ماه متعلق به کیست؟

ازآنجاکه فضا محدوده ای بیکران و البته بدون مرز محسوب می شود سؤالهای بی پاسخ زیادی درباره امور حقوقی و قضایی پرواز فضاپیماها به دور زمین و سایر اجرام فضایی نظیر ماه و مریخ مطرح شده که توجه بسیاری از کارشناسان را برانگیخته است.

البته کشورهای پیشگام در توسعه اکتشافات فضایی از مدتها پیش به فکر ترسیم سیاستهای کلی در این زمینه بوده اند اما به نظر می رسد این سیاستها همزمان با شدت گرفتن مأموریتهای فضایی و مهیا شدن حضور دوباره انسان در ماورای مدار زمین، کارایی چندانی نداشته باشند.

این روزها که انسان در آستانه عبور از مرزهای فضایی شناخته شده زمین قرار دارد، کم نیستند افرادی که برای یافتن پاسخ سؤالهایشان درباره تملک در فضا به سراغ کتابهای حقوقی می روند.

دسترسی تمام کشورهای جهان به فضا برای توسعه اکتشافات فضایی آزاد است. از این رو هیچ کشور و شخصی بر هیچ بخشی از عالم حاکمیت ندارد و به همین دلیل هیچ کس صاحب ماه نیست.

پس از آنکه شوروی سابق در سال 1957 ماهواره اسپوتنیک را به فضا پرتاب کرد، مجمع عمومی سازمان ملل کمیته ای موسوم به «کمیته استفاده صلح آمیز از فضا» (COPUOUS) را تأسیس کرد. سه سال بعد یعنی در سال 1960 انستیتو بین المللی قانون فضا به عنوان یک سازمان غیردولتی تأسیس شد تا همکاریهای بین المللی در فضا با در نظر گرفتن قوانین مشخص توسعه یابد. اما امروزه، دانشگاههای مختلفی در سراسر جهان برنامه ها و قوانین دقیقی را در زمینه حقوق فضا ارایه می کنند.

کمیته استفاده صلح آمیز از فضا در سال 1959 دائمی شد و در حال حاضر نیز 77 عضو دارد که شامل کشورهای پیشرو در عرصه اکتشافات فضایی می شود. از آن جمله می توان به آمریکا، روسیه، ژاپن، چین، کانادا، برزیل، استرالیا و کشورهای عضو آژانس فضایی اروپا اشاره کرد.

این کمیته بازوی اجرایی معاهده هایی است که در راستای ترسیم سیاستهای مشخص مرتبط با فضا و بهره برداری از آن ارایه شده اند. مهمترین معاهده ای که در این زمینه به آن پرداخته می شود «معاهده فضا» نام دارد که در آن سیاستهایی درخصوص دسترسی به اجرام فضایی نظیر ماه ترسیم شده است. این معاهده دارای اصول مشخصی است:

• دسترسی تمام کشورهای جهان به فضا برای توسعه اکتشافات فضایی آزاد است. از این رو هیچ کشور و شخصی بر هیچ بخشی از عالم حاکمیت ندارد و به همین دلیل هیچ کس صاحب ماه نیست.
• استفاده از تسلیحات هسته ای و کشتار جمعی در مدار زمین و سایر اجرام فضایی ممنوع است.
• هر کشوری باید مسؤول آسیبهای ناشی از سیستمهای فضایی خود را بر عهده بگیرد. همچنین دولتها مسؤول فعالیتهای فضایی دولتی و غیردولتی در کشورهایشان هستند.

یکی از سؤالاتی که همواره درخصوص حضور انسان در ماه و مریخ مطرح می شود این است که چگونه می توان درباره قوانین حقوقی مربوط به کلنی سازی در این اجرام فضایی صحبت کرد؟ برخی صاحبنظران پیشنهاد می کنند که از قطب جنوب به عنوان الگویی در این زمینه استفاده کرد. این منطقه از جهان به هیچ کشوری تعلق ندارد و صرفا برای تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد. اما عملا اکثر کشورهای پیشرو در اکتشافات فضایی نظر مثبتی بر این نگرش ندارند.

 

منبع: space

 

No tags for this post.