گزارش تصویری و تحلیل فنی بقعه تاریخی یوسف رضا ورامین
بنای این مجموعه شامل یک اتاق ورودی و گنبد خانه است. بنای امامزاده آجری و از خارج به صورت هشت ضلعی و پلان چهار ضلعی در داخل دارد . گنبد بنا مخروطی و هشت وجهی بوده و 4 نورگیر در چهار جهت اصلی گنبد تعبیه شده است . در طرفین در ورودی نیز دو قاب مستطیل شکل آجری اجرا شده است .
یوسف بن حسین رازی عارف بزرگ و نامدار قرن سوم هجری که در ورامین به او یوسف رضا می گویند. وی از بزرگان علم و عرفان است . بر اساس مستندات تاریخی یوسف رضا از سادات جلیل القدری است که هم هنگام حیات مورد احترام و مرجع حل مشکلات روحی و دینی مردم بود و هم مزارش پناهگاه نیازمندان واقع شده است .
ورودی بنا از ضلع شرقی بوده و یک در فلزی نیز در ضلع شمالی مشاهده می شود که امروزه مسدود است . در تمامی اضلاع بنا به استثنای در ورودی ، طاق نمای طاقدار اجرا شده است . کف اتاق ورودی با سنگ خردلی رنگ پوشیده شده و دیواره ها نیز دارای اندود گچ است. در طرفین شمالی و جنوبی اتاق دو نورگیر با تزئینات گچبری اسلیمی مشهود است و دو طاق نمای کوچک نیز در این اضلاع به چشم می خورد که طاق نمای جنوبی عمیق تر بوده و شبیه محراب است . بنای اصلی دارای پلانی هشت ضلعی است که هشت گوشه آن دارای طاقنماهایی است که در آن تزئینات گچبری با نقوش گل و گیاه و اسلیمی وجود دارد که این نقوش بی شباهت به نقوش مشابه در سلطانیه نیستند. در بالای آن در یک کمربند ، 16 طاق نما القاء شده که گنبدی بر روی آن استوار است .
ضریح بقعه چوبی ، مشبک و روباز است که در زیر گنبد قرار گرفته است . در چهار جهت اصلی آن چهار ورودی با طاق جناقی دارد که گوری در میانه آن قرار گرفته و از کف موجود حدود 120 سانتی متر بالاتر بوده و دارای ضریحی چوبی و مشبک است . در حال حاضر در جبهه شرقی ایوانی به آن الحاق شده که تصورمی شود در دوره های بعدی به آن افزوده شده باشد ولی در جبهه غربی و روبه روی ورودی آن ، کتیبه ای دیده می شود که تنها دو طاقنما را در بر گرفته و بقیه آن موجود نیست و حاوی کلمه " الملک لله " است و در طاقنماها نیز دارای تزئینات بوده که بخشی از آن فروریخته است .
بعد از ورود به مقبره در سمت راست در دیواره داخلی طاق توپی های آجری به چشم می خورد که قسمتی از آن از بین رفته است .
در متون تاریخی درباره مقام منزلت شخصی یوسف رضا چنین گفته اند : « یوسف بن حسین رازی عارف بزرگ و نامدار قرن سوم هجری که در ورامین به او یوسف رضا می گویند. وی از بزرگان علم و عرفان است . بر اساس مستندات تاریخی یوسف رضا از سادات جلیل القدری است که هم هنگام حیات مورد احترام و مرجع حل مشکلات روحی و دینی مردم بود و هم مزارش پناهگاه نیازمندان واقع شده است . عجیب نیست که به احترام وجود مزارش روستای حصار نیاز به نام قشلاق یوسف رضا تبدیل نام یافته است . »
از تاریخ تولد شخص مدفون در این محل اطلاعی نداریم ولی خواجه عبدالله انصاری درباره اش می گوید که در سال 291 هجری ابراهیم خواص وی را شسته و دفن کرده است . بنابراین وی تا اواخر قرن سوم هجری زنده بوده است .
بنای یوسف رضا در طول زمان آسیب کلی دیده و بخش وسیعی از بافت معماری بنای آن فروریخته و متروک مانده بود ولی با توجه به ویژگی های ارزشمند معماری آن بنای یاد شده از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران مرمت و بازسازی شد .
درپرونده اطلاعات این بنا در اداره میراث فرهنگی ، قدمت بنا ایلخانی ذکر شده است اما در صفحه 194 کتاب بقاع متبرکه استان تهران این بنا مربوط به قرن نهم دانسته شده و در مورد آن چنین می خوانیم :
« …. ایوان بقعه با مساحت 36 متر مربع با طاق ضربی و گنبد دو پوش ، آجری و مخروطی شکل است . گچبری داخل حرم از لحاظ ترکیب رنگ ها ، تزئین و زیبایی و ظرافت کم نظیر است و ستاره هایی در آن تعبیه گردیده است . ارتفاع گنبد از کف حرم حدود 11 متر است… ضریح بقعه چوبی ، مشبک روباز و به ابعاد 70/1 × 2 × 5/2 متر است که روی آن را پارچه ای سبز کشیده اند …. این بنا در سال 1382 مورد مرمت قرار گرفته است . »
گزارش تصویری و تحلیل فنی: احسان محمدحسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.
