جایگاه ایرانیان باستان در علم و هنر

 متأسفانه از ایران باستان به دلیل هجوم اقوام وحشی، آثار مکتوب چندانی باقی نمانده است ولی آنقدر که از تعالیم دینی و اصول اخلاقی کتب مذهبی و نوشته های یونانیان بر می آید، فرهنگ و تمدن ایران در عرصه علم از رونق و اعتبار خاصی برخوردار بوده است. ایرانیان در نتیجه تلاش دانشمندان خود ، به پیشرفت های ارزشمندی در علوم مختلف نائل آمدند که در ادامه مقاله  به بخش هایی از آنها اشاره می شود.

ریاضیات و هندسه

در دنیای باستان، ریاضیات به صورت علم اعداد مفهومی نداشت اما در ساختمان های ویران شده ، تآسیسات آبی، ابزارها و وسایل ، نقش علم ریاضیات مجسم و قابل لمس است،به عنوان مثال در ساخت و بنای کاخهای عصر هخامنشی ،راه شاهی ،نقشه برداری و وسایلی مانند کشتی ،ارابه های چرخ دار و …. استفاده ایرانیان از قواعد ریاضی کاملا هویداست.

برخی از قواعد و روش های ریاضی مانند جداول جبری و معادلات جبری در شوش باستان ، معمول بوده است ، ابداع واحدهای اندازه گیری به همت ریاضی دانان ایرانی سبب شد مقیاس های اندازه گیری در مناطق وسیعی از دنیای آن روزگار یکنواخت شود، نشانه های برجای مانده از آن دوران معرف آگاهی قابل توجه ایرانیان در عرصه دانش هندسه است ، ایرانیان در بساری از قواعد محاسبه سطح و حجم اجسام با استفاده از روابط جدید هندسی آگاهی داشته اند و بسیاری از دانشمندان یونانی از دانش ایرانیان ،در توسعه آگاهی خود در زمینه علم هندسه بهره بردند، به عنوان مثال ، فیثاغورث که از بانیان علم هندسه به شمار می رود با سفر به مشرق زمین و بهره گیری از معارف شرق کهن قضیه هندسی «فیثاغورث» را به نام خود ثبت کرد؛در حالی که مدارک تاریخی به خوبی نشان می دهد که هندسه دانان شوش،از قضیه فیثاغورث آگاهی داشتند ولی نتوانسته بودند آن را به همگان عرضه کنند.

طب و بهداشت

تاریخ پزشکی ایران زمین، سربلند و افتخار آمیز است ؛ چنان که در اوستا خبر دیرینگی این علم در میان ایرانیان آمده است و منابع از جایگاه ویژه علم طب در میان ایرانیان حکایت دارد. با مقایسه روش های درمانی مرسوم در میان پزشکان ایران و یونان، دو کشور پیشرفته روزگاران قدیم، می توان دریافت که قبل از عصر بقراط ، طب و داروسازی در ایران به مراتب پیشرفته تر از یونان بوده است و یونانیان در این زمینه تحت تآثیر ایرانیان بوده اند.

شیوه های درمانی در ایران ، بیشتر بر تجربیات و روش های علمی مبتنی بوده است؛ در حالی که  در یونان بر اعتقادات خرافی استوار بوده است، رعایت بهداشت جزء قوانین و آداب دینی ایرانیان بوده است. در حالی که به شهادت ویل دورانت، برخی امور بهداشتی ایرانیان مانند ضد عفونی کردن آب و مناطق مسکونی، برای یونانیان قابل هضم نبود و تعجب یونانیان را بر می انگیخت، ویل دورانت در زمینه اهمیت رعایت بهداشت در میان ایرانیان می‌گوید: « [پارسیان] پاکیزگی را پس از زندگی بزرگترین نعمت می دانستند،،، در کتاب زرتشت (اوستا) آمده است که نچیدن ناخن و مو و نفس کشیدن از دهان، همه پلیدی است و ایرانی فرزانه باید از آن پرهیز کند.»

کیمیاگری و دارو سازی

کیمیاگری از رشته های مورد توجه ایرانیان قدیم بوده است. کیمیاگری تنها تبدیل فلزی به فلز دیگر نبوده و  مضمونی کلی تر داشته است؛لعاب دادن کاشی ها ، رنگرزی فرش ها ، پارچه ها و شیشه ها و امور زینتی دیگر ، جزئی از این رشته محسوب می شد.

ایرانیان دانش کیمیا را به دانشمندان سرزمین های دیگر آموختند: «اُستانِس» مُغ بزرگ زمان خشایارشا، برای تعلیم شیمی به موبدان مصر به این سرزمین سفر کرد. ایرانیان با اختراع وسیله ای شبیه پیل الکتریکی در عصر اشکانی، فلزات را ذوب می کردند.

در زمینه داروسازی نیز آثار هوشیاری و دانش ایرانیان مشهود است ، به نظر می رسد واژه دارو که امروزه به زبان لاتین دراگDRUG)) خوانده می شود، از واژه (داروک) پهلوی گرفته شده باشد. در این دوره، تهیه معجون‌های دارویی ، همچون «میتریدات» ، متداول بوده و بسیاری از ترکیبات دارویی که جالینوس و دیگر پزشکان یونان تهیه کرده‌اند، مطابق اصول ساخت این معجون بوده است. در عصر ساسانیان ، فعالیت های دانشمندان ایرانی در زمینه داروسازی به ویژه در« دانشگاه جندی شاپور» تداوم داشت.

دانشگاه جندی شاپور

«دانش و هنر ، برتر از شمشیر و ثروت است، » این جمله ای است که به شهادت ادوارد براون، بر سر دانشگاه جندی شاپور حک شده بود.

از مصادیقی که بر رونق و اعتلای تمدن ایرانی مهر تایید می زند، وجود مراکز و مدارس علمی است که دانشگاه جندی شاپور در میان آنها دارای شهرت خاصی است. این دانشگاه ، بزرگترین مرکز علمی زمان خود بود.

درست است که مقدمات تاسیس این دانشگاه را اردشیر بابکان ، نخستین پادشاه سلسله ساسانی فراهم آورد ولی گشایش آن ، به زمان فرزندش شاپور اول باز می گردد و به همین سبب ، به جندی شاپور مشهور شد.  با تاسیس این دانشگاه ، ایران، بزرگترین کانون علمی دنیا شد و دانش پژوهان دنیا از هر قوم ، دین و نژادی رهسپار ایران شدند.

در دانشکده پزشکی دانشگاه جندی شاپور جراحی های پیشرفته انجام می شد ، دانشگاه ، دارای تالار تشریح بود، کتابخانه این دانشگاه چنان بزرگ بود که به نوشته ادوارد براون ، شرق شناس معروف ، نظیر این کتابخانه هیچگاه در تاریخ تمدن دنیا دیده نشده است.

نگاهی به کتاب های تاریخ الحکمای قفطی ، الانباء فی طبقات الاطباء ابن ابی صبیعه، الفهرست ابن الندیم و  …… ما را از عظمت و اهمیت این کانون علمی بزرگ جهان بیشتر آگاه می سازد.

 

علی غلامرضایی/ کارشناس ارشد تاریخ؛ مدرس دانشگاه و پژوهشگر

 

*منابع مقاله موجود است.

No tags for this post.

نوشته های مشابه

‫26 دیدگاه ها

  1. سلام تشکر فراوانم از مطالب استاد خوش اخلاقمون استاد غلامرضایی

  2. سلام وقت بخیر تشر فراوان از مطالب جذاب تاریخی استاد غلامرضایی

  3. درود فراوان بسیار جالب بود گذشته چراغ راه آینده است تشکر از مطالب استاد غلامرضایی

  4. سلام تشکر از مطالب تاریخی که گذاشتید ملتی محکوم به فناست که گذشته خود را نشناسد

  5. برادر عزيز جناب آقاى غلامرضايى
    از مقاله زيبا و مستنداتان بهره فراوان برديم
    موفق و مويد باشيد

  6. درود بر شما استاد غلامرضایی عزیز
    جای خوشحالی دارد… جستجو و کاوش دقیق و موثق از جانب فرزانگانی چون شما می تواند راهگشای پژوهشهای بیشتر برای روشنگری در ژرفای مبهم تاریخ باستانی ایران زمین است…

  7. بهره وافر از تحلیل عالی شما بردم. توفیق روزافزونتان را آرزو مندم.

  8. مطالب ارزشمندی بود امیدوارم نسل جدید با تاریخ و دستاوردهای تمدن باشکوه ایرا آشنا شود

  9. مثل همیشه باعث افتخار کسانی هستید که به ایران و ایرانی عشق می ورزند, به همراهیتان به خود می بالم متشکرم

  10. سلام بر تمام هموطنان عزیز
    باتشکر فراوان ویژه از استاد عزیز جناب آقای غلامرضایی ممنون از مطالب بسیار زیبا و غرورانگیز شما.
    ای کاش بازم به ایران زمان قبل برگردیم

  11. پرداختن به تاریخ علم و هنر در ایران باستان حایز اهمیت بود که در این گفتگو توسط استاد غلامرضایی به آن پرداخته شده است

  12. هم باعث افتخار بود و هم تاسف…به امید اینکه یه روزی آیندگان به تمدنی که لیاقت ما هست برسن
    ممنون از مطالب ارزشمندتون

  13. سلام تاریخ ایران باستان بسیار زیبا و خواندنی است تشکر از استاد خوبمون علی غلامرضایی از شهرستان املش گیلان

  14. گذشته چراغ راه آینده است سپاس فراوان از استاد تاریخ علی غلامرضایی از املش گیلان

  15. ما پارسیان، به مهربانی و مهرورزی، عشق و محبت و تعامل، مهمان نوازی و حسن همجواری، مشهور بوده و هستیم. ما نه تنها ستیزه جو نبوده و نخواهیم بود بلکه منادی و مبلغ صلح و آشتی و آرامش و آسایش و امنیت و ثبات برای خود و همه جهانیان هستیم. ما صاحب منشور بی بدیل و فرمان بی نظیر حقوق بشری هستیم که از پادشاه خوشنام، کورش کبیر، به ارث و یادگار مانده است و آنرا سخاوتمندانه به غرب و شرق عالم اهدا کردیم. همان منشور دو هزار و ششصد ساله ای که با تبیین و اجرای اصول اولیه حقوق بشر، نه تنها هیچ مذهب و نژاد و ق

    ومیتی را طرد و منع نکرد بلکه با نهادینه ساختن آزادیها، قوم یهود و سایر اقوام اسیر و مصیبت زده را رهایی بخشید. سپاس استاد علی غلامرضائی پژوهشگرتاریخ ایران از املش

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا