داروهای چند منظوره وارد می‌شوند
یکی از بیماری‌هایی که در دهه اخیر شیوع زیادی یافته، سرطان است. با وجود اینکه سالهاست که دانشمندان به دنبال یافتن شیوه‌های درمانی متنوع برای انواع سرطان هستند، هنوز با حالت ایده آل و درمان 100 درصدی این بیماری فاصله زیادی داریم. درمان‌های رایج سرطان پرهزینه، دشوار و زمانبر بوده و البته احتمال موفقیت در برخی موارد چندان هم بالا نیست.
دکتر پان پاتزیارکا ( Pan Pantziarka) یکی از پژوهشگرانی است که مدتهاست شیوه‌ای جدید را برای درمان سرطان مورد مطالعه قرار می‌دهد. این شیوه استفاده از داروهای چند منظوره نام دارد. هدف از این شیوه، استفاده از داروهایی معمولی و رایج برای مقابله با رشد سلول‌های سرطانی و شتاب بخشی به روند درمان‌های معمول سرطان است. آقای دکتر پاتزیارکا به تازگی در مصاحبه‌ای با نشریه علمی نیوساینتیست به تشریح این شیوه و پیشرفتهای آن پرداخته است.
چه چیزی شما را به سمت بهره‌گیری از داروهای معمولی برای مبارزه با سرطان سوق داد؟
وقتی شیوه های رایج درمانی برای مبارزه با استئوسارکوم فک که پسرم به آن مبتلا بود کارایی نداشت، با تمام وجود به دنبال یافتن راه‌حل‌های دیگری برای این بیماری افتادم. برای این کار ابتدا به سراغ پابمد (PubMed) رفتم. پابمد یک دیتابیس برای جستجو در میان پژوهش‌های پزشکی است و به این ترتیب متوجه شدم پژوهشگرانی در کشورهای مختلف در حال کار برای تغییر کاربری داروهای معمولی هستند. با برخی از آنها تماس گرفتم و البته از میزان اشتیاقی که همه آنها برای کمک کردن به من داشتند شگفت زده شدم.
اما چطور ممکن است که داروهایی که برای مبارزه با سرطان طراحی نشده‌اند برای درمان سرطان موثر باشند؟
در حال حاضر، رایج‌ترین شیوه برای طراحی دارو، این است که هدفی مولکولی را تعیین و ماده‌ای برای اثرگذاری بر روی آن هدف طراحی شود. اما واقعیت این است که سرطان یک سیستم بسیار پیچیده است که می‌تواند خودش را با شرایط محیطی وفق داده و در برابر چنین موادی مقاومت کند. متخصصان بالینی و نیز دانشمندان معمولاً داروهای قدیمی تری نظیر آسپرین را داروهای «کثیف» می‌خوانند، زیرا به جای یک هدف، چندین هدف را به صورت همزمان مورد تاثیر قرار می‌دهد. اما این ویژگی می‌تواند یک مزیت هم باشد. برای نمونه، یک داروی مسکن نظیر دیکلوفناک می‌تواند سبب شود که تومورهای مغزی نتوانند رگ‌های خونی جدیدی ایجاد کنند. این دارو همچنین سبب می‌شود که بدن واکنش بهتری به شیمی درمانی و پرتودرمانی داشته باشد. در واقع یک قرص می‌تواند چندین کاربرد متنوع در راستای درمان سرطان داشته باشد.
پسرتان به خاطر سرطان فوت کرد. وقتی هنوز بیمار بود، آیا پژوهشگران دیگر توصیه‌ای برای درمان او ارائه کردند؟
یکی از توصیه‌ها این بود که پسرم داروی «پیوگلیتازون» که دارویی ضددیابت است را با «سلکوکسیب» که آن هم برای درمان رماتیسم کاربرد دارد مصرف کند. هدف این بود که این داروها در کنار شیمی درمانی مصرف شود و به این ترتیب به جای وارد کردن حجم زیادی ماده ویژه شیمی درمانی در چندین نوبت محدود، این مواد در دفعات زیاد و هر بار با دُز اندک به او داده شود.
پاسخ متخصص خونشناسی که درمان پسرتان زیر نظرش بود چه بود؟
او گفت که تاکنون چنین کاری نکرده است و در نهایت شیوه‌ای درمانی که پیش از این بارها مورد استفاده قرار داده بود را اجرا کرد که البته کارایی هم نداشت.
چه اتفاقی برای پسرتان افتاد؟
او در 25 آوریل سال 2011 در سن 17 سالگی درگذشت. البته احتمال اینکه داروهای معمولی با کاربردی متفاوت می‌توانستند به درمان او بیانجامند پایین بود، زیرا سرطان او به مرحله بسیار پیشرفتهای رسیده بود.
چرا داروهای رایج برای سرطان کارایی مورد نظر را ندارند؟
وقتی این داروها طراحی می‌شدند، سرطان به عنوان یک بیماری دربردارنده سلول‌های بدکارکرد و ناسالم تلقی می‌شد. به همین دلیل تمام تمرکز بر روی کشتن آنها بود. اما امروزه می‌دانیم که باید نگاهی کل‌نگرانه‌تر به سرطان داشته باشیم. علاوه بر سلول‌های سرطانی، ما با محیطی در اطراف هر تومور نیز روبرو هستیم. داروهای چندمنظوره می‌توانند بر جنبه‌های مختلف این محیط اطراف تومور تاثیر گذاشته و شبکه حمایتی که به رشد این تومورها و در نتیجه پیشرفت سرطان می‌پردازد را از بین ببریم.
ممکن است بیشتر در این زمینه توضیح دهید؟
شواهد زیادی در دست است که نشان می‌دهد آسپرین می‌تواند پس از تشخیص سرطان روده بزرگ به درمان آن کمک کند و می‌تواند جلوی عود آدنوم (تورمورهایی که گام اولیه برای ایجاد سرطان روده بزرگ هستند) را بگیرد. همچنین پژوهش‌هایی نشان داده است که یک داروی بتابلاکر به نام پروپرانولول نیز اگر پیش از جراحی خروج تومور در چندین سرطان نیز سرطان تخمدان مصرف شود، می‌تواند اثرات مثبتی به همراه داشته باشد. بدن فرد بیمار می‌تواند با افزایش تولید سلول‌های سرطانی و نیز کاهش ایمنی بدن، به رشد سرطان کمک کند. در مقابل پروپرانولول اثراتی دارد که این کمک‌های بدن را خنثی می‌کند.
آیا پزشکان می‌توانند این داروها را برای مبارزه با سرطان تجویز کنند؟
بله ولی مشکلاتی در این مسیر وجود دارد. باید دید آیا پزشک تمایلی به تجویز داروهایی غیررسمی دارد یا خیر. این تجویز در صورتی که موفقیت آمیز نباشد، ممکن است سبب مشکلاتی برای پزشک شود.
اصلی‌ترین موانعی که در مسیر دریافت تائیدیه رسمی و قانونی برای این داروهای چند منظوره وجود دارد چیست؟
بسیاری از شرکت‌های داروسازی تمایلی به تحقیق بر روی این داروها ندارند، زیرا امتیاز انحصاری تولید (پتنت) این داروها مدتهاست که باطل شده و در صورت موفقیت یک شرکت آن هم پس از صرف هزینه‌های زیاد برای بررسی میزان اثربخشی، یک شرکت دیگر می‌تواند به سرعت همان دارو را با قیمتی بسیار کمتر به بازار عرضه کند. همچنین حتی در صورت موفقیت آمیز بودن آزمایشات بالینی نیز باز هم فرآیند دریافت مجوز قانونی برای دارو بسیار پرهزینه است.
نکته دیگر اینکه بسیاری از این داروها به خودی خود اثربخشی دارند. آنچه مهم است اینکه می‌خواهیم به بررسی امکان استفاده از آنها در کنار سایر شیوه‌های درماین سرطان و یا داروهای چند کاربرده دیگر بپردازیم. در چنین حالتی، باز هم چندین شرکت همزمان در میدان حضور خواهند داشت که همین موجب بروز مشکلاتی دیگر می‌شود.
هر بیمار سرطانی و نیز خانواده‌اش این حق را دارد که درمانی که از نظر خودش موثرتر است را برگزیند.
اگر بخواهید آزمایشات بالینی برای تائید اثربخشی دارو را بدون حضور شرکت‌های دراوسازی انجام دهید، با مشکلاتی در زمینه تجهیزات و تدارکات روبرو می‌شوید. در این صورت باید داروها را خودتان بخرید که هزینه زیادی به همراه دارد. همچنین باید داروی مذکور و نیز دارونما را خودتان بسته‌بندی کنید که این هم دردسرها و هزینه‌هایی در پی دارد.
آیا راه حلی هم برای این مساله دارید؟
بله. ما یک پروژه تامین مالی جمعی را در بریتانیا راه اندازی کرده‌ایم که در آن قصد داریم دارویی به نام آرتسونات (که برای مالاریا کاربرد دارد ) را برای درمان سرطان روده بزرگ به کار گیریم. خوشبختانه استقبال خوبی به عمل آند و توانستیم چیزی بیش از 50 هزار پوندی که برای این پروژه در نظر داشتیم به دست بیاریم. البته شاید نتوان همیشه دست به چنین کاری کرد، زیرا شاید مردم عادی از چنین پروژه‌هایی خسته شده و بعدها دیگر در آن مشارکت نکنند. این امر برای یافتن داروهایی برای درمان سرطان‌های نادر پررنگ‌تر است، زیرا عده زیادی از چنین حرکت‌هایی حمایت نخواهند کرد.
برخی شما را به تشویق بیماران برای روگردانی از درمان‌های رایج متهم می‌کنند. نظر شما چیست؟
هر بیمار سرطانی و نیز خانواده‌اش این حق را دارد که درمانی که از نظر خودش موثرتر است را برگزیند. من فعلا در بنیادی به نام «صندوق ضدسرطان» (Anticancer Fund) فعالیت می‌کنم که بر روی پروژه‌های مربوط به داروهای چندمنظوره سرمایه‌گذاری می‌کند. ما وقت زیادی را برای شناسایی درمان‌های قلابی و نادرست سرطان اختصاص می‌دهیم. توصیه نمی‌کنم که بیماران دست از درمان‌های رایج بردارند. در هر صورت این درمان‌ها هر قدر هم که ناقص باشند، از دست روی دست گذاشتن بهتر است. در عوض ما می‌خواهیم با متخصصان و نیز مردم در مورد شیوه‌های جایگزین بیشتر گفتگو کنیم. ما خوددرمانی را توصیه نمی‌کنیم، کما اینکه افرادی را می‌شناسیم که چنین رویکردی دارند.
منبع: نیوساینتیست
ترجمه: زهرا جعفری رودپشت
No tags for this post.
