تحول در اقتصاد صنعت پزشکی با سلول‌های بنیادی

ورود شرکت‌های دانش بنیان ایرانی به این حوزه و آخرین تحول بازار دارویی و اقتصاد سلول های بنیادی در ایران و جهان بهانه ای شد تا گفتگویی با دکتر پیمان کیهان ور، متخصص نانو فناوری پزشکی و پزشكی بازساختی، رییس دفتر فناوری، كارآفرینی و تجاری سازی«فَكت» بیمارستان چشم پزشكی فارابی دانشگاه علوم پزشكی تهران، مسوول راه اندازی هسته فناوری‌های همگرا و مدیر روابط عمومی و امور بین الملل ستاد توسعه علوم و فناوری سلول های بنیادی انجام دهیم.

هم اکنون وضعیت بازار تولید محصول‌های سلول درمانی در دنیا چگونه است؟

امروزه محصول‌های سلول درمانی(سلول درمانی، رده‌های سلولی، تجهیزات و وسایل مصرفی) سهم بزرگی از بازار جهانی را به خود اختصاص داده‌اند. بازار سلول‌های بنیادی طی پنج سال گذشته از5/3 میلیون دلار به حدود9 میلیون دلار در سال2016 ارتقا یافت.هم اکنون کشورهایی مانند چین، هند، روسیه، ژاپن از سال 2012 به این بازار ورود پیدا کرده‌اند. در این بین کشورهای اروپایی و ژاپن بیش از سایر کشورها در این زمینه به فعالیت پرداخته‌اند. کشور آمریکا نیز هرچند به دلیل سیاست‌های اعمالی در این زمینه نسبت به کشورهای دیگر ضعیف‌تر عمل کرده اما با تغییر روند سیاسی، هم اکنون بیشترین کارآزمایی‌های بالینی را در حال انجام دارد. این کارآزمایی‌های فراوان نشان دهنده پشت خط بودن محصول‌های زیاد برای ورود به بازار است.

وضعیت ایران در این زمینه چگونه است؟

شکر خدا کشور ایران نیز جزو سر دسته این کارآزمایی‌ها است و جزء 15 کشور جهان در کار آزمایی‌های بالینی قرار دارد. هرچند این امتیاز خوبی است اما تا زمانی که این کارآزمایی‌های بالینی منجر به تولید محصول نشوند نفعی به جامعه نخواهند داشت.

چرا ورود به این عرصه از اهمیت زیادی برخوردار است؟

هم اکنون شرکت‌های زیادی در عرصه مهندسی بافت روی پوست و استخوان کارهای زیادی انجام داده‌اند و به عرصه سلول درمانی قلب و عروق، غضروف و پوست ورود پیدا کرده‌اند. شرکت‌های بسیاری نیز در عرصه سلول‌های درمانی با استفاده از سلول‌های ایمنی برای درمان بیماری سرطان و زیبا سازی پوست وارد بازار شده و سهم بزرگی از آن را به خود اختصاص داده‌اند. در این بین حتی برخی از شرکت‌های بزرگی مانند جنرال الکتریک ، سامسونگ، ال جی و … نیز به سرمایه گذاری در این عرصه پرداخته اند كه این امر اهمیت این عرصه را به عنوان نقش آفرین آینده سلامت بیان می كند. در بین سال‌های 2013 تا 2014 نیز قراردادهای بزرگ بیش از 500 میلیون دلاری با شرکت‌های کوچک در این زمینه منعقد شده است و در زمینه سلول درمانی سرطان پیش بینی شده است كه شرکت های متولی تا سال2021  بیش از 10 میلیارد دلار سود آوری داشته باشند. از سوی دیگر ورود فعالانه کشورهای منطقه و همسایه ما به این وادی نشانگر اهمیت دوچندان این مساله و تاکید بیشتر آن در عرصه تدوین اسناد بالا دستی است.

در بین سال‌های 2013 تا 2014 نیز قراردادهای بزرگ بیش از 500 میلیون دلاری با شرکت‌های کوچک در این زمینه منعقد شده است و در زمینه سلول درمانی سرطان پیش بینی شده است كه شرکت های متولی تا سال2021  بیش از 10 میلیارد دلار سود آوری داشته باشند. 

آیا هم اکنون معاونت علمی ریاست جمهوری توجه ویژه ای به این مساله کرده است؟

هم اکنون بسیاری ازفعالیت‌هایی که اعضای هیات عملی ما در دانشگاه‌ها انجام می‌دهند قابلیت تولید یک محصول را دارند تا در بسترجامعه نقش آفرینی کنند اهمیت این موضوع باعث شد اساسنامه قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان تصویب بشود و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز کارگروهی برای ارزیابی و تشخیص صلاحیت این شرکت‌ها تشکیل بدهد. این شرکت‌های دانش بنیان در این کارگروه به انواع مختلفی طبقه بندی شده‌اند؛ این شرکت‌ها بنابر ارزیابی سطح فناوری آنها به دسته های نوپا، صنعتی، تولید و خدماتی تقسیم بندی می‌شوند. اصولا شرکت‌های دانش بنیان ما می توانند در عرصه سلول‌های بنیادی نوپا یا خدماتی باشند. هم اکنون تنها چند شرکت اندک و انگشت شمار صنعتی محسوب می‌شوند. یک شرکت برای تبدیل به دانش بنیان شدن باید از یک فلوچارتی پیروی کند. در گذشته مصادیق این فلوچارت در حیطه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی کمرنگ بود اما هم اکنون این حیطه دسته بندی و سردسته و زیردسته‌های آن کاملا مشخص شده است. تولیدهای محصول برپایه سلول، تولید محیط‌های کشت و داربست‌های سلولی، درمان با سلول‌های بنیادی یا روش‌های نوین ژن درمانی، تولید داورها و فراوردهای بیولوژی،  تجهیزات پیشرفته ساخت تولید آزمایشگاه و تجهیزات داروسازی (کیت‌های آزمایشگاهی، طراحی ساخت بیوراکتورهای پیشرفته، سانتریفیوژ و….)، تولید و استخراج و خالص سازی فرآورده‌های خونی از مهمترین مصادیق دانش بنیان ما در دسته فناوری و زیستی و بخش زیست فناوری مولکولی به حساب می آید بنابراین اگر چنانچه شرکتی خدماتی درمانی با سلول‌های بنیادی یا ژن درمانی ارایه می‌دهد یا تولید کننده دارو، فرآورده های بیولوژیکی، تجهیزات آزمایشگاهی و تولید کننده فرآورده‌های خونی است، می‌تواند دانش بنیان به حساب آید و در این زمینه به فعالیت بپردازند.

 

گفتگو: فرزانه صدقی

 

No tags for this post.