برنده «نوبل کشاورزی» و پیشگام تحقیق و تولید گیاهان تراریخته به ایران می‌آید

به گزارش ایسنا، «مارک وان مونتاگو» دانشمند اهل فلاندر (بلژیک) در سال 1933 میلادی متولد شد.

وی به‌ طور مشترک با دانشمندان آمریکایی – ماری دل چایلتون و رابرت فرلی – برنده «جایزه جهانی غذا» در سال 2013 شد.

در پی کشف ساختمان دی.ان.اِ توسط واتسون و کریک در سال 1950، وان مونتاگو و چایلتون و فرالی، موفق به کشف چگونگی انتقال ژن به داخل سلول‌های گیاه توسط یک باکتری و در نتیجه چگونگی ایجاد گیاهان اصلاح شده ژنتیک با ویژگی‌های مطلوب شدند.

در پایان دهه هفتاد میلادی محققان دانشگاه گنت به‌رهبری پروفسور جف شل و مارک وان مونتاگو مشغول کار بر روی باکتری آگروباکتریوم بودند. این باکتری گیاهان را در طبیعت آلوده می‌کند. آن‌ها فهمیدند که این باکتری قطعه‌ای از محتوای ژنتیکی خود را به دی.ان.اِی گیاه منتقل می‌کند. مشخص شد که این دی.ان.اِ در یک پلاسمید به نام TI-PLASMID قرار دارد.

انتقال این دی.ان.اِ باعث می‌شود که سلول‌ها از راه غیر قابل کنترلی تقسیم شوند و ماده‌ای تولید کنند که این باکتری از آن تغذیه می‌کند. به‌عبارت دیگر، باکتری گیاه را مجبور به تولید غذای مورد نیاز خود می‌کند.

پروفسور جف شل و مارک وان مونتاگو پی به یک پیام رسان ژنتیکی برده بودند که می‌توان از آن برای اصلاح گیاهان استفاده کرد. با جایگزین کردن قطعه‌ای از دی.ان.اِ باکتری که به‌طور معمول با قطعات متفاوتی به گیاه منتقل می‌شوند می‌توان ویژگی‌های جدیدی به گیاه منتقل کرد.

در ژانویه سال 1983 میلادی (31 سال قبل) مارک وان مونتاگو و همکارانش، نخستین گیاه اصلاح شده ژنتیکی (گیاه تنباکو) را در یک کنگره علمی در فلوریدای آمریکا ارائه کردند.

آزمایشگاه گنت در استفاده از این روش تنها نبود، یک گروه تحقیقاتی در دانشگاه واشنگتن (ماری دل چیلتون) و گروه دیگر محققانی در مونسانتو (رابرت فرلی) هر دو از روش آگروباکتریوم بر اساس آنچه جف شل و مارک وان مونتاگو آموخته بودند، برای تولید گیاهانی با خصوصیات مورد نظر استفاده کردند.

وان مونتاگو علاوه بر «جایزه جهانی غذا» که به مثابه جایزه نوبل غذا و کشاورزی است جوایز علمی دیگری از جمله جایزه ژاپن را کسب کرده است. وی در فرهنگستان‌ها و نهادهای علمی مهم بین‌المللی از جمله آکادمی ملی علوم ایالات متحده آمریکا، ایتالیا و آکادمی علوم جهان سوم، آکادمی‌های کشاورزی فرانسه و روسیه و آکادمی مهندسی سوئد عضویت دارد.

این دانشمند برجسته که به پاس دستاوردهای علمی سودمند خود در سال 1990 عنوان بارون (Baron) را از پادشاه بلژیک دریافت کرده بیش از 750 مقاله و اثر علمی ارائه کرده است.

مونتاگو در حال حاضر رئیس نهضت پژوهش‌های دولتی و تنظیم مقررات(PRRI)، رئیس انجمن بیوتکنولوژی اتحادیه اروپا(EFB) و رئیس موسسه بیوتکنولوژی گیاهی کشورهای در حال توسعه(IPBO) است. وی بنیانگذار مهندسی ژنتیک با استفاده از آگروباکتریوم محسوب می‌شود.

به لطف تحقیقات انجام شده توسط وان مونتاگو و دیگر دانشمندان این حوزه، کشاورزان امروزه محصولات زراعی مقاوم در برابر حشرات و علف‌های هرز کشت می‌کنند.

ون مونتاگو پرچمدار فناوری اصلاح با استفاده از مهندسی ژنتیک است که تضمین کننده محصولات زراعی متنوع‌تر با بازده بیشتر و مقاوم در برابر بیماری‌ها است. علاوه بر این، این فناوری باعث توسعه گیاهان زراعی در شرایط نامساعد اقلیمی مانند خشکسالی‌ها و گرمای شدید در زمان کوتاه می‌شود.

مارک وان مونتاگو پس از دریافت جایزه جهانی غذا که به معنای سهم برجسته وی در کشاورزی معاصر بوده و به پاس تلاش های وی برای عرضه فناوری مهندسی ژنتیک (تراریخته‌ها) به‌عنوان عنصری در پایداری تولید غذا به او اعطا شده است، گفت: دریافت جایزه جهانی غذا افتخاری بزرگ برای جامعه است و من بسیار مفتخرم که توانسته‌ام این جایزه را دریافت کنم. برای من این موضوع تاکیدی بر اهمیت تکنولوژی مهندسی ژنتیک به‌عنوان عامل کمک کننده‌ای برای تولید مواد غذایی پایدار و سازگار با محیط زیست است. اگرچه بسیار مفتخرم، به خوبی آگاهم که هنوز راه طولانی برای استفاده کامل وفراگیر این فناوری برای تولید محصولات تراریخته مورد نیاز برای امنیت غذایی در کشورهای کمتر توسعه بافته داریم. من امیدوارم که این موضوع باعث پذیرش مزایای آن در اروپا و به رسمیت شناختن این تکنولوژی در جهان بشود.

مارک وان مونتاگو در حال حاضر مشاور علمی در VIB و موسسه توسعه بیوتکنولوژی گیاهی (IPBO) است.

گفتنی است با تلاش محققان زیست فناوری کشاورزی بیش از 181 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی جهان توسط 18 میلیون کشاورز زیر کشت گیاهان دستورزی شده ژنتیکی (تراریخته) رفته است که بیش از 90 درصد از این کشاورزان، فقیر و از کشورهای در حال توسعه هستند.

وضعیت جهانی کشت محصولات تراریخته در سال 2014

برآورد سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد(FAO) نشان می‌دهد که درآینده جمعیت جهان درحال افزایش خواهد بود و در سال 2050 میلادی به 9 میلیارد نفر خواهد رسید. در حال حاضر 870 میلیون انسان (یک نفر از هر هشت نفر) از گرسنگی و کمبود غذا رنج می‌برند؛ بنابراین پیشرفت‌های علمی نقش مهمی در این چالش قرن بیست و یکم برای تولید مقادیر بیشتر غذا ایفا می‌کند.

نخستین همایش بین‌المللی و نهمین همایش ملی بیوتکنولوژی جمهوری اسلامی ایران، هفته آینده در تهران برگزار می شود.