بتازگی مقاله‌ای در نشریه ساینس منتشر شده که ظاهرا در لفافه، جوابی برای این مساله مشغول‌کننده دانشمندان در چند دهه گذشته دارد.
سه تیم محقق به بررسی دی‌ان‌ای گردآوری شده از فرهنگ‌های متعدد جهان پرداخته و به این نتیجه رسیدند که شجره‌نامه تمام غیرآفریقایی‌های امروزی به یک اجتماع خاص برمی‌گردد که 50 تا 80 هزار سال پیش در آفریقا سکونت داشته است. بسیاری از دی‌اِن‌اِی‌های مورد بحث، برای اولین بار تحت بررسی قرار گرفته‌اند.
ریشه مشترک ابنای بشر
دانشمندان معتقدند با این که تاکنون مدارک متعدد و متننوعی دال بر مهاجرت آفریقایی‌ها به دیگر نقاط جهان به دست آمده، می‌توان رد بشر امروزی را تا یک منبع مشترک دنبال کرد. سه تیم محقق مزبور، برای رازگشایی از این مساله، ژنوم 787 نفر را مطابقت دادند. این ژنوم‌ها از صدها اجتماع بومی حاصل شده بود. به‌عنوان یک مثال کوچک می‌توان به باسک‌ها، پیگمی‌های آفریقایی، مایاها، بادیه‌نشینان عربی، شرپاها و کری‌های بومی آمریکا اشاره کرد.
به عقیده بسیاری از دانشمندان، دی‌ان‌ای بومیان در درک تاریخ بشر نقشی اساسی داشته است. با این حال تاکنون دانشمندان بجز مراکز متراکم جمعیتی مانند اروپا و چین، کمتر ژنومی را از یک اجتماع کامل تطبیق داده‌اند. اطلاعات جدید یک تکان حسابی به درک علمی از شمایل دی‌ان‌ای انسانی وارد آورده و تنوعی غنی به نقشه ژنوم انسان بخشیده است.
هرکدام از سه تیم تحقیقاتی به سوالی خاص درباره منشأ بشریت، مانند چگونگی پراکندگی بشر در آفریقا پرداخته است. اما هدف هر سه این بوده که جوابی محکم برای سوال پربحث نشأت گرفتن بشریت از آفریقا بیابند. در دهه 1360/ 1980، گروهی از دانشمندان دیرین‌مردم‌شناس و نسل‌شناس این نظریه را مطرح کردند که نسل بشر امروز در مقطعی حدود 50 هزار سال پیش از آفریقا به سراسر جهان مهاجرت کرده است. اسکلت‌ها و ابزاری که در نقاط باستانی کشف شده حاکی از این است که انسان خردمند پس از آن در اروپا، آسیا و استرالیا زیسته است.
سرنخ‌های اولیه
اولین بررسی‌هایی که در این راستا روی دی‌ان‌ای انجام شد، حاکی از این بود که تمام آفریقایی‌ها با هم پیوندی نزدیک دارند و همگی نوادگان شجره‌ای خانوادگی هستند که در آفریقا ریشه دارد.
با این حال نشانه‌هایی هست، حاکی از این که بخشی از انسان‌ها پیش از 50 هزار سال پیش آفریقا را ترک گفته‌اند. برای مثال محققان در فلسطین اشغالی، اسکلت‌هایی یافته‌اند که به وضوح به نسل معاصر بشر تعلق داشته و حدود 90 تا 120 هزار سال قدمت دارند. همچنین در هند و عربستان سعودی، ابزارهایی یافت شده که قدمتشان به 100 هزار سال پیش برمی‌گردد.
سال گذشته چینی‌ها از کشف دندان‌هایی متعلق به انسان‌های خردمند خبر دادند که دستکم 80 هزار سال قدمت داشتند و چه‌بسا قدمتشان به 120 هزار سال هم برسد.
اجماع بر سر حقیقت
هر سه گروه دانشمندانی که درباره‌شان سخن گفتیم به بررسی جداگانه اطلاعات پرداختند و در نهایت همه به اجماعی واحد رسیدند که: نسل بشریت از مهاجرتی مشترک از نقطه‌ای واحد در آفریقا آغاز شده و در دیگر نقاط زمین انشعاب یافته است. تخمین‌های حاصل از بررسی‌ها، از یک هجرت 50 تا 80 هزار ساله حکایت دارند.
با وجود تحقیقات گذشته، آنچه دکتر رایک و دکتر ویلرسلو یافته‌اند، دال بر این است که هجرت استرالیایی‌ها و پاپوآیی‌ها، زودتر از اقوام دیگر جهان انجام نشده و همه یک قدمت دارند. ویلرسلو معتقد است اگر نخواهیم همه اجداد را بگوییم، دستکم عمده آنان طی همان سفری که به گسترش سیطره اروپایی‌ها و آسیایی‌ها انجامیده نسبت به مهاجرت اقدام کرده‌اند.
دکتر متسپالو و همکارانش به نتیجه‌ای متفاوت رسیده‌اند. به گفته آنان، 98 درصد دی‌ان‌ای هر فرد، حاکی از همان مهاجرت عظیم از آفریقاست. اما 2 درصد دیگر، به قدمتی به مراتب بیشتر گواهی می‌دهد.
دکتر متسپالو می‌گوید تمام ساکنان پاپوآ ردی از یک موج بسیار قدیمی‌تر آفریقایی با خود حمل می‌کنند که حدودا 140 هزار سال پیش این خطه را ترک کرده‌اند و بعدها از عرصه موجودیت محو شده‌اند. دکتر پاگانی، همکار دکتر متسپالو بر صحت این یافته تاکید کرده و این ایده را مطرح می‌کند که احتمالا پس از هجرت موج آخر آفریقایی‌ها از آن دیار، نژاد قدیمی‌تر که به‌طور یقین از نظر فناوری چندان پیشرفته نبوده، با ورود موج جدیدتر از بین رفته باشد.
سرنخ‌های گیج‌کننده از استرالیا
در سال 1390/ 2011، اسکر ویلِرسلِو از چهره‌های شناخته‌شده نسل‌شناسی در دانشگاه کپنهاگ و دستیارانش با تطبیق ژنوم یک بومی استرالیایی برای اولین بار به سرنخ‌هایی گیج‌کننده درباره چگونگی گسترش سیطره بشر بر جهان رسیدند.
دکتر ویلرسلو و همکارانش این ژنوم را از یک دسته مو با یک قرن قدمت به دست آوردند که در موزه نگهداری می‌شد. این دی‌ان‌ای یکسری متغیرها را دربرمی‌گرفت که در دی‌ان‌ای اروپایی‌ها و استرالیایی‌ها پیدا نشده بود. همین سوال‌های زیادی را درباره این برانگیخت که اولین مهاجران استرالیا از کجا آمده و چه زمانی در این قاره مستقر شده‌اند.
ویلرسلو که حسابی کنجکاو شده بود، با تعدادی از بومیان تماس گرفت و از آنها برای شرکت در یک تحقیق دعوت کرد. وی در این تحقیق به دیوید دبلیو لمبرت، نسل‌شناسی از دانشگاه گریفیت ملحق شد که او نیز با جوامع بومی دیدارهایی ترتیب داده بود تا از آنها برای شرکت در چنین تحقیقی دعوت کند.
محققان با همکاری دانشمندان دانشگاه آکسفورد، دی‌ان‌ای افرادی از پاپوآ گینه نو را هم به دست آوردند. آنها در نهایت موفق شدند 83 ژنوم از بومیان استرالیا و 25 ژنوم از پاپوآ به دست آورده و نتیجه‌ای به مراتب دقیق‌تر از آزمایش سال 1390/ 2011 دکتر ویلرسلو حاصل کردند.
در همان حال، مِیت متساپو از مرکز زیستی استونی، رهبری تیمی 98 نفره از دانشمندان را در یک پروژه گردآوری دیگر ژنوم بر عهده داشت. آنها 148 اجتماع مختلف را، بیشتر از اروپا و آسیا و به مقدار محدودی از آفریقا و استرالیا برای نمونه‌گیری انتخاب کردند.
از سوی دیگر، دیوید رایک، نسل‌شناسی از دانشگاه پزشکی هاروارد، در پروژه‌ای موسوم به پروژه تنوع ژنوم سایمنز، به حمایت بنیاد سایمنز و بنیاد ملی علوم، پایگاه داده‌ای قابل توجهی فراهم کرد که اکنون 300 ژنوم با کیفیت از 142 اجتماع مختلف را در خود گنجانده است.
چرا اجدادمان خانه آفریقایی خود را ترک کردند؟
با نگاهی به این تحقیقات جدید، به نظر می‌آید تفرقه‌نژادی بشریت زودتر از چیزی شروع شده که دانشمندان تخمین می‌زدند. دکتر رایک و دستیارانش اطلاعات موجود را به قصد یافتن ابتدایی‌ترین علائم جدایی گروه‌های بشری بررسی کردند.یافته‌های آنان حاکی از این بود که اجداد شکارگر ـ گردآور جنوب آفریقا، حول و حوش 200 هزار سال پیش از دیگر انسان‌ها فاصله گرفته و به فاصله صد هزار سال، به جدایی کامل از دیگران رسیدند. با استناد به شواهد موجود می‌توان ادعا کرد اجداد ما 200هزار سال پیش نیز یکسری رفتارهای انسانی را در خود به حد مکفی رسانده و برای مثال، قادر به تکلم بوده‌اند.
اما چرا انسان‌ها آفریقا را ترک کردند؟ دانشمندان سرنخ‌هایی نیز برای این مساله یافته‌اند. در مقاله دیگری در نشریه نیچر (Nature)، دانشمندان به توصیف یک مدل رایانه‌ای از تاریخ آب و هوایی و بومی اخیر پرداخته و با استناد به آن گفته‌اند تغییرات مقطعی در الگوی بارش باران، روزنه‌هایی از آفریقا به اوراسیا باز کرده و بعید نیست انسان‌ها به دنبال غذا در این راه‌ها پا گذاشته و مهاجرت کرده باشند.
منبع:جام جم
No tags for this post.