فناوری را در سطوح جهانی هدف قرار داده‌ایم
مجله علمی ساینس نوشت: حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در دو سالی که از ریاستش می گذرد، مدیریت های دولتی را به متخصصانِ فن سالار سپرده است. یکی از جوانترینِ این افراد، «سورنا ستاری» معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری است. ستاری که 43 سال دارد و مهندس مکانیک است، از هواداران پیوند میان علم و اقتصاد به شمار می رود و می گوید امیدوار است ایران سرشار از «روح کارآفرینی» شود.
به نوشته این مجله، صندوق نوآوری و شکوفایی وابسته به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در دوران مدیریت ستاری 600 میلیون دلار وام به یکهزار و 650 شرکت فناوری نوبنیاد و دیگر موسسه هایی داده است که می خواهند روش های نوآورانه را تجربه کنند.
«ساینس» افزود: او البته به پژوهش های بنیادی هم توجه دارد. وی «رصدخانه ملی ایران» که 30 میلیون دلار برایش هزینه شده است و به تلسکوپی با کلاس جهانی و 3.4 متری مجهز است، اشاره می کند و آن را «افتخار کشور» می نامد. انتظار می رود رصدخانه ملی ایران تا 4 یا 5 سال آینده گشایش یابد. پژوهشگران، این اعتبار را برای «ستاری» قائلند که وی پروژه یادشده را احیا کرده است.
مجله ساینس نوشت «ستاری هفته گذشته در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل با ما مصاحبه کرد. این مصاحبه با هدف ایجاز، ویرایش شده است.»
متن این مصاحبه را در زیر می خوانید:
پدر شما، منصور ستاری، در دوران جنگ ایران و عراق، فرمانده نیروی هوایی ایران بود. آن دوران احتمالا زمانی سخت برای رشد یک نوجوان بوده است.
ما دوران جنگ، زمان زیادی را در پایگاه های نیروی هوایی بودیم. ایران یکی از پیشرفته ترین نیروهای هوایی جهان را داشت، اما وقتی مشاوران نظامی آمریکا کشور را ترک کردند، ما متوجه شدیم که در کار با فناوری مشکل داشته ایم. من فکر می کنم «صدام» نیز به همین دلیل به ایران حمله کرد. او گمان می کرد ما فقط 3 ماه دوام خواهیم آورد. خلبانان ایرانی، با هواپیماهایی پرواز می کردند که قابل اطمینان نبودند؛ زیرا بدرستی تعمیر و نگهداری نمی شدند. اما ما آموختیم که چگونه روی پای خود بایستیم. دو روز پیش از پایان جنگ، ما آخرین عملیات هوایی خود را انجام دادیم. در آن عملیات، برای نخستین بار، یک «میگ 29» (متعلق به عراق) را سرنگون کردیم. ما از جنگنده های F-14 با موشک های ایرانی استفاده کردیم. آموختیم که چگونه سلاح های جدید بسازیم. این، آغاز برنامه موشکی ایران بود. این اتفاق، پیامد تحریم های بین المللی بود.
پدر شما در یک سانحه هوایی در سال 1995 درگذشت. آیا به این فکر کردید که مثل پدرتان نظامی شوید؟
پدرم علاقه نداشت من نظامی شوم و هیچگاه از من چنین چیزی نخواست. زمانی که او شهید شد، من 22 ساله بودم.
شما تازه کارشناس ارشد مکانیک در دانشگاه شریف شده بودید؟
پس از آنکه پدرم را از دست دادم، ناچار شدم از خانواده ام مراقبت کنم. بنابراین، دانشگاه را ترک کردم و در وزارت نفت مشغول به کار شدم. پس از مدتی، دوباره به دانشگاه شریف برگشتم و دکترایم را گرفتم.
ایران در دسامبر 2013، یک میمون با نام «فرگام» (خوش یمن) را به مدار زمین فرستاد و سالم به زمین بازگرداند. هدف بعدی ایران در فضا چیست؟
ما باید روش مدیریت خود در برنامه های فضایی را تغییر بدهیم؛ چه از نظر فناوری و چه از نظر اقتصادی. ما امیدواریم با کمک شرکت های خارجی، بتوانیم پروژه هایمان را تجاری کنیم.
ایران و روسیه در حال رایزنی برای ساخت ماهواره های سنجش از راه دور به منظور مطالعات هواشناسی هستند. آیا این به معنای توسعه روابط علمی است؟
ما در حال توسعه جدی روابط با روسیه هستیم و برای نخستین بار یک کمیسیون مشترک علم و فناوری تشکیل داده ایم که سطح آن، بسیار بالاتر از کمیسیون مشترک اقتصادیمان است. ریاست کمیسیون جدید، به طور مشترک برعهده من و معاون نخست وزیر روسیه است. برای نخستین بار، دانش و فناوری روابط دو کشور را هدایت می کند.
شما بتازگی گفته اید که مهمترین مسئولیتی که دارید این است که اقتصاد نفتی ایران را به اقتصادی دانش-بنیان تبدیل کنید؟
دولت ایران پیش از تحریم ها، 85 درصد از درآمدهایش را از نفت به دست می آورد. امسال ما کمتر از 25 درصد از درآمدهایمان از نفت بود. اما ما تسلیم فشارها نشدیم. مقاومت در ما ریشه دار است؛ در ژن ایرانیان نهفته است. تحریم طرز فکر ما را عوض کرد. اکنون ما به سرمایه گذاری در دانش و فناوری اعتقاد داریم. نوآوری، خمیرمایه اقتصاد دانش-بنیان است.
شما درباره اولویت دادن به موسسه های پژوهشی در ایران سخن گفته اید. آیا برنامه مشخصی دارید؟
یک الگوی ذهنی دارم. باید تفاوتی میان پژوهش های محض و پژوهش هایی که قابلیت تبدیل به کسب و کار دارند، قائل شویم. هزینه های دولتی باید در راه گسترش مرزهای علمی صرف شود. ما پیش از این، بودجه زیادی را برای موسسه هایی که بازده اقتصادی ندارند هدر داده ایم. ما خیال می کردیم می توانیم با پول نفت، هر فناوری که می خواهیم را بخریم. گمان می کردیم اگر ساختمان و تجهیزات را داشته باشیم، می توانیم به نتیجه دلخواه برسیم. اما این بسیار مهم است که شما «مهارت» هم به دست آورید. رک بگویم، در بسیاری از موسسه هایمان، ما به نواندیشی نیاز داریم.
تابستان امسال، شما به عضویت شورای عالی فضای مجازی در آمدید. راه اندازی اینترنت ملی، یکی از وظایف این شورا است. هدف تاسیس چنین شبکه ای چیست؟
بسیاری از کشورها در حال تاسیس چنین شبکه ای هستند. این کار، سرعت و امنیت تبادل اطلاعات را افزایش می دهد و هیچ انگیزه سیاسی پشت آن نیست.
این شورا همچنین قرار است توجهی ویژه به پاک سازی فضای سایبری در ایران داشته باشد و هنجارهای اسلامی و ایرانی را توسعه دهد.
اینترنت هم کاربردهای خوب دارد و هم کاربردهای بد. ما در خاورمیانه چالش های فراوان داریم. برای مثال، گروه داعش را داریم که از طریق اینترنت نیروهایشان را جذب می کنند. وضعیت منطقه واقعا هراس انگیز است. ما می خواهیم مراکز داده هایمان در ایران باشد. تمایل نداریم پیام هایمان به خارج از کشور بروند و دوباره به کشور بازگردند. هدف ما، امنیت بیشتر است.
مطابق برنامه ای که شورای عالی انقلاب فرهنگی برای علوم دارد، احیای تمدن بزرگ اسلامی، وابسته به توسعه همه جانبه علوم دانسته شده است. این دقیقا یعنی چه؟
این یعنی ما می خواهیم قدرت علمی و فناوری در منطقه باشیم و می خواهیم در جهان اسلام هم شماره یک باشیم.
امروز شماره یک کیست؟
روی هم رفته، ایران شماره یک است. ما سطوح جهانی را هدف گرفته ایم.
