تنوع زیستی استان مرکزی سرمایه ارزشمند و چشم انتظار برنامه های حفاظتی

تنوع زیستی به مجموعه داشته های طبیعی در گونه های جانوری، آبزی و گیاهی اطلاق می شود که با ضریب سلامت زیستی و طبیعت پویا ارتباط مستقیم دارد و در سالهای اخیر به دلیل روند توسعه نامتوازن، دخالت های بشر در طبیعت و در اکوسیستم دچار چالش هایی شده و بسیاری از گونه های باارزش روند کاستی، تهدید و یا انقراض را تجربه می کنند.
رضا میرزایی معاون نظارت و پایش محیط زیست اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی در این خصوص به سئوالات ایرنا پاسخ داد.
س- طبق آخرین مطالعات انجام شده، چند گونه جانوری و گیاهی در استان مرکزی وجود دارد؟
ج- استان مرکزی یکی از مناطق برخوردار طبیعی در امتداد زاگرس است که انواع مناطق زیستگاهی تالابی، کویر، کوهستانی، دشت و غیره را در خود دارد و بر اساس آخرین مطالعات انجام شده تاکنون 363 گونه جانوری شامل 53گونه پستاندار، 205 گونه پرنده، 54 گونه خزنده، 20 گونه دوزیست، 17گونه آبزی و یکهزار و 336 گونه گیاهی در آن شناسایی شده است. 

س- بر اساس فهرست سرخ جهانی چند گونه جانوری و چند گونه گیاهی استان مرکزی در معرض خطر انقراض هستند؟
ج- فهرست سرخ جهانی متشکل از گونه هایی است که در مطالعات علمی و با مستندات و شواهد موجود در رده بندی های تهدید تا انقراض قرار می گیرند و در این بخش دو گونه جانوری لاکپشت مهمیزدار و آگامای سر وزقی ایرانی (نوعی مارمولک) و سه گونه گیاهی موسیر، بادرنجبویه و آنغوزه در استان مرکزی در معرض خطر انقراض طبقه بندی شده است.
بر اساس اطلاعات اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست (IUCN) پانزده گونه جانوری ایران در معرض انقراض شدید قرار دارد که دو گونه آن شامل کرکس و خروس کولی اجتماعی در زیستگاه های استان مرکزی است.
در این لیست 20 گونه جانوری ایران نیز در معرض خطر انقراض است که گونه های پرنده سسک، بالابان، کرکس مصری، پلنگ، سگ ماهی و دوکفه ای رودخانه ای صدف ضخیم در استان مرکزی می باشد.
از 69 گونه جانوری و یک گونه گیاهی آسیب پذیر ایران نیز زیستگاه 12 گونه جانوری در استان مرکزی است.

س- آیا برنامه احیا برای گونه های ارزشمند گیاهی و جانوری استان مرکزی در اداره کل محیط زیست وجود دارد؟
ج- مهمترین برنامه احیا در این اداره کل در خصوص طرح تکثیر آهو است، زیرا این گونه ارزشمند در گذشته در زیستگاه های مختلف استان به ویژه هفتاد قله وجود داشته و درحال حاضر به دلایل مختلف با تهدید مواجه شده و در صورت تامین اعتبار با جدیت دنبال می شود.

س- عوامل تهدید جانوری و گیاهی در استان مرکزی چیست؟
ج- دام مازاد در مراتع و تخریب زیستگاه ها، شکار، خشکسالی و بیماری های نوپدید و بازپدید حیات وحش به عنوان مهمترین تهدیدات در حیات جانوری و گیاهی این استان خودنمایی می کند. برای مهار عوامل تهدید در گونه های گیاهی و جانوری استان، همکاری بین بخشی دستگاه های مسئول در حوزه زیستی و منابع طبیعی نیاز است و ایجاد تعادل دام و مرتع، تشدید برنامه های حفاظتی و سطح مراقبتی زیستگاهی، تقویت پوشش گیاهی از موضوعاتی است که باید با هم افزایی نیرو و توان دستگاه ها دنبال شود.

س- هم اکنون چند منطقه حفاظت شده در استان مرکزی وجود دارد و وسعت آنها چه میزان است؟
ج – درحال حاضر 12 و 25 صدم درصد از مساحت استان مرکزی در قالب یازده منطقه تحت مدیریت زیست محیطی به ثبت رسیده که این مناطق از بهترین زیستگاه ها و پناهگاه های حیات وحش کشور محسوب می شوند.
مناطق تحت حمایت استان مرکزی شامل دو منطقه حفاظت شده هفتاد قله اراک و الوند خمین، دو پناهگاه حیات وحش راسوند شازند و جاسب دلیجان، مناطق شکارممنوع بازرجان تفرش، کلاهه آشتیان، چال خاتون شازند، پلنگاب خنداب، خرقان زرندیه و تالاب میقان و اثر طبیعی ملی غار نخجیر است.
منطقه حفاظت شده 70 قله اراک دارای حدود 97 هزار هکتار وسعت و اولوند خمین هشت هزار و 600 هکتار است.

س- بر اساس برنامه محیط زیست وسعت این مناطق باید چه میزان افزایش یابد؟
ج- افزایش مناطق شکار ممنوع یکی از برنامه های مهم محیط زیست استان است و مناطقی نیز در این راستا معرفی شده که در صورت داشتن شرایط به این مناطق اضافه شود.

س- چند گونه آبزی در استان مرکزی وجود دارد و مهمترین آن ها چیست؟
ج- همانطور که قبلا اشاره شد 17 گونه آبزی در این استان شناسایی شده است و کپور علف خوار، خیاطه، زرده پره، سارده، سیاه ماهی، کپور معمولی و کپور نقره ای از مهمترین گونه های آبزی در استان مرکزی محسوب می شوند که در منابع آبی این خطه زیست می کنند.

س- چند قلاده پلنگ در استان مرکزی وجود دارد و چه برنامه هایی برای احیاء و حفاظت از این گونه ارزشمند دارید؟
ج- در سال 92 یک قلاده پلنگ توسط دوربین های تله ای مناطق حفاظت شده این استان مشاهده شده و ردپاهای برجا مانده نیز بیانگر وجود این گربه سان ارزشمند است و برنامه های حفاظتی برای این گونه مانند سایر گونه ها با شدت انجام می شود.

س- آخرین آمار تلفات وحوش منطقه 70 قله اراک بر اثر بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک (PPR) به چند راس رسید؟
ج- 429 راس از کل و بز و قوچ و میش در این منطقه بر اثر این بیماری تلف شدند و این تعداد بر اساس لاشه های پیدا شده در پایش های مختلف است و به دلیل اینکه این وحوش بیشتر در مناطق سخت عبور زندگی می کنند، برآورد می شود حدود 500 نفر از جمعیت این حیوانات تلف شده باشد، البته کل و بز در منطقه هفتاد قله با نام پازن به عنوان نماد زیستی است و با توجه به تهدید بیماری امسال نیاز است که برنامه های مراقبتی و حمایتی ویژه در این زیستگاه اعمال شود.

س- آیا این بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک در هفتاد قله اراک ریشه کن شده است؟
ج- این بیماری از 14 خردادماه امسال در منطقه 70 قله شیوع پیدا کرد و از اواخر شهریور ماه این بیماری دیده نشده است 
اما احتمال بازگشت این بیماری در فصل گرما وجود دارد.

س- اقدام های استان مرکزی برای مهار بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک در هفتاد قله موفق بوده است؟
ج- بله، همانطور که در اخبار منتشر شد، بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک پس از منطقه 70 قله در حیات وحش مناطق مختلف از جمله زنجان، قزوین، البرز و تهران مشاهده شد و موفقیت اقدام های صورت گرفته استان مرکزی برای مبارزه با این بیماری به عنوان الگو در کشور به کار گرفته شد که نقش موثری در مبارزه با این بیماری داشت.

س- آخرین سرشماری منطقه هفتاد قله پس از این بیماری چه زمانی صورت گرفته است؟
ج- آخرین سرشماری در 18 دی ماه امسال انجام شد که دو هزار و 294 کل و بز و قوچ و میش در این سرشماری مشاهده شد.
استان مرکزی با مساحت 29 هزار متر مربع در محل زاویه برخورد دو رشته کوه البرز و زاگرس واقع شده که 25 درصد وسعت آن را دشت و مابقی را نواحی کوهستانی و کوهپایه ای شامل می شود.
این استان خاستگاه سوم کشور در حوزه تنوع زیستی را دارد.