زنگ خطر انقراض کرکس‌ها در آفریقا
کرکس‌هایی که هر کدام از آنها در طول عمر خود با خدمات لاشه‌خواری ۱۱ هزار دلار به جوامع انسانی منفعت می‌رسانند.
تحقیقات اولیه نشان می‌دهد لاشه گاو به سم جونده‌کش کاربوفوران آغشته و گله‌دارهای ماسایی کنیا برای کشتن شیرها آن را رها کرده‌اند. همین چند هفته پیش بود که در همین منطقه یکی از معروفترین گله‌های شیر آفریقا (که زندگی آنها در چند مستند حیات وحش به تصویر کشیده شده) با لاشه سمی مسموم شده و حداقل سه نفر از آنها کشته شدند.
هرچند توجه عمومی به حیوانات زیبا و باشکوه مثل گربه‌سانان بزرگ بسیار بیشتر است اما حفاظت از کرکس‌ها اکنون اهمیت فوری بیشتری دارد چون نابودی آنها به طور مستقیم سلامتی انسان‌ها را هدف قرار می‌دهد. اتفاقی که در هند و کشورهای جنوب آسیا به وضوح قابل مشاهده است و بر اساس یک برآورد شیوع بیماری‌هایی چون هاری، سیاه‌زخم و طاعون تاکنون ۳۴ میلیارد دلار به اقتصاد هند خسارت رسانده است.
اما چگونه کاهش جمعیت کرکس‌ها منجر به شیوع این بیماری‌ها می‌شود!؟
کرکس‌ها به برخی سموم و داروها حساسیت شدیدی دارند و با خوردن کمترین مقدار از آن کشته می‌شوند. دیکلوفناک دارویی بود که کرکس‌های هند را به کام مرگ کشید.هندی‌ها در دهه ۱۹۹۰ متوجه شدند که با دادن دیکلوفناک به الاغ‌ها آنها درد را احساس نکرده و خسته نمی‌شوند و بیشتر کار می‌کنند و خوراندن دیکلوفناک به الاغ و بقیه دام‌ها رایج شد.
اما لاشه الاغ‌ها بعد از مرگ برای لاشخورها رها می‌شد و کرکس‌ها هم با خوردن آنها از بین می‌رفتند.
جمعیت کرکس‌های هند در چند دهه اخیر به طرز وحشتناکی کاهش پیدا کرده است. مثلا « دال کفل سفید» که پرجمعیت‌ترین کرکس دنیا بود و جمعیت آن در دهه ۱۹۸۰ حدود هشتاد میلیون برآورد می‌شد در طول پانزده سال ۹۹.۹٪ کاهش جمعیت داشت و اکنون در فهرست «جانوران به شدت در خطر انقراض» قرار دارد که بالاترین درجه احتمال انقراض است، هم‌ردیف یوزپلنگ آسیایی.
هند کشوری است که صدها میلیون گاو و گاومیش و خوک ولگرد در شهرها و روستاهای آن زندگی می‌کنند و حیات وحش غنی با حیوانات بزرگ‌جثه فراوان دارد. در چنین کشوری وجود حیوانات لاشه‌خوار از نظر بهداشتی (هم برای انسان‌ها و هم برای حیات وحش) اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.
کرکس‌ها مهمترین و موثرترین حیوان لاشه‌خوار هستند چون با پرواز در ارتفاع زیاد به سرعت می‌توانند لاشه‌ها را پیدا کنند. با از بین رفتن کرکس‌ها در هند لاشه‌ها باقی ماند. ابتدا آلودگی‌های میکروبی ناشی از آنها رایج شد اما کمی بعد حیوانات لاشه‌خوار دیگری جمعیت خود را افزایش داده و جای کرکس‌ها را گرفتند؛ سگ‌های ولگرد و سپس موش‌ها بزرگترین برندگان از بین رفتن کرکس‌ها بودند.
با افزایش شدید جمعیت سگ‌های شهری شیوع هاری در هند افزایش یافت. اکنون هر سال حدود ۲۰ هزار نفر در هند بر اثر هاری می‌میرند. برای اینکه درک کنیم چقدر این رقم بالاست آن را با شرایط ایران مقایسه کنیم؛ به گفته مقامات وزارت بهداشت هاری تقریبا ریشه‌کن‌شده و موارد ابتلا به آن انگشت‌شمار است اما با این حال نگرانی از احتمال شیوع آن وجود دارد و هر سال برنامه سگ‌کشی در بعضی شهرها و روستاهای مختلف انجام می‌شود.
افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد در هند مشکلات عجیب دیگری را هم در هند ایجاد کرده است؛ مثلا پلنگ‌ها برای شکار سگ وارد روستاها می‌شوند و این باعث می‌شود حیوانات اهلی و گاهی انسان‌ها هم هدف حمله پلنگ قرار بگیرند. یک تحقیق بر روی رژیم غذایی پلنگ‌هایی که وارد روستاهای منطقه‌ای در هند می‌شدند نشان می‌داد سگ‌ها ۳۹ درصدغذای پلنگ‌ها را تشکیل می دهند. این برای پلنگ‌ها هم خبر خوبی نیست چون آنها هم ممکن است به هاری مبتلا شده و جان خود را از دست بدهند.
در هند کشتن سگ‌ها ممنوع است و تغییر این قانون نیز با توجه به فرهنگ مردم هند ممکن نیست. عقیم کردن سگ‌ها هم هزینه زیادی دارد. در برخی محلات پرجمعیت شهری هند عقیم‌سازی سگ‌ها در سطح محدودی انجام شده اما نتیجه مطلوبی نداشته است چون کاهش جمعیت سگ‌ها بلافاصله به افزایش جمعیت موش‌ها منجر شده است.
اکنون سالهاست که هند و کشورهای جنوب آسیا استفاده از دیکلوفناک دامی را ممنوع کرده‌اند اما روند افزایش جمعیت کرکس‌ها خیلی کند بوده است زیرا کرکس‌ها فقط سالی یک جوجه بزرگ می‌کنند و حتی در صورت آماده بودن تمام شرایط هم جمعیت آنها نمیتواند در کوتاه‌مدت افزایش چشمگیری داشته باشد.
همین چند ماه پیش بود که سازمان محیط زیست ایران هم با همکاری وزارت بهداشت تولید و فروش دیکلوفناک دامی را ممنوع کرد. سازمان‌های بین‌المللی در تلاش هستند تا اتحادیه اروپا را نیز به تصویب این قانون متقاعد کنند. مشکل کاهش جمعیت کرکس‌ها یک معضل جهانی است هرچند پیامدهای آن بیشتر در کشورهای در حال توسعه با جمعیت زیاد حیوانات بزرگ مسئله‌ساز خواهد شد. کشورهای آفریقایی همین شرایط را دارند و کاهش جمعیت کرکس‌ها در برخی گونه‌ها تا ۹۸ درصد رسیده است.
منبع:علمنا
No tags for this post.
