ردپای استعمارگران هلندی در خاور دور

شبه قاره هندوستان طی تاریخ پر فراز و نشیب خود بارها طعم تلخ استعمار را تجربه کرده و امروزه بیشتر مردم از استعمار انگلستان و پرتغال در این کشور با خبر هستند اما در این میان کمتر کسی از حضور استعمارگران هلندی در هندوستان آگاه است . از ابتدای آن چه که  امروزه به عنوان تاریخ مدون شناخته می شود،  هندوستان منبع سرشاری از منابع طبیعی بوده و با سایر مناطق دنیا دارای ارتباط تجاری مستحکمی بوده است . اما تجارت همیشه به معنی داد و ستد کالا نیست بلکه در بسیاری از موارد ، بازرگانی راهی است که  با کمک آن تمدن ها رشد کرده ، با یکدیگر در آشنا شده ، عوامل تازه را پذیرا شده و درخود حل می کنند.

میراث تاریخی حضور پررنگ هلند در هند را امروزه می توانیم درآرامگاه ها، دژها، بناهای زیبا، کارخانه های خاموش و دیگر یادمان ها ببینیم.  این یادمان ها در تمامی کرانه های هند از سورتSurat)) در غرب هند تا کلکته درشرق پراکنده اند. در این میان منطقۀ هاگلیHooghly) ) درایالت بنگال غربی ایستگاه تجاری منحصر به فردی بوده  و شاهد حضور انبوه اروپاییها در این منطقه هستیم.

 در زمان امپراتوری روم باستان ؛ هند نقش مهمی در این تجارت جهانی بر عهده داشت. از ابتدای سدۀ نخست میلادی بندرهای تجاری رومی ها در جای جای دریای سرخ، شرق آفریقا و کرانه های هند دیده می شدند. درکرانه های غربی هند حدود40 تا50 بندر با رومیها تجارت می کردند که  مهمترین آنها موزیریسMuziris)) بود و این آغاز عشق رومی ها به کالاهای مختلف ساخته شده در خاور دور و به ویژه ادویه های هندوستان بود. عشقی که بعد ها از سدۀ شانزدهم میلادی به بعد توسط دیگر ملت های  اروپایی همچون پرتغالی ها، هلندی ها، دانمارکی ها ،فرانسوی ها و بریتانیایی ها ادامه پیدا کرد.

درک گریتز پمپ (Dirk Gerritsz pomp) معروف به درک چینی (Dirk China) نخستین مرد هلندی معروف است که درسال 1568میلادی به هند رسید. در هرحال آغاز رسمی روابط بین هند و هلند احتمالاً سال 1604میلادی است. هنگامی که آدمیرال استیفن فان درهاخن(Admiral Stevenvan der Hagen) در کرانه های مالابارMalabar)) پهلو گرفته  و پیمانی دفاعی و تجاری را با حاکم محلی آن جا منعقد کرد. پس از آن بود که دوران بازرگانی بین دو کشور آغاز شد. این دورۀ رونق تجارت و بازرگانی بین دو کشور تا سال 1825 میلادی ادامه پیدا کرد.

میراث تاریخی حضور پررنگ هلند در هند را امروزه می توانیم درآرامگاه ها، دژها، بناهای زیبا، کارخانه های خاموش و دیگر یادمان ها ببینیم.  این یادمان ها در تمامی کرانه های هند از سورتSurat)) در غرب هند تا کلکته درشرق پراکنده اند. در این میان منطقۀ هاگلیHooghly) ) درایالت بنگال غربی ایستگاه تجاری منحصر به فردی بوده  و شاهد حضور انبوه اروپاییها در این منطقه هستیم. در ابتدا پرتغالی ها در(Bandel) و پس از آنان هلندی ها در منطقه چینسورا Chinsurah)) ، دانمارکی ها در سریرامپورSrerampore))، فرانسوی ها درچندرنگرChandernagore)) وسرانجام انگلیسی ها درکلکته تقریباً نزدیک یکدیگر موضع گرفته و موج پر قدرتی از تجارت غرب و شرق را با چاشنی استعمار پایه گذاری کردند. مراکز استثنایی از تجارت دریایی طی سده های 18،17و19میلادی که شاهد پیدایی و فروپاشی جاه طلبیهای مستعمراتی قدرتهای اروپایی بودند ؛ گواه این میل عطشناک غربی ها برای در اختیار داشتن کالاها و محصولات شرق است.

در این میان یکی از کشورهای استعمارگر ، که کمتر نسبت به حضور آن ها در خاور دور پرداخته شده است ، هلندی ها هستند. بر اساس متون و شواهد تاریخی ، بازرگانان هلندی شرکت هند شرقی هلند موسوم به (Vereenigde Oost-Indische Compagnie; VOC)  درچینسورا درخلیج بنگال مستقرشدند . بنگال برای آن ها سودبخش ترین منطقه درهند بود. در این زمان یان آلبرت سخیترمان (Jan Albert Sichterman) سرپرست VOC دربنگال مأمورشد تا دژی مستحکم در این منطقه بسازد تا نیروهای این کشور به کمک قوه نظامی قادر به پیشبرد مطامع و خواسته های استعماری خود باشند. دژی که به فرمان یان آلبرت ساخته شد، موقعیت سوق الجیشی بسیار مناسبی داشت هرچند که شوربختانه امروزه بقایای زیادی ازدژبرجای نمانده است. منطقه ای که تحت کنترل هلندی ها بود فضای آرامی داشت، چشم اندازهای زیبا و عاشقانه با نسیمی ملایم موقعیتی کامل ودرجه یک را برای راحتی و خوشگذرانی هلندی ها فراهم کرده بود. هلندی ها عمارت های قشنگی در این منطقه ساختند برخی از این عمارتها هنوز حفظ شده اند و یادآور خواب نیمروزی و مهمانی های عصرهلندی ها دردوران اوج قدرت و تجارتشان در این قسمت از هندوستان هستند.

این استقرار به میزانی تداوم داشت که هلندی ها در این منطقه سکونت دائمی داشته و حتی قبرستان مخصوص خود را تاسیس کردند. آدمیرال یان اسپلینتراستافورینوس(Admiral Jan Splinter Stavorinus)  دریانورد هلندی در اواخرسال 1770میلادی ازچینسورا بازدید کرده وتوصیفی از گورستان هموطنانش را به طور دقیق ارائه کرده است. این گورستان امروزه به همت سفارت هلند در هند وموسسۀ باستان شناسی هند حفاظت و مرمت شده است. جالب این که این مجموعه قبرستانی حتی امروزه نیز  بین مردم محلی با نام گورستان هلندی ها معروف است. استفاده از واژۀ گورستان یادآور روزهای پرشکوه زبان و ادب پارسی درشبه قارۀ هند است.

بر اساس مستندات تاریخی ، این گورستان در سال1743 به وسیلۀ سرپرست کمپانی هند شرقی دربنگال، لویی تایلفرت(Taillefert) ساخته شد. قدیمیترین سنگ گور این مجموعه  از آن سرکرنلیوس یانگSir Cornelius Jong)) است که درسال1743میلادی درچینسورا درگذشت. از دیگر افراد مهمی که دراین گورستان به خاک سپرده شده اند می توان به دانیل اوفربکDaniel Overbeck))، گریگوریوس هرکلات (Gregorious Herlots) وجرج فرنت George Vernet)) از اعضای بلندمرتبۀ کمپانی هند شرقی هلند اشاره کرد. گورستان دارای حصاری به شکل دیوار بلند آجری است وسنگ گورهایی هرمی شکل، جعبه ای، استوانه ای و هموار دارد. درمجموع  190 سنگ گور در این آرامستان وجود دارد که البته برخی از گورها هم ازآن انگلیسی هاست. هلندی ها درسال 1825میلادی، طی قراردادی با بریتانیایی ها، منطقه چینسورا را به آن ها واگذارکردند و به جای آن صاحب مستعمرۀ بریتانیایی ها در سوماترای اندونزی شدند! پس از این تاریخ وتحت تأثیرانقلاب صنعتی بریتانیا، کلکته به شاهرگ استعمار آن ها در هند تبدیل شد وپس ازقیام سال1857میلادی تا هنگام استقلال هند درسال 1947میلادی پایتخت بریتیش راج (British Raj) یا هند بریتانیا بود (راج در زبان  هندی به معنی حکومت است).

گزارش: حمیدرضا سروری – احسان محمدحسینی

تصاویر : حمیدرضا سروری

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا