گزارش تصویری و تحلیل فنی مسجد سر پلک

نام این مسجد از یکی از محله های تاریخی شهر یزد گرفته شده است . بر اساس متون و منابع تاریخی ،  سر  پلک نام محله ای است که در قرن هشتم هجری خارج از حصار شهر یزد بوده است .

مسجد سرپلک بناسی است از خشت و  گل  که با به کار گیری از آجر در قسمت هایی از ساختمان همچون فرش کف و پشت بام  نمونه ای از سبک معماری کویری محسوب می شود .  این مجموعه مشتمل بر شبستان زمستا نی ،   صحن ، گنبد و ایوان تابستانی است .  ورودی مسجد در ضلع جنوبی و شرقی  قرار دارد که بر سر در ضلع شرقی کتیبه  کاشی با تاریخ 1123 نصب شده که بر روی آن شعری به   خط نستعلیق نگاشته شده است .

ورودی ضلع جنوبی که به ساباط موجود باز می شود ، دارای کاربندی گچی با قاب کاشی که بر آن مسجد آیت الله مدرس نوشته شده است ، این  قسمت  سر در جدیدا ساخته شده است. شبستان زمستانی مسجد با پوششی از طاق و تویزه در سطحی بلند تر از صحن و ایوان  تابستانی و در ضلع شرقی صحن بنا شده است  . روبه روی شبستان زمستانی در ضلع غربی صحن ، شبستان زمستانی کوچک تری دیده می شود .

شبستان تابستانی مسجد مشتمل بر گنبد و ایوان و رواق ها یی در طرفین آن ، مسجد را به مساجدی  چون مسجد امیر چقماق یزد  شبیه ساخته است . در زمان های گذشته ،  مسجد  حوضخانه ای در گوشه شمال شرقی صحن و در عمق زمین داشته  که تخریب گشته است .

 ورودی ضلع جنوبی پس از راهرویی مسقف و طولا نی به صحن می رسد که حوضی کوچک  با دیواره ای سنگی در میان صحن دیده می شود  . ساباط موجود در ضلع جنوبی پوششی از طاق و تویزه دارد که بام آن از اندود کاه گل پوشیده شده است . در ادامه ساباط بازارچه کوچک سر پلک است که یک دهانه از آب انبار به ثبت رسیده حاج یوسف در این بازار چه قرار دارد .

در سال های اخیر مجموعه تعمیرات استحفاظی بام بنا از طرف سازمان میراث فرهنگی صورت گرفته و همچنین در سردر ضلع جنوبی و کتیبه آن نیز مرمت هایی انجام شده است است .

این مسجد از یک حیاط بیرونی تشکیل شده که دور تا دور آن رواق هایی قرار گرفته  است . روبه روی در ورودی یک ایوان مزین به کاشی کاری با  کاشی های فیروزه ای  ساخته شده است . بعد از این حیاط و گذشتن از پله و گذرگاه باریک به یک حیاط یا صحن داخلی می رسیم که از دو ایوان بزرگ جنوبی و شمالی  تشکیل شده که در دو طرف دیگر رواق هایی وجود دارد ودر ایوان جنوبی محرابی وجود دارد که تا ارتفاع یک متری آن تزیینات کاشی کاری به رنگهای فیروزه ای و لاجوردی به کار رفته است و  در  قسمت غربی نیز بخش اصلی مسجد واقع شده است  . در قسمت هایی از محوطه زیر گنبد و از جمله در  محراب ، کاربندی گچی به کار رفته ودر محراب و ازاره اطراف ایوان و دست انداز های رواق نیم طبقه با کاشی های شش ضلعی  فیروزه ای تزیین شده است .  همچنین در محراب کاشی های ظریف معرق به کار رفته است.

در کتاب یادگار های یزد اثر ایرج افشار ، در مورد این بنا چنین آمده است :

« سر پلک ( سرپولک مذکور در تاریخ جدید یزد ) محله ای است که در   قرن هشتم خارج از حصار شهر و نزدیک به دروازه قطریان بوده است . در جامع الخیرات استطراداٌ  از آن به عنوان سرپل یاد شده است . مسجد سرپلک متصل است به حسینیه . بنای اصلی قدیم آن به اعتبار کاشی های تیموری شش وجهی با حاشیه سیاه و سفید در دیواره ها و دست انداز های غرفه ها و کاشی معرق با گل و بوته در محراب ، در قرن نهم ساخته شده بوده و به استناد لوح کاشی مربوط به تجدید بنا ، در 1123 نو سازی شده است . »                          

این بنا به شماره 2846 و در تاریخ 16/ 8 / 1379 به ثبت رسیده است .

گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی – فاطمه کردی 

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا