از فرسایش خاک تا تغییر در ساختار ژنتیکی انسان

با زیاد شدن تعداد ساختمان‌های بتنی و جاده‌ها، بخشی از زمین که به ندرت به چشم می‌خورد خاک است. این بخش نام‌های گوناگونی مثل خاک، گل و زمین دارد. خاک به هرنامی که خوانده شود برای ما بسیار مهم است چون یکی از منابع مهم و ارزشمند طبیعت است.

خاک‌ها به عنوان پالاينده‌های طبيعت محسوب می‌شوند. علاوه بر اينکه تامين کننده مواد غذایی هستند، خاصيت تصفيه کنندگي نيز دارد. اين خاصيت خاک در اثر خواص فيزيکی آنها (عمل نفوذ آب از منافذ )، خواص شيميايی آنها ( جذب سطحي و تبخير ) و خواص زيستی آنها (تجزيه و فساد مواد آلی ) حاصل می‌شود. زندگی تمام موجودات به خاک بستگی دارد گیاهانی که برای تغذیه ما مورد استفاده قرار می‌گیرند و باعث سلامتی ما می‌شوند در خاک رشد می‌کنند. بدون داشتن خاک سالم، حیات و زندگی روی زمین امکان‌پذیر نخواهد بود.

نود و پنج درصد از غذای انسان از زمین حاصل می‌شود. برنامه ریزی برای داشتن خاکی سالم و تولید کننده لازمه بقای انسان است. این بخش زنده مانند سایر اشکال طبیعت  نیز از آلودگی رنج می‌برد. آلودگی خاک یک اتفاق بسیاررایجی است که این روزها به دلیل فعالیت انسانها و ضایعات ساخته شده توسط آنها به وجود می‌آید. ضایعاتی که در طبیعت تولید می‌شوند مانند گیاهان مرده، لاشه حیوانات و میوه‌‌ها و سبزیجات فاسد تنها به باروری خاک اضافه می‌کند. اما زباله‌های تولید شده توسط انسان‌ها، محصولاتی پر از مواد شیمیایی هستند که به صورت  طبیعی در خاک وجود ندارند و در اثر فعالیت‌های انسان‌ها وارد چرخه طبیعت می‌شوند و باعث به هم خوردن این چرخه می‌شوند.

 

عمده ترین دلایل آلودگی خاک

۱- فعالیت های صنعتی: فعالیت‌های صنعتی یکی از بزرگترین عوامل مشکل‌ساز در قرن‌های گذشته هستند، بخصوص پس از این که مقدار استخراج و تولید افزایش یافته است. اکثر صنایع، وابسته به استخراج مواد معدنی از زمین هستند. چه سنگ آهن وچه زغال سنگ، وچه محصولات تولید شده توسط آنها هم حتی اگر با ایمن‌ترین روش‌ها هم دور انداخته شوند بازهم غیرفعال نمی‌شوند، این مواد زاید صنعتی تا مدت طولانی درخاک باقی می‌مانند و باعث می‌شوند خاک برای استفاده مناسب نباشد.

 

۲– فعالیت های کشاورزی: با پیشرفت تکنولوژِی و تولید کودها و آفت کش‌های مدرن استفاده از مواد شیمیایی به طور فوق العاده‌ای افزایش یافته است. به طوری که زمین‌های کشاورزی کاملا با مواد شیمیایی پرشده و امکان از بین بردن این مواد وجود ندارد. در نتیجه مواد شیمیایی پس ازنفوذ درخاک و مخلوط شدن با آب به تدریج باعث کاهش حاصل خیزی خاک می‌شوند. سایر مواد شیمیایی هم به ترکیب شیمیایی خاک آسیب می‌رسانند و باعث می‌شوند تا خاک به آسانی توسط آب وهوا فرسایش یابد. گیاهان نیز با جذب بسیاری از این آفت‌کش‌ها پس از تجزیه شدن وارد خاک شده و باعث آلوده‌ترشدن خاک می‌شوند.

 

۳– زباله‌های دفعی: یکی از نگرانی‌های روبه رشد این است که چگونه زباله‌هایمان را دفع کنیم . در شرایطی که زباله‌های صنعتی قطعا منشا اصلی آلودگی هستند ما انسان‌ها نیز می‌توانیم باعث آلودگی شویم. هر انسان با تولید مقدار مشخصی از زباله‌های شخصی مثل ادرار و مدفوع  باعث ورود این مواد به سیستم فاضلاب می‌شود و این فاضلاب‌ها هم در نهایت به محل دفع زباله‌ها ختم می‌شوند و در نتیجه مواد شیمیایی و سمی موجود در بدن وارد خاک شده و باعث آلودگی خاک می‌شود.

 

۴- نشت تصادفی مواد سوختی: نشت مواد سوختی می‌تواند در طول عملیات ذخیره سازی و جابجایی اتفاق بیافتد. این مواد در بسیاری از ایستگاه‌های سوخت دیده می‌شوند. مواد شیمیایی موجود در این سوخت‌ها می‌توانند باعث بد شدن کیفیت خاک شوند و در نتیجه خاک را برای کشت نامناسب کنند. همچنین این مواد شیمیایی می‌توانند از طریق خاک وارد آب زیرزمینی شوند و این آب‌ها را غیر قابل آشامیدن کنند.

۵- باران اسیدی: باران اسیدی، زمانی که آلاینده‌های موجود در هوا با باران ترکیب می‌شوند و روی زمین می افتند به وجود می‌آید. آب آلوده می‌تواند سایر مواد مغذی خاک را حل کند و در نتیجه باعث تغییر ساختمان خاک شود.

 

اثرات آلودگی خاک

۱- تاثیر بر روی سلامتی: آلودگی خاک یکی از دلایلی است که باعث می‌شود که انسان خود را از عواقب این آلودگی‌ها محافظت کند. محصولات و گیاهانی که در خاک آلوده رشد می‌کنند بسیاری از آلودگی‌ها را جذب می‌کنند و بعد از اینکه این محصولات توسط انسانها مصرف می‌شود این آلودگی‌ها وارد بدن شده و باعث افزایش ناگهانی بیماری‌ها دربدن ما می‌شوند.

قرار گرفتن طولانی مدت در معرض خاک‌های آلوده می‌تواند ساختار ژنتیکی بدن را تحت تاثیر قرار دهد و باعث بیماری‌های مزمن و مادرزادی شود که به راحتی قابل درمان نیستند. در دام‌ها نیز تغذیه طولانی مدت از محصولات این خاک‌ها باعث مسمویت غذایی می‌شود. آلودگی خاک حتی می‌تواند باعث قحطی گسترده در جاهایی که گیاه قادر به رشد نیست شود.

 

۲- تاثیر بر رشد گیاهان: آلودگی‌های گسترده خاک می‌توانند تعادل اکولوژیکی هر سیستمی را تحت تاثیر قرار دهند. بسیاری از گیاهان قادر به سازگاری با تغییرات شیمیایی خاک در کوتاه مدت نیستند. قارچ‌ها و باکتری‌های موجود در خاک که در ارتباط باهم هستند به مرورکاهش پیدا می‌کنند و به دنبال آن فرسایش خاک زیاد می‌شود.

حاصل‌خیزی خاک نیز به مرور کاهش می‌یابد و زمین را برای کشاورزی و به عنوان منطقه‌ای برای رشد گیاهان نامناسب می‌کند. آلودگی‌های خاک باعث می‌شوند نواحی وسیعی از زمین برای سلامتی خطرناک شوند. برخلاف بیابان‌ها که برای پوشش گیاهی بومی خود مناسب هستند این خاک‌ها نمی‌توانند شکل‌های مختلفی از زندگی را حمایت کنند.

 

۳- کاهش حاصل‌خیزی خاک: مواد شیمیایی سمی موجود در خاک می‌توانند حاصل‌خیزی خاک را کاهش دهند و در نتیجه باعث کاهش عملکرد خاک شوند. خاک‌های آلوده‌ای که برای کشت میوه‌ها و سبزیجات استفاده می‌شوند فاقد مواد مغذی هستند و ممکن است برخی از مواد سمی را نیز در برداشته باشند که برای مصرف‌کنندگان مشکلات جدی سلامتی را به وجود بیاورند.

 

۴-  گرد و غبار سمی: انتشار گازهای سمی و بدبو از محل‌های دفن زباله و آلوده باعث اثرات جدی بر سلامت برخی از مردم می‌شود و همچنین بوی ناخوشایند سبب ناراحتی افراد نیز می‌شود.

 

۵- تغییرات در ساختار خاک: آلودگی خاک مرگ بسیاری از موجودات خاکزی را به دنبال دارد و می‌تواند باعث تغییر در ساختار خاک شود.

سویل جداری مهدی پور/ کارشناس ارشد خاک شناسی

منبع

.

No tags for this post.