هزینه استحصال و ذخیره آب با آبخیزداری معادل یک پنجم سدسازی است

بحران کمبود منابع آب در کشور و کاهش چشمگیر سطح سفره های آب زیرزمینی، از جمله مخاطراتی است که در صورت بی توجهی به آن، آینده کشور در معرض تهدید قرار می گیرد. بنابراین می بایست از هم اینک راهکارهای مناسب و علمی برای غلبه بر بحران آب و احیای سفره های آب زیرزمینی اندیشید تا از پیامدهای ناگوار آن در امان ماند.

یکی از موثرتریت راه های استحصال و ذخیره بارش های جوی، گسترش عملیات آبخیزداری و آبخوانداری است که می تواند در موفقیت طرح احیا و تعادل بخشی به آب های زیرزمینی و جلوگیری از فرونشست دشت ها موثر باشد.

خداکرم جلالی؛ رییس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری در این ارتباط اظهار کرد: بر اساس برآوردهای صورت گرفته هر هکتار عملیات آبخیزداری به طور میانگین 520 مترمکعب در هکتار، نزولات جوی را در سفره های زیرزمینی ذخیره می کند. طرح های آبخوانداری هم که شامل پخش سیلاب است بیش از 1000 مترمکعب در هکتار، استحصال آب به همراه دارد.

وی افزود: ارزیابی های یکی از مشاورین وزارت نیرو نشان می دهد که هزینه آبخیزداری و آبخوانداری برای ذخیره یک مترمکعب آب معادل 20 درصد هزینه سدسازی است. علاوه بر این آب استحصال شده از طریق آبخیزداری و آبخوانداری، دچار تبخیر و آلودگی نمی شود در صورتی که سالانه 5 میلیارد مترمکعب آب از دریاچه سدها تبخیر می گردد.

معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه خداوند دو نوع سد را به صورت طبیعی برای جهانیان قرار داده است، گفت: یکی از این سدها، ارتفاعات و کوه هاست که نزولات آسمانی را به صورت برف حفظ می کنند و به تدریج از طریق چشمه سارها و رودخانه ها در اختیار ما قرار می دهند. سد طبیعی دیگر هم سفره های آب زیرزمینی است.

جلالی تصریح کرد: متاسفانه در حال حاضر بیش از 70 درصد آب سفره های استراتژیک زیرزمینی را مورد استفاده قرار دادیم که بالاتر از حد بحرانی است. به همین دلیل خطراتی که از این ناحیه متوجه اکوسیستم های ما شده بسیار حایز اهمیت است.

وی تاکید کرد: تنها نسخه ای که می تواند برای اصلاح آبخوان ها و اکوسیستم های ما نجات بخش باشد، بحث آبخیزداری و آبخوانداری است که ما می بایست در حدود 100 میلیون هکتار از اراضی کشور این عملیات را اجرا کنیم، اما با روند کنونی که سالی 500هزار هکتار است، اجرای کامل آن 200 سال زمان نیاز دارد!

رییس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری  خاطرنشان کرد: ما طرحی را برای برنامه ششم آماده کردیم که در مناطق اولویت دار، سالی حداقل 3 میلیون هکتار عملیات آبخیزداری در سطح کشور انجام دهیم. این کار هم در بهبود سفره های زیرزمینی و هم در حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش و سیل موثر است. همچنین می تواند باعث حفظ پوشش گیاهی شود که کاملا با معیشت مردم و دامداران در ارتباط است.

جلالی در پاسخ به این پرسش که با توجه به قیمت تمام شده کمتر برای استحصال آب، آیا نباید بخشی از اعتبار سدسازی به عملیلات آبخیزداری و آبخوانداری اختصاص یابد؟ گفت: من فکر می کنم در اینجا یک غفلت بزرگ صورت گرفته است . حتی در مصاحبه یکی از مسوولان وزارت نیرو اشاره شد که با وجود تامین 55 درصد از منابع آب کشور از سفره های زیرزمینی، کمتر از یک درصد اعتبارات به این موضوع اختصاص یافته است.

هر هکتار عملیات آبخیزداری به طور میانگین 520 مترمکعب در هکتار، نزولات جوی را در سفره های زیرزمینی ذخیره می کند. طرح های آبخوانداری هم که شامل پخش سیلاب است بیش از 1000 مترمکعب در هکتار، استحصال آب به همراه دارد

وی افزود: ما باید سدسازی های غیرضروری را متوقف کنیم و به عملیات آبخیزداری و آبخوانداری و ذخیره نزولات جوی در سفره های زیرزمینی توجه ویژه داشته باشیم.

معاون وزیر جهاد کشاورزی اظهار کرد: فرونشست زمین در خیلی از دشت های کشور به دلیل افت سطح سفره های آب زیرزمینی است و حتی چنانچه در آینده بارندگی هم داشته باشیم، چون خلل و فرج زمین از بین رفته است، این دشت ها قابل احیا نخواهند بود.

وی تصریح کرد: بحث آبخیزداری و آبخوانداری به عنوان یکی از اولویت های وزارت جهاد کشاورزی در اقتصاد مقاومتی مطرح و پیش بینی شده که در سال جاری در سطح 650 هزار هکتار این عملیات اجرایی شود.

جلالی ادامه داد: بحث بیابان زدایی هم یکی از پروژه های اقتصاد مقاومتی است که امسال برای کنترل کانون های بحرانی بیابانزا و تولیدکننده گرد و غبار در سطح 90 هزار هکتار انجام خواهد شد.

رییس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری با تاکید نقش خشک شدن تالاب ها در تولید گرد و غبار، یادآور شد: چون در سال های گذشته حقابه تالاب ها رعایت نشده است و نیز به دلیل خشکسالی هایی که به وقوع پیوسته، بسیاری از باتلاق های ما خشک و به کانون های گرد و غبار تبدیل شده است. حدود یک میلیون هکتار از کانون های بحرانی گرد و غبار ناشی از خشک شدن باتلاق هاست.

وی تاکید کرد: از یک طرف می بایست حقابه تالاب ها را رعایت کنیم و از طرف دیگر، اقدامات پیشگیرانه برای کنترل بیابانزایی انجام دهیم. هم اینک اقداماتی در این زمینه در اطراف دریاچه ارومیه و استان خوزستان انجام شده است اما به دلیل محدودیت منابع مالی، امکان اجرای این عملیات در سطح همه کشور وجود ندارد.  

 

گفت و گو: سید احمد طبایی    

No tags for this post.