از تجربیات دوران تحریم برای رشد علمی کشور در پسابرجام استفاده شود
قائم مقام معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به ظرفیت بالای نیروی انسانی نخبه در کشور و رفع محدودیت ها پس از اجرایی شدن برجام، ابراز امیدواری کرد که در فضای پسابرجام، از تجربیات دوران تحریم برای شتابدهی به رشد علمی کشور استفاده شود.
دکتر شاهین آخوندزاده روز سه شنبه در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: گرچه جایگاه علمی خوبی در دنیا و به ویژه در منطقه داریم، اما به طور کلی در 10 سال گذشته تحریم های بین المللی شتاب رشد علمی ایران را به شدت کاهش داد به گونه ای که اگر این تحریم ها نبود، اکنون در جایگاه بهتری قرار داشتیم.
وی ایجاد محدودیت در انتشار مقالات محققان ایرانی در نشریات بین المللی، ایجاد محدودیت برای حضور محققان ایرانی در کنگره ها و مجامع بین المللی و جلوگیری از فروش تجهیزات لازم تحقیقاتی را از جمله موانعی دانست که در دوران تحریم سبب کاهش شتاب رشد علمی شده بود.
** محدودیت در انتشار مقالات در نشریات بین المللی
آخوندزاده در مورد این محدودیت ها توضیح داد: حدود سه سال پیش خزانه داری آمریکا، به ناشران مهم بین المللی تاکید کرد مقالات ایرانی ها را با نام و آدرس ایرانی نباید چاپ کنند و در حالی که محققان ما زیر بار تحریم و با محدودیت های بسیار زیاد تحقیقات خود را انجام داده و مقاله خود را ارسال می کردند، این نشریات آنها را چاپ نمی کردند. بنابراین محققان ما نمی توانستند حضور بین المللی داشته باشند و همین مساله و نبود تبادل علمی سبب کند شدن شتاب رشد علمی کشور شده بود.
وی خاطرنشان کرد: گرچه از 100 نشریه بین المللی، حدود 15 نشریه این دستور را اجرا می کردند اما با این حال همین تعداد نیز برای ما محدودیت به شمار می آمد.
** محدودیت برای حضور محققان در مجامع علمی
قائم مقام معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت گفت: در شرایط تحریم، بسیاری از کشورها به عمد از حضور محققان ایرانی در مجامع بین المللی جلوگیری کردند و با ایجاد مشکلاتی در زمینه روادید (ویزا) مانع از حضور محققان ایرانی در کنگره های بین المللی شدند.
آخوندزاده افزود: همچنین یکی دیگر از موانع به این صورت بود که محقق برای شرکت در کنگره و ارایه مقاله خود، باید در سایت کنگره ثبت نام و حق ثبت نام را به صورت آنلاین پرداخت می کرد و برای این منظور به کارت اعتباری نیاز است، اما چون کردیت کارت محققان ما طی چهار سال گذشته در دنیا مسدود شده بود، آنها نمی توانستند حق ثبت نام خود را برای حضور در این کنگره ها پرداخت کنند.
وی ادامه داد: بنابراین نتیجه این شد که حضور محققان ما در کنگره های بین المللی دنیا طی سه تا چهار سال اخیر 350 درصد کاهش پیدا کرد که بخشی از آن به ویزا و بخشی دیگر به ناممکن بودن انجام تراکنش های مالی بین المللی مربوط می شد.
آخوندزاده تصریح کرد: در دنیا تا محققان دیده نشوند، باور نمی شوند بنابراین ما باید دانشمندان خود را به خارج از کشور بفرستیم تا توانایی علمی ما را ببینند و به ویژه باید دانشمندان زن ایرانی را به خارج از کشور بفرستیم زیرا اینها جزئی از دستاوردهای انقلاب اسلامی هستند.
** جلوگیری از فروش تجهیزات تحقیقاتی
قائم مقام معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت از عدم فروش تجهیزات تحقیقاتی به ایران به عنوان یکی از دیگر عوامل کند شدن شتاب رشد علمی در ایران نام برد و گفت: معمولا طول عمر و تاریخ مصرف تجهیزات آزمایشگاهی پنج سال است یعنی بعد از پنج سال دستگاه ها یا مستهلک می شوند یا دستگاهی جدیدتر می آید که از نظر امکانات نسبت به دستگاه های قدیمی بسیار پیشرفته تر است و دقت بالاتری دارد و برای اینکه بتوانیم با دنیا همراه باشیم باید امکان دسترسی محققان به این گونه تجهیزات فراهم شود.
آخوندزاده افزود: اما طی هشت سال گذشته به دلیل تحریم ها بسیاری از این وسایل به ویژه وسایلی که کاربرد دوگانه داشت و علاوه بر تحقیقات علمی می توانست در سیستم هسته ای نیز مورد استفاده قرار گیرد، حتی اگر این استفاده در حد دو درصد بود، به ما فروخته نمی شد.
وی گفت: برای مثال دستگاه طب اسکن برای ورود به ایران محدودیت داشت بنابراین بسیاری از آزمایشگاه ها که محققان ما در آنها کار می کردند، به دلیل این تحریم ها نتوانسته بودند این تجهیزات روز دنیا را داشته باشند.
قائم مقام معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت اظهار کرد: به دلیل فشارهای اقتصادی و بلوکه شدن دارایی ها و در نتیجه عدم توانایی در خرید تجهیزات و همچنین به دلیل ممانعت از فروش مستقیم تجهیزات که در بسیاری موارد مجبور بودیم از واسطه خرید کنیم که گاهی برخی تجهیزات با ارز 100 هزار ریالی خریداری می شد، به شدت در این زمینه عقب افتادیم.
** کسب رتبه اول علمی منطقه به رغم وجود تحریم ها
آخوندزاده گفت: اینها محدودیت هایی بود که طی هشت سال گذشته بر بدنه کشور وارد شد اما به آن معنی نبود که محققان ما دست روی دست بگذارند بلکه آنها به تحقیقات خود ادامه دادند به طوری که درحال حاضر کشور اول منطقه از نظر رشد علمی هستیم و این پیشرفت ها زیر سایه همین تحریم ها به دست آمد.
وی تصریح کرد: این مساله نشان می دهد که اگر این تحریم ها برداشته شود، با ظرفیت هایی که در حوزه نیروی انسانی نخبه و دانشمند داریم، می توانیم بیشتر از این در دنیا بدرخشیم زیرا ما ایرانی ها یاد گرفته ایم که چطور در روزهای سخت کار کنیم؛ بنابراین امیدوارم از تجربیاتی که در روزهای تلخ تحریم ها داشته ایم به خوبی استفاده کنیم و بتوانیم در آینده جزو 10 کشور اول توسعه یافته دنیا باشیم.
** توسعه روابط علمی بین المللی در دوران پسابرجام
قائم مقام معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، با یاداوری این که همکاری های بین المللی در دوران تحریم ها به شدت کاهش یافت، گفت: بخشی از حمایت های مالی در دنیا از طریق همین روابط به دست می آید یعنی اعتبارات پژوهشی (گرنت) قابل توجهی در دنیا وجود دارد که با ایجاد ارتباطات علمی و عقد تفاهمنامه هایی بین دو کشور یا دو دانشگاه می توان از آنها استفاده کرد اما در دوران تحریم به دلیل نبود روابط علمی، امکان استفاده از این اعتبارات نیز برای محققان ما فراهم نبود.
وی به اهمیت نیروی انسانی نخبه و تحصیلکرده ایرانی به عنوان یکی از پایه های اقتدار کشور اشاره کرد و افزود: مساله ای که ما را از برخی کشورهای دیگر متفاوت می کند، نیروی انسانی نخبه و تحصیلکرده ما است؛ وجود پنج میلیون دانشجو و تعداد زیادی افراد تحصیلکرده در ایران و دنیا در حقیقت کشور را از هر نظر حفاظت می کند زیرا در زمان حاضر، دیگر نیروی نظامی نشان از قدرت و توانمندی یک کشور نیست بلکه نیروی انسانی علمی قدرت هر کشور محسوب می شود.
آخوندزاده با یادآوری رشد قابل ملاحظه توان علمی و دفاعی ایران زیر سایه تحریم ها، ابراز امیدواری کرد که با رفع تحریم ها و گسترش ارتباطات بین المللی، بنیه و رشد علمی ایران بیش از پیش توسعه یابد.
