اهمیت توجه به دانش آموزان مبتلا به اختلالات بیش فعالی و کمبود تمرکز
نداشتن آرام و قرار، پرجنب وجوش و پرتحرک بودن ، بند نشدن در یک جا، ناتوانی در پیگیری دستورات، دخالت در کارهای خواهر و برادر و ایجاد مزاحمت برای دیگران، دست زدن به اعمال خطرناک مانند بازی با کبریت و پریدن از بالای کابینت، همگی طبق ارزیابی روانپزشکان از جمله علائم کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی – کمبود توجه و تمرکز است.
با ورود این کودکان به مدرسه، این رفتار در قالب بلند شدن مرتب هنگام انجام تکالیف مدرسه و اظهار خستگی کردن، اظهار ناراحتی معلم و والدین به گوش ندادن به صحبت های آن ها ، بازیگوشی و بی دقتی سر کلاس، حرف زدن با همکلاسی ها هنگام صحبت های معلم ، گم کردن مرتب وسایل مدرسه، درخواست خروج از کلاس به بهانه های مختلف ، بی قراری سرکلاس مشاهده می شود.
این کودکان معمولا به علت شلوغی و برهم زدن نظم کلاس، مرتب از کلاس اخراج می شوند و معمولا نمره انضباطی خوبی ندارند و اغلب اوقات توسط اولیای مدارس سرزنش می شوند.
روانپزشکان معتقد هستند که این اختلال دارای سه علامت عمده شامل پرفعالیتی ( پرتحرکی ) ، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال تکانه ای ( اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی ) است که در نوع اول آن، کودک فقط در حفظ توجه و تمرکز مشکل دارد، در نوع دوم این اختلال، فقط پرتحرکی و بیش فعالی دیده می شود ودر نوع سوم که نوع ترکیبی این اختلال است، کودک هم پر تحرک بوده و هم مشکل توجه و تمرکز دارد.
دکتر' کتایون خوشابی ' روانپزشک و فوق تخصص روانپزشکی کودک، نوجوان و خانواده درگفت وگو با ایرنا در این خصوص گفت: اختلال بیش فعالی – کمبود توجه و تمرکز درپنج درصد کودکان دبستانی دیده می شود و در پسرها سه تا پنج برابر شایعتر از دختران است.
وی با بیان این که بیشتر این اختلال در پسران اول خانواده دیده می شود، افزود: معمولا این اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود، کودکان مبتلا دردوره شیرخوارگی اغلب پرتحرک بوده و دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند، کم خواب و کم غذا بوده ، زیاد گریه می کنند و عکس العمل نشان می دهند.
خوشابی ادامه داد: از نظر سبب شناسی عامل اصلی ناشناخته است اما فاکتورهای متعدد ژنتیک ، رشدی ، صدمات مغزی ، عوامل عصبی شیمیایی، فاکتورهای عصبی فیزیولژیکی و عوامل اجتماعی روانشناختی را می توان موثر دانست، در گذشته نقش رژیم های غذایی حاوی مواد رنگی خوراکی، مواد نگهدارنده که به مواد غذایی اضافه می شوند و شکر را در ایجاد این اختلال موثر می دانستند که در حال حاضر از نظر علمی ثابت نشده است.
وی گفت: اما به طور تجربی دیده می شود کودکانی که از این نوع مواد غذایی به وفوراستفاده می کنند نسبت به دیگر کودکان پرتحرک تر هستند.
*** آگاهی معلمان از این اختلال کمک شایانی به دانش آموزان مبتلا می کند
وی بیان کرد: کودکان مبتلا اختلال بیش فعالی و کمبود توجه و تمرکز با ورود به مدرسه بیشتر مسئله دار می گردند؛ چون کودکان پر تحرک برای نشستن سر کلاس مشکل دارند ، بستگی به شدت اختلال معمولا یک یا دو زنگ اول را تحمل می کنند و بیشتر در ساعات نزدیک ظهر ، بیقراری و پرتحرکی نشان می دهند .
خوشابی با اشاره به اینکه این کودکان به عناوین مختلف سرجایشان می لولند یا با همکلاسی های خود صحبت می کنند و یا درخواست مکرر برای بیرون رفتن از سر کلاس را دارند افزود: معلمان این کودکان را بازیگوش می نامند ومعتقدند که نظم کلاس را به هم می زنند.
وی یادآور شد: درحالیکه این کودکان تحمل یک ساعت یا یک ساعت و نیم سر کلاس نشستن را به طور مداوم ندارند و باید پس از شناخت مشکل این کودکان به آنها اجازه داده شود که هر 15 تا 30 دقیقه یک بار به مدت چند دقیقه از کلاس خارج شوند.
فوق تخصص روانپزشکی کودک، نوجوان و خانواده بیان کرد: عدم توجه و تمرکز از دیگر مشکلات این کودکان است که معلمان از آن تحت عنوان حواس پرتی و بی دقتی نام می برند درصورتی که یک معلم با تجربه و با شناخت و درک کافی از این اختلال ، می تواند با قراردادن دانش آموز دچار این مشکل در میزهای اول کلاس و نیز با طرف مخاطب قراردادن گهگاه دانش آموز در هنگام پرداختن به دروس به این دانش آموز کمک شایانی کنند.
خوشابی یادآورشد: اختلالات یادگیری که شامل موارد اشکال در روخوانی، ناتوانی دریادگیری اختلال ریاضیات و حتی نوشتن از دیگر مسایل کودکان مبتلا به این اختلال است، که از نظر تشخیص باید علائم ذکرشده حداقل دردو محیط منزل و مدرسه وجود داشته باشد، زیرا هنگامی که اولیای مدرسه مشکلی با کودک ندارند و مسایل کوچک فقط مربوط به خانه است، احتمال می رود که کودک دچار اختلال رفتاری ناشی از عدم کنترل کافی و موثر والدین باشد.
** این اختلال با افزایش سن بهتر بهبود می باید
خوشابی افزود: معمولا این کودکان با افزایش سن بهترمی شوند ، البته بهبودی قبل از 12سالگی بعید است ولی بین سنین 12 تا 20 سالگی اکثریت موارد مبتلا به این اختلال بهبود می یابند.
وی گفت: در 15 تا 20 درصد موارد علائم تا بزرگسالی باقی می ماند، افراد مبتلا به این اختلال دربزرگسالی علائم مربوط به پر تحرکی را ندارند بلکه بیشتر بیقراری دارند ، تکانه ای عمل می کنند و اختلال توجه و تمرکز نشان می دهند.
خوشابی ادامه داد: با توجه به علائم اختلال وعوارض زیاد ناشی از آن مانند انواع بدرفتاری و بی توجهی به کودک که درنهایت منجربه کاهش حس احترام به خود و اعتماد به نفس در وی می گردد ضروری است که این گونه کودکان و نوجوانان تحت درمان قرار گیرند، بهترین درمان این اختلال، استفاده از داروهای محرک است که یکی از بهترین انواع این داروها به نام ' ریتالین' است ودرایران نیز وجود دارد و مورد استفاده قرار می گیرد.
خوشابی با اشاره به اینکه حدود 75 درصد کودکان به این دارو جواب مثبت می دهند افزود: معمولا اولین علامتی که از بین می رود پر تحرکی کودک و آخرین علامت، کمبود توجه و تمرکز است که بهبود می یابد، در ابتدا دارو به مدت دو هفته امتحان می شود و در صورت بروز پاسخ مثبت که از طریق دریافت گزارش از طریق خود کودک، والدین و معلمان تایید می شود ، دارو به مدت طولانی تجویز می گردد، با توجه به اینکه نیمه عمر دارو کوتاه است ، در 2یا 3 نوبت درروز تجویز می شود .
خوشابی بیان کرد: مصرف این دارو به دلیل کاهش علائم پر تحرکی و افزایش توجه و تمرکز موجب افزایش یادگیری و در نتیجه عملکرد بهتر تحصیلی ( کسب نمرات بهتر) و افزایش اعتماد به نفس در کودک و نوجوانان می شود.
فوق تخصص روانپزشکی کودک، نوجوان وخانواده یادآور شد: با توجهب به عوارض این داروها ، تعطیلات دارویی به صورت عدم مصرف آن در روزهای تعطیل (جمعه ها)، تعطیلات رسمی، ایام عید و گاه تابستان درنظر گرفته می شود.
به گزارش ایرنا، وی افزود: عوارض شایع داروهای محرک از جمله ریتالین شامل بی اشتهایی، درد معده، سر درد و بی خوابی است که در تعداد کمی ازکودکان و نوجوانان دیده می شود، از روش های دیگر درمانی می توان از رفتار درمانی، آموزش ومشاوره با والدین و گروه درمانی برای کودکان و نوجوانان مبتلا نام برد.
