گزارش تصویری و تحلیل فنی پل کهنه کرمانشاه
این پل راه ارتباطی قدیم کرمانشاه – همدان و کرمانشاه اصفهان را در دو سوی رود خانه قره سو ره به هم متصل می ساخته که در طول تاریخ نقش مهمی جهت ارتباط این راه به عتبات عالیات برای عبور زائران ومسافران را ایفا کرده است . در حال حاضر این پل به منظور عبور و مرور وسایل نقلیه سنگین باربر جهت حمل تولیدات کوره های آجر پزی موجود در شرق کرمانشاه استفاده می شود .
عبور وسایل نقلیه سنگین با بار بیش از حد مجاز سبب آسیب هائی اساسی در پل از جمله رانش طاق دهانه ها و تخریب جان پناه پل شده است .
تاریخ ساخت پل با توجه به نوع قوس های اجرا شده در پل که قوس های پنج و هفت تند باربر است مربوط به دوره صفوی است . البته در کتاب معماری ایران آقای یوسف کیانی این پل را ساسانی – سلجوقی معرفی شده است و همچنین در کتاب پل های قدیمی ایران ( تحقیق و تألیف : محمد علی مخلص- سازمان میراث فرهنگی ) آمده است :
«بنیان اولیه ساسانی،تعمیر سلجوقی، بازسازی کامل صفویه » .
پل کهنه کرمانشاه (قره سو) دارای پایه هایی است که با سنگ لاشه و ملات (ماسه آهک یا ساروج) در مغز کار و سنگ های تراش خورده که توسط بست های فلزی به هم چفت شده ، در نما قرار دارند که بر روی بستری با سنگ لاشه و ملات ماسه آهک بستر سازی شده ساخته شده اند .
پایه های پل در دو جهت جریان آب دارای آب شکن هایی است به شکل مثلثی با این تفاوت که در جهت خلاف جریان آب دو ساق مثلث طول کمتری دارند و عمل شکستن یا کاستن فشار جریان آب را انجام می دهند ، اما در جهت جریان آب و در جنوب پل این آب شکن ها یا موج شکن ها دارای کشیدگی بیشتری دارند به دلیل این که آب پس از عبور از پایه ها دارای جریانات نامنظمی در اثر برخود با پایه ( یا موج شکن ها ) می شوند و این کشیدگی در موج شکن های در سمت موافق جریان آب سبب کاهش اختلال در جریان آب می شوند .
این پل شش طاق دهانه با قوس های تیزه دار پنج و هفت تند باربر داشته و بین دو طاق دهانه و بر روی پایه ها کنوهای آشکاری که موازی با طاق دهانه ها هستند قرار دارند که ارتفاع تیزه های این کنو ها و تیزه طاق دهانه ها در یک راستا قرار دارند و این کنو ها به دو منظور ساخته شده اند :
نخست جهت مسطح ساختن پل و سبک سازی آن دوم در زمانی که ارتفاع آب از سطح پایه ها بیشتر می شده آب براحتی جریان پیدا کرده و سبب می شو که فشار کمتری از طرف جریان آب به پل وارد شود و سبب تخریب پل نشود .
در دو طرف کنوها و بر روی پایه ها پشت بندهای قرار دارد که تا سطح و بالا ترین نقطه جان پناه امتداد می یافته و شکل یا مقطع این پشت بند ها در سمت شمال پل به صورت مثلثی و در سمت جنوب آن نیم دایره ای است . دلیل مثلثی بودن این پشت بند ها در سمت شمال پل برای شکستن فشار جریان آب و کم کردن نیرو های رانشی پل است و در سمت جنوب آن به دلیل این که فشار آب کاسته شده و تنها نیروی رانشی وجود داشته شکل پشت بند ها به صورت نیم دایره ای ساخته شده است .
جان پناه پل ارتفاعی در حدود 80 تا 90 سانتی متر و به عرض 50 سانتی متر که در واقع در امتداد نمای پل است .
عرض معبر پل حدود7 متر و طول فعلی آن تقریباً 149متر است . روی پل در حال حاضر به صورت آسفالته روکش شده است .
در بستر پل مصالح بکار رفته در آن سنگ های لاشه و قلوه با ملات ماسه آهک ( شفته آهک ) است . مصالح به کار رفته در پی ها همانطور ذکر شد سنگ های لاشه در مغز کار و سنگ های تراش خورده به صورت غوطه ور در ملات ماسه آهک و سنگ تراش خورده همراه با بست های فلزی و سرب در نما بکار رفته شده است و از آجر برای طاق دهانه ها و کنوها و جان پناه آن استفاده شده و از ملات گل آهک جهت طاق زنی استفاده شده است .
این پل در فهرست آثار ملی ایران به شماره 1289/3 به ثبت رسیده است
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی دانشجوی دکترا باستان شناسی
No tags for this post.
