ترویج علم به زبان ساده هنر است

سینا پرس: دهم نوامبر برابر با 19 آبان ماه «روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه» بهانه‌ای شد تا خبرنگار خبرگزاری سینا گفت‌و‌گویی اختصاصی با دکتر اکرم قدیمی، رییس انجمن ترویج علم ایران انجام دهد که در ادامه می آید.

برای ترویج علم باید چه ملاک هایی را در نظر گرفت؟

اکنون بحث ترویج علم، بحثی میان رشته است و به عنوان یک رشته دانشگاهی مطرح می شود از اینرو ترویج علم، علوم خاصی را در بر نمی گیرد بلکه شامل تمام رشته ها و شاخص ها است. اغلب هنگامی که صحبت از علم می شود تمام ذهن ها معطوف به دروس علوم و ریاضی می شود در حالی که باید به سایر علوم هم توجه شود به عنوان مثال باید از ابتدا چگونه نوشتن و خوب نوشتن را هم به دانش آموزان یاد بدهیم. منطقی نوشتن خود یک هنر است. متاسفانه ما این گونه مسایل را در کشورمان جدی نگرفته ایم. ما باید به تمام علوم (نه صرفا به علوم محض و پایه) توجه کنیم. ترویج علم شامل همه علوم جدید و نوین است.

امسال برای هفته ترویج علم چه برنامه‌‌هایی دارید؟

برنامه هفته ترویج علم از امروز(یک شنبه) به میزبانی دفتر یونسکو در محل گالری برج میلاد تهران آغاز شده است؛ در پایان این مراسم  نمایشگاه هفته ترویج علم با حضورجمعی از سفرای خارجی و روسای انجمن‌های علمی و چهره های علمی کشور افتتاح می‌شود؛ این نمایشگاه تا پایان هفته هر روز از ساعت 10 تا 20 پذیرای عموم بازدیدکنندگان است. روز دوشنبه، روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه نام گذاری شده است در این روز همایشی با عنوان «نقش آموزش در صلح و توسعه پایدار با تاکید برکشورهای در حال توسعه» در دانشگاه صنعتی شریف برگزار می‌شود. روز سه شنبه هم با عنوان« علم، دانشگاه و مردم» یا روز درهای باز مراکز علمی نامگذاری شده است. در این روز هم نشست علم و زندگی با محوریت تغییر اقلیم در برج میلاد تهران برگزاری می‌شود. روز چهارم( چهارشنبه) هفته ترویج علم به عنوان روز علم، صنعت و جامعه و علم و رسانه نامگذاری شده است که از صبح آن روز کارگاه آموزشی دو روزه« روزنامه نگاری علمی» برگزاری می شود. روز پنج شنبه نیز به نام روز زن، علم و محیط زیست و معلمان مروج علم نامگذاری شده است. در این روز نیز برنامه های ویژه ای توسط کارگروه های تخصصی زنان و معلمان مروج علم انجمن ترویج علم ایران برگزاری می شود. در پایان نیز عصر روز جمعه مراسم اعطای جایزه ترویج علم ایران داریم که در محل برج میلاد تهران برگزار می‌شود.

پس با این برنامه‌ها ترویج علم مربوط به یک قشر خاصی نیست؟

خیر ترویج علم مربوط به قشر خاصی نیست. ترویج علم باید در تمام دوران زندگی روزمره لمس شود. ترویج علم یعنی مربوط به کتاب و حفظ کردنی نیست. علمی است که باید اثر آن در جای به جای زندگی ما انسان ها مانند سایر علوم ریاضی، فیزیک، شیمی و… مشاهده شود.ترویج علم یعنی ساده سازی علم. ارتباط برقرار کردن بین علم و مردم. ترویج علم قشر عظیمی از مردم را در بر می گیرد. ترویج علم باید از دوران کودکی از مهد کودک ها آغاز و تا سالمندی ادامه پیدا کند.

چرا اغلب ترویج علم به یک هفته محدود می‌شود؟

خیر ترویج علم موضوعی است به گستردگی جامعه است. هر روز و همه جا شما با ترویج علم به نوعی سرو کار دارید. این هفته در واقع پر رنگ تر کردن نقش ترویج علم است یعنی ما از یک فرصت بین المللی استفاده کردیم تا موضوع ترویج علم در سطح عموم مردم مطرح واین شکاف بین علم و جامعه کمتر شود.

آیا در حال حاضر زیر ساخت‌های ترویج علم در کشورمان فراهم شده است؟

بله در حال حاضر زیر ساخت های ترویج علم در سطح کشور و نقشه جامع فراهم شده است اما هنوز در اسناد کلان کشور به این زیر ساخت ها تاکید نشده است.امیداواریم این برنامه ها در اسناد کلان هم بیشتر توجه شود.

پس برای ترویج علم در اسناد کلان نیاز به الزامات قانونی داریم؟

 بله الزامات قانونی در واقع کار ما را تسهیل می‌کند.

فکر می‌کنید کی زیرساخت های ترویج علم در اسناد کلان گنجانده شود؟

 ما از 2 سال پیش پیگیر ثبت این روز جهانی با نام علم در خدمت و توسعه در تقویم ملی کشورمان بودیم. ان شاء ا… با این پیگیری ها سال 94، روز 19 آبان در تقویم به این نام ثبت خواهد شد. سایر برنامه ها را هم پیگیر هستیم.

انجمن شما به عنوان متولی این امر با چه چالش‌ها و مشکلاتی مواجه است؟ برای نیل به این اهداف چه باید کنیم؟

مشکلات ما هم مانند تمام مشکلاتی است که انجمن های علمی با آن دست به گریبانند. مشکلاتی از قبیل نبود امکانات و بودجه و مکان مناسب. اغلب انجمن‌ها با حداقل امکانات شان از روی علاقه و عشق به وطن شان کارها و فعالیت‌هایشان را انجام می‌دهند به همین دلیل این انجمن ها برای رفع مشکلات( نبود مکان مناسب، بودجه کم و….) کنونی شان نیاز به حمایت های ویژه ای دولتی هستند.

آیا در حال حاضر فرایند ترویج علم در کشور بر اساس نیازهای جامعه امروزی ایران یا تجربه های جهانی است ؟

ترویج علم باید بر اساس نیاز هر کشوری بومی شود. در حال حاضر برنامه‌های خاصی برای کشور ایران تعریف شده است و این برنامه ها در مرحله اولیه و فرد محور و داوطلبانه هستند و متاسفانه دولت زیاد بهایی به این موضوع نداده است. امیدواریم به زودی این برنامه ها و اهمیت ترویج علم در جامعه برای همه روشن شود.

هم اکنون رتبه تروج علمی کشورمان در مقایسه با سایر کشور چقدر است؟

ما برای ترویج علم مثل تولید علم رتبه بندی نمی‌کنیم زیرا شاخص‌های ترویج علم  در مقایسه با تولید علم خیلی متفاوت است؛ تولید علم در آی‌اس‌آی روند خاص خود را دارد. شاخص آن استاندارد است اما در ترویج علم بیشتر شاخص‌های کیفی و بحث‌های بینشی مطرح هستند به همین دلیل چنین رتبه بندی برای ترویج علم در کشور غیر منطقی است ما باید اثرات این علم را در کل جامعه ببینیم.

با توجه به اینکه ما در یک کشور اسلامی زندگی می کنیم و زکات علم هم ترویج و انتشار آن است اما با این وجود نسبت به خیلی از کشورها در این زمینه عقب‌تر هستیم حتی بعضی‌ها دوست ندارند علمشان را به دیگران منتقل کنند؟ شما علت اصلی این امر را در چه چیزی می بینید؟

ما برای دریافتن اینکه چقدر نسبت به ترویج علم دنیا عقب‌تر هستیم به شاخص‌های خاصی نیاز داریم. ما به همین دلیل نمی توانیم به صراحت بگوییم که چقدر از دنیا عقب تر هستیم. ما اکنون در بحث های علمی و ترویج علم نشانه ها و نمادهای علمی زیادی در تاریخ کشورمان داریم. شاید یکی از کارهای مهم و ویژه این هفته بازنمایی و بازخوانی تجارب گذشتگان ما مانند زکات علم باشد. جایگاه کنونی ما برای ترویج علم بسیار مهمتر از جایگاه گذشته مان است اما ما باید با استفاده از تجارب گذشتگان به جایگاه مطلوبی برسیم. ما سعی کرده ایم در این هفته پیامی در این خصوص، بنا بر شاخص‌های کلی در همایش هایمان عنوان کنیم تا این بعد و جنبه هم پر رنگ تر شود.

در حال حاضر دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها یا نهادهای علمی به ارکان‌های مهم توسعه کشور برای ترویج علم با چه مشکلاتی مواجه هستند ؟

متاسفانه هم اکنون ترویج علم هنوز به طور جدی در کشورمان پیگیری نشده است. یکی از مهمترین چیزها این است که هر علمی به زبان ساده و قابل فهم در جامعه ترویج داده شود. این مساله هنوز در کشورمان فرهنگ سازی نشده است. گفتن مطالب علمی به زبان ساده خود یک هنر است ما باید این بعد از علم را در دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و نهادهای علمی مان تقویت کنیم. مجلات ترویجی ما باید در این خصوص تشویق شوند. متاسفانه در حال حاضر نوشتن مقاله ترویجی در مجلات ترویج علمی امتیازش خیلی کمتر از مجلات پژوهشی است. به همین دلیل ضرورت دارد ملاک های تشویق ترویج علم در این مجلات تقویت شود.

با توجه به انتشار گسترده اینترنت در دنیا امروزی آیا رسالت مروجان نسبت به گذشته در این زمینه سنگین‌تر نشده است؟ تاثیر اینترنت چقدر در ترویج علم تاثیر گذار بوده است؟

بستگی دارد از اینترنت یا هرکدام از فناوری‌های نوین چطور استفاده کنیم. این استفاده‌ها می‌تواند مثبت و منفی باشد. ما باید سعی کنیم از تهدیدها به صورت فرصت استفاده کنیم. این امر نیاز به برنامه ملی در سطح کلان دارد که با کمک مسوولان و سیاست‌گذاران باید این تهدیدها به فرصت تبدیل شوند. اینترنت یک شمشیر دو لبه است همان طور که می تواند خوب باشد می تواند بد هم باشد. بستگی دارد که ما چطور از این تکنولوژی‌ها استفاده کنیم. این تکنولوژی‌ها همان جور که تسهیل کنننده مروجان است می‌تواند مانع کار آنها هم باشد. ما باید سعی کنیم بحث تسهیل کردن را پر رنگ‌تر کنیم. البته مثبت بودنش خیلی بهتر است زیرا با یک ساعت قطع شدن اینترت ارتباط ما با همه جا قطع خواهد شد. ما نمی‌توانیم نقش اینترنت را در زندگی افراد انکار کنیم منتها باید استفاده درست و به جا کرد. آموزش صحیح، آموزشی است که با اخلاق همراه باشد. همه جوانب علم، می‌تواند در این زمینه کار ساز باشد.

No tags for this post.