان‌شناسان را با یكی بی‌نظیرترین و پیچیده‌ترین معماری‌های دوره ایلخانی روبرو كرده ‌است . پیچیدگی معماری این مجموعه پس از سه فصل كاوش ، معماران را در پاسخ به سوالات بی‌شمار ناكام گذاشت . گفتنی است باستان‌شناسان تاكنون هیچ كاربری مشخصی را برای این مجموعه تعریف نكرده‌اند .

طاق طویله در غرب شهر ایذه و در خیابان محمد رسول الله واقع است. زیربنای این بنای تاریخی كه از سنگ ساروج ساخته شده  14 هزار متر مربع است. این بنا در دو طبقه ساخته شده است.

"جعفر مهركیان"، باستان شناس و مدیر پروژه آیاپیر در باره وضعیت اخیر این اثر می نویسد : «تاق‌طویله یا طاق طویله  یك اثر منحصر به فرد و یك بنای بسیار زیبا و گسترده است كه زیباترین تزئینات كاشی را دارد .كاشی‌كاری‌های معرق ، تركیب آجر و كاشی ، گچ‌بری‌های رنگین و سازه‌های معماری پیچیده كه تاكنون كاربری آن مشخص نشده‌ و سوالات بی شماری را پیش‌روی باستان‌ قرار داده ‌است . »

وی همچنین اعتقاد دارد : «این بنا نزدیك به ده‌ها در بیرونی و یك پلان معماری چهارضلعی دارد . اما درون آن یك حیاط هشت ضلعی وجود دارد كه در دو مرحله ساخته ‌شده‌است . فراوانی‌ درها نشان می‌دهد ضروتی برای حفاظت آن احساس نمی‌شده شاید این بنا یك بنای عمومی بوده كه تدابیر امنیتی برای آن اندیشه نشده است . »

« این بنا با یك پلان هشت ضلعی دارای دو پلكان بسیا زیبا و عریض‌تر از پلكان عالی‌قاپو است كه ظرافت این معماری نشان از مهارت سازندگان خود دارد. همچنین در این كاوش‌ها وجود تن‌پوشه‌های سفالی بسیار زیبایی بدست آمد. این احتمال وجود دارد كه آب این مجموعه بوسیله این تن‌پوشه‌ها و از چشمه‌های نورآباد تامین شده ‌باشد . »

حریم این قلعه حدود 25 تا 30 هزار متر است و تاكنون چهار گوشه بنا با دیوارها3 و اتاق سالم از قلعه در حفاری ها به دست آمده است .

گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی – دانشجوی دکتری باستان شناسی

No tags for this post.