جشنواره اکومبیلیتی و یک روز بدون دود خودرو
خودرو به شکل اولیه و به عنوان یک وسیله برای راحت تر زندگی کردن دارای قدمتی حدود 600 میلیون ساله است، اما در برخی از گزارش های تاریخی آمده است اختراع چرخ به پنج هزار و 500 سال قبل و به سومری ها بر می گردد.نمونه ای از چرخ نیز که در موزه ملی ایران در تهران نگهداری می شود مربوط به حدود 5000 سال قبل است که از نظر ساختار نسبتا کامل به نظر می رسد.
بعد از گذشت چندین سال همین وسیله آسایش به مرحله ای رسیده است که به یکی از منابع اصلی آلودگی هوا در کلان شهرهای دنیا از جمله ایران تبدیل شده و اکنون سهم آلودگی بیش از 70 درصدی در تهران را به خود اختصاص داده است.
ورود خودرو به ایران
ورود خودرو به ایران 15 سال بعد از اختراع آن در سال 1900 میلادی به سفارش مظفرالدین شاه قاجار صورت گرفت، در این سال دو دستگاه رنو از طرف کشور فرانسه به شاه قاجار هدیه شد، که یکی از آنها در همان بدو ورود از بندر انزلی در مسیر خراب شد و در راه ماند و از بین رفت، دومی نیز پس از مدتی که در اختیار مظفرالدین شاه بود نهایتا در جریان سوء قصد به جان محمدعلی شاه از کار افتاد.
بعد از آن در طی سالها تعدادی خودرو که بیشتر انلگیسی بودند وارد ایران شد.اما زمان احمد شاه و در سال 1916 زمان ورود قدیمی ترین خودروهای موجود از اتومبیل های اولیه وارداتی به ایران است.
بعد از آن صنعت خودرو با شتابی فزاینده پیش رفت و ابتدا به عنوان یک کالای لوکس مورد استفاده افراد خاص قرار می گرفت اما به تدریج وارد زندگی تمام مردم از اقشار مختلف شد و امروزه کار به جایی رسیده است که تصور نداشتن خودرو برای یک فرد تا حدی ممکن نیست.
البته به مرور همین کالای لوکس که برای آسایش بشر طراحی و ساخته شده بود به معضلی تبدیل شد که جهانیان را به این فکر انداخت که روزهایی را به عنوان روز بدون خودرو نامگذاری کنند.
افزایش جمعیت و استفاده نادرست از خودرو عوارض بهداشتی و زیست محیطی زیادی به همراه داشت تا اینکه امروزه کشورها به سمت تولید خودروهای سبز و برقی که کمترین آلودگی را داشته باشند پیش رفتند.
سرانه خودرو در ایران
آخرین آمار و اطلاعات منتشر شده نشان می دهد، تقریبا به ازای هر پنج نفر یک دستگاه خودرو در ایران وجود دارد و براساس آخرین اطلاعات بدست آمده از آخرین سرشماری در کشور ( سال 1390 )، جمعیت ایران به حدود 75 میلیون نفر رسیده است.از سوی دیگر رییس پلیس راهور ناجا نیز در همان سال اعلام کرده بود که تعداد خودروهای موجود در کشور از مرز 15 میلیون دستگاه گذشته است.
استانداردهای جهانی براساس تعداد خودرو در هر کشور به ازای هر هزار نفر است که این شاخص نیز برای ایران به 200 دستگاه خودرو می رسد، در همین حال پیش بینی شده که تعداد خودروهای موجود در کشور تا پایان دهه 90 به بیش از 30 میلیون دستگاه خواهد رسید.
براساس آمار سال 2010 ایران از نظر شاخص سرانه خودرو که همان تعداد خودرو به ازای هر هزار نفر است، در بین 138 کشور جهان با عدد 175 دستگاه در رده 61 قرار گرفت.
معضلات زیست محیطی خودروها
به مرور که تعداد خودروها و استفاده از آنها افزایش یافت کارشناسان متوجه آلاینده بودن آن شدند از این رو کشورهای پیشرفته به سمت تولید خودروهای سبز پیش رفتند و قوانین متخلفی را برای نحوه تردد خودروها وضع کردند.
در ایران نیز اجرای طرح ترافیک در محدوده هایی از شهر تهران و به تدریج در برخی کلان شهرها یکی از این اقدامات است که به مرور کارکرد خود را به عنوان راهی برای کاهش آلودگی با افزایش جمعیت و تعداد خودرو تا حدودی از دست داد که بعد از آن طرح تردد زوج و فرد خودروها در تهران و بعد برخی کلان شهرها شکل گرفت.
اما آلودگی هوا توسط خودروها به حدی رسید که سهم 70 درصدی آلودگی هوا را به خود اختصاص داد که بر این اساس طرح کاهش آلودگی هوا در قالب برنامه جامع کاهش آلودگی هوای شهر تهران در سال 1379 در هیات دولت به تصویب رسید، در این برنامه قرار شد طی یک دوره 10 ساله میزان آلودگی هوا به حد استانداردهای ملی کاهش یابد.
حذف سرب از بنزین مصرفی، استقرار و ارتقای استانداردهای زیست محیطی در خودروهای سواری و احداث 8 مرکز مکانیزه معاینه فنی خودروهای سواری توسط شهرداری برخی از بندهای این طرح بود که متاسفانه روند ادامه این برنامه در سال های اخیر نگران کننده بود تا اینکه معصومه ابتکار رییس سازمان حفاظت محیط زیست در سال 92 طرح جامعی که کامل شده همان طرح قبلی بود را تقدیم مجلس و دولت کرد و مورد تصویب قرار گرفت که خروج خودروهای فرسوده از چرخه مصرف یکی از بندهای این طرح است.
سعید متصدی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار علمی ایرنا گفت: سال گذشته حدود 300 هزار خودروی فرسوده را از چرخه فعالیت خارج کردیم که این میزان در تاریخ اجرای این قانون بی سابقه است.
به گفته وی این کار با همکاری معاونت اجرایی ریاست جمهوری و ستاد سوخت کشور انجام شده است.
متصدی گفت: براساس برنامه چهارم توسعه باید تمام خودروهای فرسوده یعنی ۲ میلیون خودرو از چرخه حمل و نقل خارج می شدند ولی متاسفانه در سال های گذشته بین یک میلیون و ۲۰۰ تا یک میلیون و ۳۰۰خودروی فرسوده از رده خارج شده است که کافی نیست و به نیاز زیست محیطی پاسخ نمی دهد.
وی تاکید کرد: بر اساس مطالعات انجام شده یک خودروی فرسوده ۱۰ تا ۲۰ برابر بیشتر از خودروی نو آلودگی ایجاد می کند و با تاخیری که در اجرای برنامه توسعه چهارم رخ داده است و اکنون نیز برنامه پنجم رو به پایان است، تلاش می کنیم با تسریع خروج خودروهای فرسوده بتوانیم به اجرای طرح جامع کاهش آلودگی هوا که یکی از برنامه های آن خروج خودروهای فرسوده است کمک کنیم.
وی اظهار کرد: در این میان نقش مردم در کاهش آلودگی هوا در نحوه استفاده از خودرو از اهمیت بسزای برخوردار است، شهروندان می توانند با کاهش ترددهای غیر ضروری در سطح شهر به ویژه تهران میزان آلودگی هوا را تا حد چشمگیری کاهش دهند.
روزهای بدون خودرو
اجرای طرح هایی مانند کاهش آلودگی هوا در بسیاری از شهرهای دنیا متداول است اما نتیجه بخش بودن آنها نیازمند زمان است از این رو برخی کشورها تا حصول نتیجه دست به اقداماتی نمادین مانند تعیین یک روز بدون خودرو می زنند.
البته بیشتر مردم نمی توانند تصور کنند روز خود را بدون خودرو سپری کنند، به نظر می رسد این تفکر برای کسانی که در تهران یا دیگر شهرهای پرجمعیت کشور زندگی می کنند تصویر نا آشنایی باشد چون ما به درهم تنیدگی خودروها و پیاده روهای مملو از خودرو، صدای بوق و توده های سیاه دود ناشی از اگزوز اتوبوس ها عادت کرده ایم.
جشنواره اکومبیلیتی
در سپتامبر 2013، مردمان محله 'هنگونگ دونگ' در شهر سوون کره جنوبی تجربه شگفت آوری را رقم زدند، آنها تصمیم گرفتند یک ماه محله خود را خالی از خودرو کنند از این رو تمام خودروها را به پارکینگ های اطراف بردند و در این مدت برای تردد از وسایل نقلیه ای مانند دوچرخه و یا موتورهای برقی استفاده کردند.
بعد از پایان این کمپین و با یک نظرخواهی از اهالی محله، تمام آنها از اجرای این طرح اعلام رضایت کرده بودند زیرا بعد از آن فرهنگ استفاده از خودرو در این محله تغییر کرد، دیگر از پیاده روها به عنوان توقفگاه خودروها استفاده نمی شد.
این حرکت به عنوان ' جشنواره اکومبیلیتی ' نام گرفت اگرچه فقط یک مورد در دنیا انجام شد اما ' یک روز بدون خودرو' از سال ها پیش در گوشه و کنار جهان وجود داشته است، 22 سپتامبر 2000 روز جهانی بدون خودرو نامگذاری شده است.
یک نهاد مدنی نیز به طور غیررسمی مسوولیت حمایت و پشتیبانی از برگزاری روز بدون خودرو را در جهان به عهده گرفت، بعد از آن اولین کمپین ' در شهر، بدون ماشین من' را راه اندازی کرد و بعد از آن کمپین هایی از این دست سراسر اروپا را فرا گرفت.
بوگوتا، پایتخت کلمبیا در حال حاضر بزرگترین برنامه روز بدون خودرو را در جهان اجرا می کند. این برنامه در یکی از روزهای کاری هفته و در تمامی شهر به طور کامل اجرا می شود. در جاکارتا، پایتخت اندونزی و یکی از شلوغ ترین شهرهای جهان نیز از سال 2007 این طرح در تعدادی از خیابان های اصلی شهر اجرا می شود و از ورود خودروها به این خیابان ها جلوگیری به عمل می آید.
به گزارش ایرنا، شهرهای بسیار دیگری روز بدون خودرو را با درجات مختلفی از سختگیری اجرا می کنند که اجرای این کار در ایران نیازمند فرهنگ سازی و تجهیز زیرساخت ها از جمله تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی است تا شهروندان برای تردد با مشکل مواجه نشوند.
