به بهانه آزمایش فضایی هندوستان و چشم انداز آینده

تا ساعاتی دیگر قرار است هندوستان آزمایشی برای فرود یکی از طرح‌های فضایی خود را به انجام برساند.

این سامانه فرود قرار است بر فراز یک موشک سوخت جامد به فضا رفته و عملیات فرود خودکار و بدون موتور این سامانه مورد آزمایش قرار بگیرد.

این نمونه آزمایشی ظاهری شبیه شاتل‌های فضایی دارد و البته در مقیاسی بسیار کوچک‌تر که آن را بیشتر شبیه به مدارگردهای X-37B نیروی هوایی آمریکا می‌کند.

هدف اصلی این آزمایش باز هموار کردن راه به‌سوی توسعه برنامه ساخت سامانه‌های حمل‌ونقل بازگشت‌پذیر مداری هندوستان است. کَرَجی های فضایی که هندوستان امیدوار است تا 15 سال دیگر به‌طور رسمی فعالیت عملیاتی آن را آغاز کند.

چند هفته پیش هم طرح‌هایی از نسخه تازه ایستگاه فضایی چینی‌ها منتشر شد. اگرچه حضور هندوستان و چین و ژاپن در حوزه برنامه‌های فضایی موضوع تازه‌ای نیست اما اکنون به مرحله‌ای رسیده‌ایم که این کشورها در کنار شرکت‌های خصوصی در گوشه و کنار جهان، به رقبایی جدی و قدرت‌های واقعی در حوزه فضا تبدیل می‌شوند.

هدف اصلی این آزمایش باز هموار کردن راه به‌سوی توسعه برنامه ساخت سامانه‌های حمل‌ونقل بازگشت‌پذیر مداری هندوستان است.

چشم‌انداز ایده معدن‌کاوی در فضا در حوزه‌های مختلفی به موضوع جذابی نه‌تنها برای شرکت‌های خصوصی که برای بخش دولتی درآمده است. چندی پیش دولت لوکزامبورگ خبر از تأسیس شرکتی نوپا و مبتنی بر حمایت دولت داد که قصد دارد به‌سرعت وارد بازی معدن کاری فضایی شود. این شرکت که به نام شرکت صنایع اعماق فضا نامیده می‌شود به‌زودی فضاپیمایی به نام Prospector-X را به مدار نزدیک به زمین می‌فرستد تا برخی از فناوری‌های لازم برای مأموریت‌های بعدی نظیر، سامانه‌های ناوبری، پیشران و ارتباطی را برای مأموریت‌های بعدی به آزمون بگذارد.

معماری معرفی‌شده برای این مأموریت بسیار شبیه به روندی است که شرکت منابع سیاره‌ای معرفی کرده است. منابع سیاره‌ای چند سال پیش و با حضور چندین کارآفرین برجسته حوزه‌های مختلف از مدیران ایکس پرایز، گوگل و مایکروسافت گرفته تا کارگردان آینده‌نگر سینمای معاصر، جیمز کامرون، در رده مدیران و مشاوران آن بودند. این پروژه که سال گذشته یکی از ناوچه‌های خود را بر عرشه ایستگاه بین‌المللی فضایی امتحان کرد قصد دارد به شکار سیارک‌ها و استخراج منابع آن‌ها برود.

دولت لوکزامبورگ البته تنها نهاد دولتی نیست که در این راستا برنامه‌ریزی کرده است.

سال گذشته رییس‌جمهور آمریکا قانونی را امضا کرد که می‌تواند آینده حضور انسان در فضا را ازنظر حقوقی با تغییراتی بنیادی مواجه کند.  بر اساس این طرح  که تعدادی از نمایندگان جمهوری‌خواه به کنگره این کشور داده بودند، درنهایت قانونی به نام قانون فضایی 2015 به امضای رییس‌جمهور آمریکا رسید که در آن به شرکت‌های خصوصی اجازه تصاحب و مالکیت بر مواد استخراج‌شده از سیارک‌ها را می‌داد.

این قانون تفسیری متفاوت از پیمان حقوق فضا که در سال 1967 به امضای کشورهای جهان رسیده بود را ارائه می‌دهد. بر اساس آن قانون هیچ کشوری حق استفاده نظامی از فضا، ذخیره‌سازی یا استفاده سلاح‌های کشتارجمعی در فضا و همچنین ادعای مالکیت بر اجرام فضایی را ندارد. از سوی دیگر کشورها مسئول رفتار فعالیت‌های بخش خصوصی و یا دولتی خود در زمینه فضا هستند و تمام فعالیت‌های فضایی باید باهدف سودرسانی به کل جامعه بشری اتفاق بیفتد.

اما با قانون جدید شرکت‌های خصوصی آمریکایی می‌توانند بر مواد استخراج‌شده از سیارک‌ها ادعای مالکیت کنند. و اگرچه دولت آمریکا ادعای مالکیت و حکمرانی بر یک سیارک را ندارد اما به دلیل اینکه فعالیت حقوقی شرکت‌ها زیرمجموعه دولتی است که آن شرکت در آن ثبت‌شده است، می‌تواند قوانین خود را بر این شرکت‌ها و رفتار آن‌ها در فضا اعمال کند و طبیعتاً از سود این شرکت‌ها طلب مالیات کند و طبیعتاً در چنین فضایی شرکت‌ها، دارای حوزه استحفاظی ویژه خود هستند.

هرکدام از داستان‌هایی که در بالا اشاره شد در کنار پروژه‌ای مانند اژدهای سرخ شرکت اسپیس ایکس که قصد پرواز به مریخ را دارد، وارد شدن فضاپیماهای خصوصی بلو اوریجن وابسته به آمازون، به پروازهای مداری و در آینده سرنشین دار و ده‌ها پروژه ملی و بین‌المللی و خصوصی در حوزه فضا، قطعاتی از یک پازل بزرگ هستند. پازلی که برای تکمیل آن به قطعات بیشتری نیاز داریم.

صحنه‌ بازی جدیدی در حال چیده شدن است. اندک‌اندک مهره‌ها در جای خود قرار می‌گیرند و قوانین بازی تعریف می‌شود. این بازی فارغ از علاقه و میل ما بر ما و بر همگان تأثیر خواهد گذاشت. اگر می‌خواهیم که در فردای این بازی نقشی مؤثر داشته باشیم باید خردمند باشیم و این صحنه را پیش‌بینی کنیم. آینده‌نگری علمی می‌تواند به ما کمک کند تا چشم‌انداز آینده را ببینیم و مشخص کنیم که می‌خواهیم چه نقشی در آینده این بازی مهم داشته باشیم و چگونه باید عمل کنیم تا با حداقل اتلاف هزینه ممکن، بتوانیم فاصله‌ها را کم کرده و نقشی در این دنیای شگفت آینده بر عهده بگیریم.

 

 

پوریا ناظمی/روزنامه نگارعلم

No tags for this post.