کتابی درباره شهر کتیبه ها

سخنرانان این نشست مجتبی کرمی، عماالدین شیخ الحکمایی، بهرام میراحمدیان و محسن جعفری مذهب بودند.

محسن جعفری مذهب، رئیس سرای ایران شناسی و دبیر این نشست، در ابتدای این جلسه خواستار آن شد که دیپلمات های کشورمان مانند مجتبی کرمی حاصل تجربیات حضورشان در کشورهای دیگر را به صورت کتاب و کار تحقیقاتی در اختیار مردم قرار دهند.

مجتبی کرمی، دیپلمات وزارت امور خارجه، علاوه بر کتاب "کتیبه های خیوه"، که حاصل ماموریت وی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و به ازبکستان بوده، کتاب "نگاهی به تاریخ حیدرآباد دکن" را نیز در کارنامه خود دارد که حاصل تجربیاتش به عنوان یک دیپلمات در هند است و این کتاب هم تاریخی و سیاسی است و هم تاریخ ادبی حیدرآباد است.

کرمی در این نشست گفت: هر ایرانی که علاقه‌مند به فرهنگ، ادبیات و هنر ایرانی باشد، از وجود آثار تمدن ایرانی در کشورهای دیگر لذت می برد اما این کفایت نمی کند و باید هر فردی در ثبت کردن این آثار تلاش کند.

هر ایرانی که علاقه‌مند به فرهنگ، ادبیات و هنر ایرانی باشد، از وجود آثار تمدن ایرانی در کشورهای دیگر لذت می برد اما این کفایت نمی کند و باید هر فردی در ثبت کردن این آثار تلاش کند.

او ادامه داد: وقتی به خیوه رفتم، تحت تاثیر قرار گرفتم چون خیوه شهری ایرانی از خشت و گل است و بناهای آن همگی به سبک معماری ایرانی و اسلامی ساخته شده بودند. همچنین گنبدها، گلدسته ها، مناره ها، کاشیکاری های بسیار زیبایی در این شهر به چشم می خوردند و از همه مهم تر این که این بناها همه مزین به کتیبه هایی به خط نستعلیق فارسی بودند. این کتیبه ها حاوی نام سازندگان و تاریخ ساخت آن ها یا حاوی شجره نامه، آیات قرآن و احادیث رسول اکرم و همچنین نظم و نثر فارسی بودند.

این دیپلمات همچنین گفت : زیباترین بناهای شهر خیوه مدرسه ها بودند و جذاب ترین بنا،مزار پهلوان محمود پوریای ولی بود که دارای کاشیکاری های بسیار زیبایی بود. در این بین، نوشته های موجود بر روی کاشی ها به زبان فارسی و به شیوه نظم قابل مشاهده بودند.

او ادامه داد: با خواندن رباعیات پوریای ولی متوجه شدم که این پهلوان شاعر هم بوده است و این فکر به ذهنم خطور کرد که کتیبه های شهر خیوه را به ایرانیان و ایرانشناسان جهان معرفی کنم. بنابراین هم رباعیات پوریای ولی را کشف کردم و هم محتوای موجود بر روی کتیبه ها را نوشتم.

مجتبی کرمی در تلاش خود برای نوشتن محتوای کتیبه های شهر خیوه از عکس ها و دست نوشته های شهر تاشکند نیز بهره برده که در دهه 1940 و 1950 میلادی تهیه شده بودند. با این حال مشکلی که در خیوه بود این بود که برخی از بناها و کتیبه ها به دلیل متروکه بودنن بسته بودند و احتمال ریزش آن ها وجود داشت.

کرمی اظهار داشت : متاسفانه چاپ کتاب کتیبه های خیوه از سال 1380 تا 1395 طول کشید و سرانجام این کتاب امسال توسط انتشارات وزارت امور خارجه چاپ شد.

دکتر بهرام میراحمدیان، استاد دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، نیز در این نشست گفت: زمانی که به خیوه رفتم، شگفت زده شدم چون خیوه شهر کتیبه هاست. این شهر ساختار قرون وسطایی دارد و دارای بناهای توریستی بسیار مهمی است. در واقع معماری شهر خیوه تماما ایرانی است اما آنچه جالب بود این بود که در تمامی شهرهای کهن که زمانی بخشی از ایران بوده اند و دارای فرهنگ ایرانی هستند، هیچ ایرانی دیده نمی شود در حالی که اروپاییان در آن جا به وفور وجود دارند.

وی در ادامه عنوان کرد که شهر خیوه دارای 52 هزار نفر جمعیت است و در هزار کیلومتری شمال شرق تاشکند، پایتخت ازبکستان، و در منطقه ای بیابانی واقع شده است. این شهر دارای ویژگی شهرهای کویری ایران است.

میراحمدیان اظهار داشت: شهر خیوه در گذشته های دور در مسیر جاده ابریشم بوده است و کتیبه های آن تا حد زیادی به زبان فارسی هستند. زمانی در خیوه زبان خوارزمی باب بود که بخشی از زبان فارسی بوده است اما اکنون کسی در این شهر به زبان فارسی صحبت نمی کند و شاهد جایگزینی این زبان با زبان ترکی بوده ایم.

وی در ادامه گفت: پوریای ولی شاعر و عارف بوده و در سال 722 هجری قمری وفات یافت. او پهلوان و کمانگیر هم بوده و محل دفن وی در خیوه زیارتگاه خانوارهای مختلف است.

سنگ‌نبشته، سنگ‌نوشته یا کتیبه به تخته ‌سنگ، کاشیکاری یا هر نوع سطح دیگری گفته می‌شود که واقعه ‌ای تاریخی بر روی آن کنده کاری یا نوشته شده باشد.

امیراحمدیان همچنین در این نشست اشعاری عارفانه از پوریای ولی خواند. او به معرفی مدرسه شیرقازیان خان پرداخت که روبروی مزار پوریای ولی واقع شده و از قدیمی ترین نمونه های محافظت شده در شهر خیوه است.

عماالدین شیخ الحکمایی، کارشناس کتیبه، نیز در این نشست ضمن تقدیر از مجتبی کرمی برای به نگارش در آوردن کتاب "کتیبه های شهر خیوه" به نقد آن پرداخت. وی در پایان اظهار داشت که کتیبه ها بخشی از میراث بشری هستند و بارزترین ابزار اننقال فرهنگی بشر در تمدن های گوناگون به شمار می آیند.

سنگ‌نبشته، سنگ‌نوشته یا کتیبه به تخته ‌سنگ، کاشیکاری یا هر نوع سطح دیگری گفته می‌شود که واقعه ‌ای تاریخی بر روی آن کنده کاری یا نوشته شده باشد. معمولا کتیبه بر روی سنگ، در حاشیه سردر ساختمان‌ها یا گوشه‌ های پارچه‌ های خاص نظیر پرده، سفره و بیرق یا بر صفحه‌ های کتاب نوشته می شود.

وجود کتیبه هایی که از دوره های گذشته به جای مانده اند، دسترسی به برخی اطلاعات تاریخی را میسر می کند و اقدام مجتبی کرمی برای به نگارش در آوردن کتاب "کتیبه های خیوه" تلاشی ستودنی در راستای معرفی هر چه بیشتر تمدن ایرانی به ایرانیان است.

 

گزارش: شه تاو ناصری

 

No tags for this post.