صد و پنجاهمین سال اختراع دینامیت

آلفرد نوبل، در بیست و یکم اکتبر سال 1833 در استکهلم سوئد متولد شد. این شیمیدان، مهندس و صنعت‌گر سوئدی مخترع دینامیت و مواد منفجره قدرتمندتر دیگر است و جایزه نوبل را نیز پایه‌گذاری کرد.

او پسر چهارم امانوئل و کارولین نوبل بود و از دوران کودکی به مواد منفجره علاقه داشت و بنیان مهندسی را از پدرش فراگرفت. امانوئل، پدر او، در روسیه به عنوان یک تولیدکننده مین های منفجره و ابزار ماشینی موفق بود.

گفته می شود فعالیت خانوادگی در تولید ابزار نابودی برای او هم شانس و ثروت به ارمغان آورد و هم نفرت از خود که این حس در نهایت او را مجاب کرد که جایزه بین المللی نوبل را بنیان نهد تا یادش همیشه زنده بماند. هم اکنون برای بیش از 100 سال است که جوایز نوبل اهدا می شود.

آلفرد در سال 1842 به همراه خانواده‌اش راهی سن ‌پترزبورگ شد و در آن جا بدون حضور در مدرسه در درس‌ های شیمی و زبان‌های انگلیسی‌، فرانسوی،‌ آلمانی و روسی مهارت پیدا کرد. او در سال 1850 راهی پاریس شد و پس از آن در سن 18 سالگی برای تحصیل در رشته شیمی به آمریکا سفر کرد.

نوبل در ساخت و ساز و ساخت پل‌ها در استکهلم اشتغال داشت و در آن زمان از نیتروگلیسرین برای منفجر کردن صخره‌ها استفاده می شد اما این روشی نسبتا غیرایمن بود. بر اساس اعلام سازمان جایزه نوبل، برادر آلفرد نوبل به نام امیل در انفجار نیتروگلیسرین کشته شد.

یک شیمی دان ایتالیایی به نام آسانیو سوبررو 20 سال قبل از ثبت اختراع دینامیت توسط نوبل، نیتروگلیسرین را اختراع کرده بود اما این ماده منفجره در حالت مایع بسیار فرار است.

نیتروگلیسرین مایع در صورت خالص بودن، بی رنگ است، در الکل حل می شود اما در آب غیرقابل حل است. نیتروگلیسرین به شوک فوق العاده حساس است و در اوایل، زمانی که نیتروگلیسرین در شکل ناخالص به کار برده می شد، پیش بینی این موضوع که این ماده تحت چه شرایطی منفجر می شد، دشوار بود.

 آلفرد نوبل این مشکلات را به دقت بررسی کرد و نخستین فردی بود که نیتروگلیسرین را در مقیاس صنعتی تولید کرد؛ او به سختی کار کرد تا این ماده را به عنوان یک ماده منفجره ارتقا دهد.

نوبل طی تحقیقاتش دریافت ترکیب کردن نیتروگلیسرین با نوعی سیلیکا، این مایع را به خمیری چکش خوار تبدیل می کند. او توانست این ماده را به شکل میله هایی در بیاورد تا به راحتی بتوان آن ها را در درون روزنه های مته کاری جاسازی کرد. او خمیر حاصل را دینامیت نام نهاد و کلاهک منفجره ای اختراع کرد که می توانست تحت شرایط کنترل شده برای منفجر کردن دینامیت به کار رود. بنابراین با استفاده از مته و دینامیت، منفجر کردن صخره ها به فرآیندی ایمن تر و سودآورتر تبدیل می شد.

اختراع دینامیت توسط نوبل در سال 1866 انجام شد و در اکتبر سال 1867 به ثبت رسید. نوبل نام محصول جدید را "دینامیت" که از واژه یونانی dynamis به معنای "قدرت" گرفته شده، گذاشت. این ماده ابتدا با نام «گرد منفجرهٔ نوبل» فروخته می‌شد اما بعد از معرفی شدنش شهرت بسیاری یافت و به عنوان جایگزین مطمئنی برای باروت و نیتروگلیسیرین مطرح شد.

دینامیت به نوبل شهرت جهانی داد و به زودی در منفجر کردن تونل‌ ها، باز کردن کانال‌ها و ساخت ریل قطار و جاده‌ ها به کار گرفته شد. در دهه‌های 1870 و 1880، نوبل شبکه‌ ای از کارخانجات را در سراسر اروپا با هدف تولید دینامیت ایجاد کرد و شبکه ‌ای نیز از شرکت ‌ها را برای تولید کردن و بازاریابی کردن مواد منفجره اش شکل داد. نوبل دینامیت را به ایالات متحده و استرالیا صادر می کرد.

وی همچنین تا حد زیادی در توسعه میادین نفتی در جنوب روسیه سرمایه گذاری کرد و این کار هم به نوبه خود ثروت هنگفتی را برایش به ارمغان آورد. او همچنان به دنبال مواد منفجره بهتری بود و در سال 1875 شکل قدرتمندتری از دینامیت به نام ژلاتین منفجره را اختراع کرد.

یکی از دلایل احتمالی برای اختراع دینامیت توسط نوبل ایمنی ساخت و ساز و منفجر کردن صخره ها در اواسط دهه 1800 بود. با این حال، دینامیت کاربردهای دیگری هم داشت و مقامات نظامی خیلی زود شروع به استفاده از آن در جنگ ها کردند و توپ‌های دینامیت برای کشتن انسان ها به کار گرفته شدند. گرچه خود نوبل به عنوان یک صلح طلب شناخته شده، هنوز مشخص نیست که آیا او استفاده نظامی از دینامیت را تایید می کرد یا خیر.

گفته می شود زمانی که «لودویگ نوبل» برادر آلفرد در سال 1888 درگذشت، آلفرد نوبل برای دیدن کن به فرانسه رفته بود که آگهی ترحیم برادرش را در یک روزنامه دید. این نشریه‌ فرانسوی لودویگ را به دلیل فعالیت‌ هایش در زمینه‌ مواد منفجره متهم کرده بود و درباره مرگ او نوشت: "سوداگر مرگ مُرد». آلفرد نوبل احساس کرد که دوست ندارد پس از مرگش روزنامه‌ها بنویسند: آلفرد نوبل که با یافتن راه‌هایی برای کشتن سریع‌تر انسان‌های بیش‌تر ثروتمند شد، روز گذشته از دنیا رفت.

بنابراین او در وصیت نامه خود نوشت که بخش مهمی از ثروت هنگفتش به بنیان نهادن جایزه نوبل اختصاص داده شود. جوایزی که او با استفاده از سرمایه‌اش بنیان نهاد به بهترین نتیجه تحقیقاتی در رشته های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی، پزشکی، ادبیات و صلح در قالب جایزه نوبل ارائه می شوند.

آلفرد نوبل علاقه زیادی به ادبیات داشت و نمایشنامه ها، رمان ها و اشعاری نوشت که تقریبا هیچ یک از آن ها منتشر نشده است.  وی در مجموع 355 ثبت اختراع را در رشته های الکتروشیمی، نور، زیست شناسی و فیزیولوژی به ثبت رساند و در دهم دسامبر سال 1896 در ایتالیا درگذشت.

 

گزارش: شه تاو ناصری

 

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا