اول سیارک ها، بعد مریخ!

سالهاست که مبحث ارسال انسان به مریخ، به یکی از جذاب ترین و داغ ترین موضوعات علمی در حوزه دانش فضایی تبدیل شده و تاکنون مباحث مختلفی در مورد جنبه های مختلف این ماموریت، فناوری های لازم و چالش های پیش روی آن عنوان شده است.

خانم دکتر الن استوفان (Ellen Stofan)، از برجسته ترین دانشمندان ناسا در حوزه زمین شناسی سیاره ای به شمار می رود. وی بر این باورست که ما هنوز از فناوری ها و توانمندی های لازم برای ارسال و استقرار پایدار انسان در مریخ برخوردار نیستیم. او در مصاحبه ای با مجله نیوساینتیست به تشریح جنبه های مختلف این ماموریت، وضعیت کنونی و نیز پژوهش های صورت گرفته در این خصوص می پردازد.

قرار است در دهه آینده، ناسا برنامه ای را با عنوان «ماموریت جهت دهی مجدد سیارک ها» (ARM) به انجام برساند و با فرستادن سیارکها به مدار ماه، فضانوردان را به سوی آنها بفرستد. چرا؟

برای این ماموریت نیاز به فناوری هایی داریم که برای ارسال انسان به مریخ نیز ضروری هستند. برای نمونه انتقال مداری با نیروی محرکه خورشیدی، راهی موثر و بدون نیاز به مصرف مقدار زیادی انرژی است که با استفاده از آن می توان محموله های مختلف را به حرکت درآورد. ما نیاز به فناوری هایی برای انتقال مواد مختلف به مریخ، آن هم پیش از ارسال انسان به آن داریم. فضانوردان نمی توانند بار چندانی با خود ببرند، زیرا باید با وسیله ای کوچکتر و سریع تر به مریخ بروند تا به این ترتیب کمتر در معرض محیط خطرناک فضایی قرار گیرند.

 

برخی بر این باورند که کنترل حزب جمهوریخواه بر ایالات متحده سبب می شود این طرح ناسا از اولویت خارج شود. شما چه نظری دارید؟

اگر قرار باشد بتوانیم بین سالهای 2030 تا 2040 میلادی، انسانی را به مریخ بفرستیم، که البته هدفی مهم است و نیاز به حمایت همه بازیگران عرصه سیاست هم دارد، باید دلایلی قانع کننده برای لزوم طراحی و آزمودن فناوری های جدید آن هم به شکلی تدریجی ارائه کنیم. با اینکه خیلی دوست داشتم که می توانستیم تا سال 2025، انسانی را به مریخ بفرستیم، اما هنوز از فناوری های لازم برای این کار برخوردار نیستیم. به همین دلیل ابتدا باید طرحی مشابه را این بار در ابعاد کوچکتر پیاده کنیم. ناسا به شدت بر این باورست که پروژه ARM نخستین گام ممکن با بودجه فعلی این سازمان برای رسیدن به هدف نهایی یعنی پیاده کردن انسان بر روی مریخ است.

 

وقتی باراک اوباما در ایالات متحده به قدرت رسید، تمرکز ناسا از سفر به ماه به ارسال انسان به مریخ متوجه شد. آیا با این تغییر رویکرد موافقید؟

به نظرم تصمیم بسیار خوبی بود. ما دوست داریم بدانیم که آیا بر روی مریخ، حیاتی وجود دارد یا خیر. برای این کار باید فضانوردانی به این سیاره ارسال و آزمایشگاهی نیز برای بررسی نمونه های مختلف در آنجا برپا کنیم. وقتی بیش از حد بر روی ماه تمرکز می کنیم، در نهایت فناوری هایی را طراحی می کنیم که برای فرود انسان بر روی مریخ چندان مناسب نیست.

 

به نظر شما آیا انجام ماموریت های فضایی توسط انسان، با توجه به هزینه و پیچیدگی های آن، به نوعی انحراف از اهداف علمی نیست؟

اتفاقاً عکس این مساله صادق است! قرار دادن دانشمندان بر روی مریخ به نتایج بسیار شگفت انگیزی می انجامد. در حال حاضر، انتقال دستورات از زمین به مریخ نورد حدود 10 دقیقه به طول می انجامد. اما محدودیت های ماموریت های بدون حضور انسان به این مساله مربوط نمی شود. در واقع آن چه مهم است، شَمِ انسانی است. من متخصص زمین شناسی هستم. من می توانم با نگاهی به یک زمین گسترده، بگویم که باید به بررسی کدام صخره ها پرداخت و چقدر زمان باید بر روی هر یک از آنها صرف کرد. آیا می دانید مریخ نورد «آپورچونیتی» در طی ده سال چه مسافتی را طی کرده است؟ فقط 20 کیلومتر! من می توانم در طی یک روز 20 کیلومتر را طی کنم و البته احتمالا این مسافت بر روی مریخ کمتر خواهد بود و برای نمونه به 10 کیلومتر می رسد. رباتها بسیار ارزشمند هستند، اما از یک نظر هیچ شباهتی به انسان ندارند. با اینکه به نظرم طراحی مریخ نوردها کاری بسیار بزرگ و ارزشمند بود، اما انجام کاری که انسان می تواند در طی چندساعت انجام دهد، توسط این رباتها ممکن است دهها سال به درازا انجامد.

 

در طراحی مریخ نورد فعلی که بر روی مریخ قرار دارد، توجهی به مساله یافتن حیات بر روی این سیاره نشد. به نظر شما آیا این یک اشتباه بود؟

پژوهش ها نشان داده است که تابش های کیهانی موجب استریل شدن دو متر بالایی سطح مریخ در مدتی کوتاه – شاید چند هزار سال – می شود. ما هنوز از توانایی دسترسی به اعماق مریخ برخوردار نیستیم. اتفاقا دانشمندان بر این باورند که احتمال وجود حیات در اعماق مریخ وجود دارد.

 

آیا مریخ نورد بعدی ناسا که قرار است در سال 2020 بر روی مریخ مستقر شود، از توانایی کَندن سطح آن به عمق دو متر برخوردار است؟

این مریخ نورد از توانایی حفر سطح مریخ برخوردار است، اما نه به آن اندازه که گفتید. هدف ما از کندن سطح مریخ، به دست آوردن نمونه از آن است، اما این کندن در حد چند سانتیمتر است و حتی به یک متر هم نمی رسد. ما از تجهیزات کنترل از راه دور برای مشاهده درون حفره استفاده می کنیم، اما محتویات حفره داخل یک محفظه ریخته می شود تا در صورت امکان بعدها به زمین بازگردانده شده و مورد بررسی قرار گیرد.

آیا برای بازگرداندن این نمونه های گرفته شده، باید منتظر ماموریت انسانی بر روی این سیاره باشیم؟

البته من خودم امیدوار هستم که زودتر هم بتوانیم چنین کاری را انجام دهیم. سفر به مریخ، استقرار حجم زیادی از بار بر روی آن و سپس بازگشت به زمین در ماموریت های رباتیک با ارسال انسان به این سیاره تفاوتهایی دارد که برای حفظ جان فضانوردان باید به آن توجه کنیم.

 

به نظر شما، برای شناسایی امکان وجود حیات بر روی مریخ، بهتر است چه آزمایشاتی به انجام برسد؟

استفاده از یک طیف نگار جرمی مجهز نه تنها می تواند وجود هر نوع ارگانیزم زنده را شناسایی کند، بلکه ترکیبات آنها را نیز به ما اعلام می دارد. همچنین استفاده از میکروسکپ به بررسی صخره ها به منوظر یافتن بقایای احتمالی موجودات زنده – در قالب فسیل-  بسیار ثمربخش باشد. ما فکر می کنیم بازه زمانی وجود حیات بر روی مریخ چندان طولانی نباشد، به همین دلیل زیاد به دنبال اشکال پیچیده حیات بر روی این سیاره نیستیم. در مقابل بیشتر به میکروارگانیزم های تک سلولی و چند سلولی فکر می کنیم. بی تردید، یافتن نشانه های این دسته از موجودات به هیچ وجه کار ساده ای نیست.

همچنین لازم است که نمونه های گرفته شده را به زمین بازگردانیم تا بتوانیم آنها را مورد بررسی و تحلیل دقیق تر قرار دهیم. بی تردید برای این کار نیاز به فناوری های بیشتری برای نمونه برداری داریم. دقت داشته باشید که در طی این چهل سالی که از مطالعه صخره های ماه می گذرد، هنوز هم چیزهایی جدیدی در مورد آنها می آموزیم.

 

آیا یافتن شواهدی دال بر وجود زندگی بر روی مریخ کار واقعا دشواری است؟

دشوارترین چالش پیش رو، قانع کردن جامعه علمی نسبت به مساله وجود حیات بر مریخ است. اتفاقا مشکل از همین جا آغاز می شود. مردم فکر می کنند که دانشمندان با هم متفق القول هستند، اما در واقع این گونه نیست. هر نتیجه ای که از فضا می یابیم، با نظرات چندگانه دانشمندان روبرو می شود. به همین دلیل است که به شدت از ارسال انسان به مریخ حمایت می کنم. فکر می کنم نمونه برداری توسط انسان و تحلیل این نمونه ها می تواند مدرکی قاطع برای اظهارات ما باشد.

 

اصلی ترین موانع در برابر ارسال انسان به مریخ چیست؟

بررسی قطعات فضاپیماهای بازگشته به زمین نشان می دهد که میزان تابش های کیهانی در ماموریت فضایی زمین به مریخ بسیار زیاد است. هنوز نمی دانیم که چطور باید فضانوردان را از این تشعشات ایمن بداریم.

همچنین فضانوردان باید بتوانند پس از فرود بر روی مریخ، به انجام ماموریت های تعریف شده بپردازند. مدتی پیش، تیمی از فضانوردان پس از شش ماه به زمین بازگشتند و دیدید که برای بیرون آمدن از کپسول فضایی نیازمند کمک بودند. باید اطمینان یابیم که فضانوردان پس از سفر شش ماهه به مریخ از سلامت کافی برخوردار بوده و می توانند دوباره به زمین باز گردند. هنوز کارهای زیادی باید به انجام برسد و برای نمونه، اثرات ریزگرانش بر روی انسان به طور کامل بررسی شود.

 

مترجم: صالح سپهری فر

 

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا