روستاها در مقابل تهدیدات محیط زیستی آسیب پذیرتر هستند
معصومه ابتکار در مراسم امضای تفاهم نامه میان سازمان حفاظت محیط زیست و معاونت توسعه روستائی و مناطق محروم ریاست جمهوری افزود: به طور مشخص در معاونت محیط زیست طبیعی، یکی از رویکردهای مهم برای حفاظت از مناطق تحت مدیریت سازمان، جلب مشارکت مردمی است به همین دلیل روستاهای حاشیه این مناطق با کمک و مشارکت مردم به سمت گردشگری پایدار سوق داده شدند که نمونه موفق آن را می توان در روستای قلعه بالا حاشیه پارک ملی توران در استان سمنان دید.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با یادآوری سفر اخیر خود به استان چهارمحال و بختیاری برای اعطاء لوح ذخیرگاه زیست کره تنگ صیاد و سبزکوه به مسئولان این استان، اظهار کرد: یکی از بخش های سفر بازدید از تالاب ارزشمند گندمان بود که در اثر غفلت های صورت گرفته در فاصله سال های 89-88 ، همچنین آتش سوزی های تالابی، روند رو به زوال داشت ولی با کمک و مشارکت مردم محلی و روستائیان در حال حاضر شاهد احیاء تالاب هستیم.
وی با بیان اینکه ارزش خدمات اقتصادی تالاب بسیار بیشتر از زمین کشاورزی است، گفت: خشکاندن تالاب ها به بهانه توسعه زمین های زراعی و کشاورزی اقدامی کاملا منسوخ و اشتباه است.
ابتکار یکی از اثرات منفی از بین رفتن و خشک شدن تالاب ها در کشور را تشدید و گسترش کانون های داخلی گرد و غبار دانست.
معاون رئیس جمهوری یکی دیگر از مثال های مشارکت مردم بومی و محلی با سازمان حفاظت محیط زیست را اجرای طرح های آموزشی و مشارکتی با همکاری جایکا (ژاپن) و سازمان ملل در حدود 90 روستای حاشیه دریاچه ارومیه و در راستای توان افزایی، مشارکت و آموزش روستائیان برای حفظ محیط زیست دانست و ادامه داد: تشکیل سازمان های محلی زنان و جلب مشارکت روستائیان برای اصلاح الگوی کشت و آبیاری، همچنین اجرای طرح صندوق های محلی بانوان در 18 روستا و اجرای دوره های توان افزایی برای آن ها، نقش مهم و موثری در حفظ محیط زیست دارد.
ابتکار با اشاره به دستور کارهای موجود در زمینه توسعه پایدار، گفت: سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در خصوص محیط زیست که عمده بندهای آن به موضوع توسعه شهری و روستایی در سراسر ایران تاکید دارد، از جمله این دستور کارها است.
وی ادامه داد: خوشبختانه همگرایی خوبی میان قوه مجریه (دولت) و قوه قضائیه وجود دارد و امیدواریم با شکل گیری مجلس دهم شاهد همراهی بیشتر قانون گذاران با این هم افزایی بین قوه ای باشیم زیرا سیاست های کلی جهت گیری های خوبی در زمینه محیط زیست به وجود آورده است.
معاون رئیس جمهوری یکی دیگر از دستور کارهای مهم در این زمینه را اهداف توسعه پایدار جهانی دانست و اظهار کرد: کشورهای مختلف ملزم به تلاش برای دستیابی به 17 بند تعریف شده در این اهداف تا سال 2030 هستند.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه شاخص های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی سه محور اصلی توسعه پایدار را شکل می دهند، خاطرنشان کرد: محیط زیست از جمله مهم ترین اولویت های دولت یازدهم است و بارها این موضوع مورد تاکید رئیس جمهوری نیز قرار گرفته است.
وی افزود: سازمان حفاظت محیط زیست با ماموریت ها و مسئولیت های سنگینی مواجه است که ناشی از روندهای نادرست و اختلالاتی است که در محیط زیست کشور به وجود آمده و همین بی توجهی به مسئله طبیعت و محیط زیست کشور را دچار بحران های متعدد کرده است.
ضرورت توسعه الگوهای موفق مشارکتی جوامع بومی و محلی
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از ضرورت توسعه الگوهای موفق مشارکتی جوامع بومی و محلی خبر داد و گفت: از همین رو با استناد به تجربه موفق روستاهای حاشیه ارومیه، طرح مشابهی در منطقه هامون استان سیستان و بلوچستان با اولویت حفظ تالاب ها در حال پیگیری است.
وی یکی از برنامه های مدون برای جلب مشارکت، حضور و آموزش مردم در عرصه مدیریت مناطق حفاظت شده و حفظ تنوع زیستی به ویژه در محدوده تالاب ها را توسعه گردگشری پایدار اعلام کرد و افزود: این هدف گذاری بر اساس سیاست های ملی و کنوانسیون تنوع زیستی است.
ابتکار تاکید کرد: حضور و مشارکت جوامع محلی برای حفاظت از مناطق و سایر طرح های توسعه پایدار روستا می تواند نقشی مهم در جلوگیری از روند صعودی تخلیه روستا ها و مهاجرت روستائیان به شهر داشته باشد ضمن آنکه معیشت جوامع بومی و محلی را نیز می توان از طریق طرح های مختلفی همچون توسعه و رونق صنایع دستی تامین کرد.
*** اصلاح الگوی کشت و آبیاری جهت گیری دولت یازدهم برای حفظ حقابه تالاب ها و منابع آب زیر زمینی
معاون رئیس جمهوری با بیان اینکه اصلاح الگوی کشت و آبیاری یکی از جهت گیری های مهم دولت یازدهم برای حفظ حقابه تالاب ها و منابع آب زیر زمینی است، گفت: آموزش کشاورزان و جلب مشارکت آنها تنها راه تحقق این هدفگذاری است زیرا در کنار تلاش وزارت کشاورزی برای اصلاح روندهای غلط کنونی، نیازمند رویکرد نرم در تغییر و اصلاح فرهنگ ها و نگرش ها هستیم و این کار دشوار و زمان بر تنها از طریق آموزش میسر خواهد شد.
ابتکار یادآوری کرد: زمانی مردم روستا به صورت طبیعی فرآیند تولید کمپوست و تفکیک و بازیافت زباله را انجام می دادند اما به واسطه دخالت ها و اختلالاتی که با ورود پلاستیک و عناصر غیر قابل بازیافت در این فرآیند رخ داد، هم اکنون زباله به تهدیدی برای جامعه روستایی و شهری بدل شده است.
زباله اصلی ترین معضل روستاهای کشور
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اشاره ای هم به تفاهم نامه منعقد شده میان سازمان حفاظت محیط زیست و شورای عالی استان ها داشت و اضافه کرد: در تعامل با شورایان و دهیاران تلاش می کنیم تا مشکل زباله را به عنوان اصلی ترین معضل روستاهای کشور، رفع کنیم.
وی هدف از تشکیل و تفویض اختیار به شوراها را مدیریت مسائل محلی دانست و تاکید کرد: البته نهادها و مسئولان دولتی نیز با ارائه مشورت های فکری و تخصصی، آموزش های عمومی و تخصصی، توان افزایی اعضاء شوراهای شهر و روستا، ارائه کمک های مالی و فنی باید آن ها را یاری دهند.
ابتکار با تاکید بر اینکه معضل زباله با برنامه ریزی صحیح قابل حل است، تصریح کرد: در این زمینه می توان از شوراها به عنوان شبکه مدیریت روستایی بهره گرفت و البته بهترین روش، استفاده از این شبکه ها برای آموزش و توان افزایی روستائیان و مردم بومی و محلی است.
حذف نقش روستائیان در حفاظت از محیط زیست، آسیب های زیادی به همراه دارد
معاون رئیس جمهوری با بیان اینکه حذف نقش روستائیان و جوامع بومی و محلی در حفاظت از محیط زیست، آسیب های زیادی به همراه دارد، گفت: به طور مثال اکنون شاهد اجرای پروژه زاگرس در چهار استان کشور به منظور قرار گرفتن منطقه در مسیر توسعه پایدار، همچنین حفاظت از ذخیرگاه ارزشمند و طبیعی زاگرس با مشارکت مردم هستیم.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان کرد: باید برای مردم ساکن در مجاورت اکوسیستم های جنگلی به ویژه جنگل های زاگرس و هیرکانی معیشت پایدار سازگار با جنگل تعریف شود تا شاهد تخریب این رویشگاه های ارزشمند توسط مردم نباشیم.
وی همچنین بر ضرورت تغییر الگوی معیشت جوامع بومی و محلی در رابطه با شکار تاکید کرد و افزود: در بحث شکار نیز روستائیان نقش کلیدی دارند و خوشبختانه به رغم ممانعت سازمان حفاظت محیط زیست از صدور پروانه شکار برای چهارپایان و صدور محدود و در حد معیشت وابسته پروانه صید، شاهد همکاری خوب مردم در این زمینه بودیم.
ابتکار ادامه داد: اگرچه هنوز در مناطقی همچون فریدون کنار با مسائل مختلف و تعارض انسان و گونه های زیستی مواجه هستیم اما در بسیاری موارد مردم با درک شرایط خشکسالی و سایر مسائلی که حیات گونه های زیستی گیاهی و جانوری کشور را در معرض خطر قرار داده است، تعامل خوبی با سازمان حفاظت محیط زیست برقرار کرده اند.
معاون رئیس جمهور خاطرنشان کرد: همچنان نیازمند انجام اقدامات بسیاری در این زمینه برای رفع چالش هایی چون صید و شکار غیرقانونی هستیم.
انرژی های نو راهی برا تامین انرژی، اشتغال و اقتصاد پایدار
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به ظرفیت های ایران در زمینه بهره گیری از انرژی های نو به عنوان راهی برای تامین انرژی، اشتغال و اقتصاد پایدار، گفت: سوخت رسانی و استفاده از انرژی های نو به ویژه در روستاهای فلات مرکزی و کویری از طریق ایجاد نیروگاه های کوچک خورشیدی می تواند بدون هزینه بالا منجر به تامین منبع درآمد، انرژی و شغل برای روستائیان شود.
وی تاکید کرد: بیشتر نقاط کشور قابلیت بهره گیری و توسعه انرژی خورشیدی را دارند و با توجه به بهره وری و توجیه اقتصادی این طرح، گسترش آن در دستور کار دولت قرار دارد.
ابتکار اشاره ای هم به موضوع فاضلاب های شهری و روستایی داشت و افزود: با وجود آبرسانی حدود 99 درصدی در شهرها و 70 درصدی در روستاهای کشور، فاضلاب شهری حدود 48 درصد فضاهای شهری را پوشش می دهد و در روستاها وضعیت به مراتب بدتر است.
معاون رئیس جمهوری یکی از نتایج نبود شبکه های فاضلاب شهری و روستایی را هدر رفت بالای منابع آبی دانست و خاطرنشان کرد: چالش بسیاری از روستاهای کم آب را می توان با تصفیه فاضلاب و پساب روستایی و استفاده از باز چرخانی آب یا زهاب به ویژه در بخش های کشاورزی، صنعتی و نیمه صنعتی رفع کرد.
هدف؛ تبدیل روستاها به کانون های توسعه پایدار با کمک مردم و جوامع محلی است
وی با بیان اینکه هدف از برنامه ریزی ها و اقدامات صورت گرفته در محیط های روستایی کشور، تبدیل روستاها به کانون های توسعه پایدار با کمک مردم و جوامع محلی است، گفت: سازمان حفاظت محیط زیست تجربیات موفقی در این زمینه دارد اما موفق به تعمیم آن در سطح کلان ملی نشده است و البته این موضوعات نیازمند همکاری های فرابخشی است.
رفع چالش پسماند مهم ترین اقدام برای توسعه پایدار روستایی
در ادامه، سید ابوالفضل رضوی معاون توسعه روستائی و مناطق محروم ریاست جمهوری یکی از مهمترین تهدیدهای محیط زیستی در مناطق روستایی را دفن غیر اصولی و غیر بهداشتی زباله دانست و گفت: مهمترین اقدام برای توسعه پایدار در این مناطق، رفع چالش پسماند است.
وی با بیان اینکه زباله ها ترکیبی از مواد شیمیایی و تهدید کننده سلامت انسان و محیط است، اظهار کرد: یکی از خطرات و تهدیدهای جدی، نفوذ شیرابه به آب و خاک است.
رضوی تاکید کرد: بخشی از این مشکل با آموزش و مشارکت مردم و بخش دیگر با اقدام نهادهای مسئول رفع خواهد شد.
معاون توسعه روستائی و مناطق محروم ریاست جمهوری با اشاره به ثروت نهفته در زباله های تولیدی، خاطرنشان کرد: عدم آموزش برای تفکیک صحیح زباله و مدیریت درست بازیافت پسماند منجر به نابودی ثروت ملی نهفته در زباله خواهد شد.
ضرورت توسعه در کشور نباید منجر به غفلت از محیط زیست شود
همچنین مهناز مظاهری معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست نیز با تاکید بر اینکه ضرورت توسعه در کشور نباید منجر به غفلت از محیط زیست شود، گفت: ارزیابی محیط زیستی راه حل رفع این چالش است.
جلوگیری از افزایش روند حاشیه نشینی شهرها و کلان شهرها با توانمندسازی روستائیان
شهربانو امانی مشاور امور زنان و خانواده رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز با یادآوری تاکید ابتکار مبنی بر ضرورت توانمندسازی جوامع بومی و محلی و مشارکت آن ها در امر حفاظت محیط زیست، گفت: یکی از بهترین روش ها، ایجاد شبکه های روستایی است.
وی تاکید کرد: با بهره گیری از ظرفیت روستا و روستائیان می توان روند مهاجرت روستا به شهر را تغییر و روستاها را در مسیر توسعه پایدار قرار داد.
امانی یکی دیگر از مزایای توانمندسازی روستائیان را جلوگیری از افزایش روند حاشیه نشینی شهرها و کلان شهرها برشمرد و افزود: روستائیان همواره تولید کننده بوده اند و همین ظرفیت مهم می تواند منجر به شکل گیری برنامه های توسعه پایدار در روستاها شود.
