یک محقق هندی:کشاورزان اولین قربانیان محصولات دستکاری شده ژنتیکی هستند
دکتر واندانا شیوا، فیزیکدان، محقق هندی، فعال محیط زیست و نویسنده ای که در مبارزه علیه GMO شهرت جهانی دارد، در سفر خود به ایران در سازمان حفاظت محیط زیست حاضر شد و به برخی سوالات در زمینه محصولات دستکاری شده ژنتیکی جواب داد.
واندانا شیوا از رهبران و اعضای هیات مدیره انجمن بین المللی جهانی سازی و عضو جنبش شناخته شده دگر جهانی سازی، طی دهها سال فعالیت خود جوایز متعدد بین المللی از جمله جایزه حق معیشت را دریافت کرده است.
محصولات GMO که در اینجا موضوع گفت و گو با دکتر واندانا شیوا است،چند سالی است که به موضوعی داغ تبدیل شده و پرسش ها و گمانه زنی هایی را برانگیخته تا روشن شود آیا ارگانیسم های دستکاری شده ژنتیکی یک فاجعه به حساب می آیند یا یک ناجی؟
شرح سوال و جواب در این زمینه در ذیل آمده است:
– با تشکر از شما خانم دکتر شیوا، برای فرصتی که در اختیار ما قرار دادید. بسیاری از حامیان GMO بر این باورند که محصولات دستورزی شده ژنتیکی به کاهش فقر کمک می کند. نظر شما چیست؟
– شیوا: اگر GMO فقر را کاهش می داد، 300 هزار خانواده هندی به خاطر بدهی دست به خودکشی نمی زنند، محصولات GMO تنها یک هدف دارند و آن تبدیل بذر به مالکیت معنوی و کسب حق امتیازاست، اگر شما حق امتیاز به دست بیاورید، بذر گران تر است، اگر شرکت ها از طریق مهندسی ژنتیکی بذرها، مواد شیمیایی بیشتری به فروش برسانند، کشاورزان نیز هزینه بیشتری برای مواد شیمیایی می پردازند و بدهکار می شوند، این نه فقط یک دام برای فقر، بلکه دامی برای مرگ و خودکشی است. بنابراین، هر کسی که می خواهد اثرات GMO را ببیند، از مناطق آلوده شده به بی تی (Bt) موجود در هند بازدید کرده و با کشاورزان صحبت کند.
– آیا شرکت های تولید کننده محصولاتGMO هزینه کافی صرف بازاریابی، برچسب زدن و مدیریت ریسک پذیری می کنند؟
– شیوا: نه، آنها فقط برای تبلیغات هزینه می کنند، در دو سه سال اخیر بیش از یک میلیارد دلار تنها برای خرید رسانه ها، تبلیغات، و ایجاد روابط عمومی پرداخته اند.
– حامیان GMO در ایران بر این باورند که محصولات GMO همانند محصولات ارگانیک ایمن هستند. آیا این باور درست است؟
– شیوا: ابدا.
– اما آنها می گویند تحقیقات کافی برای عدم سلامت محصولات GMO انجام نشده است.
– شیوا: اول از همه، اگر آنها به ایالات متحده استناد می کنند، آن کشور تحقیقات در این زمینه را به رسمیت نمی شناسد و تصور می کند تحقیقاتی در این زمینه لازم نیست زیرا در آمریکا برخی استانداردهای صنعتی به همین اندازه نادرست است. وقتی صحبت از این موضوع می شود، آنها وانمود می کنند موضوع GMO طبیعی است، اما وقتی حرف از آزمایش های ایمنی این محصولات می زنیم، رفتار غیرطبیعی و غیرمنطقی از خود نشان می دهند. این برخورد به خاطر این است که حقوق معنوی محصولات مورد بحث را برای خود نگهدارند.
در خارج از آمریکا بسیاری از مطالعات انجام شده نشان می دهد نه تنها هیچ سندی برای اثبات ایمنی این محصولات وجود ندارد، بلکه شواهد مبنی بر نداشتن ایمنی آنهاست، مانند مطالعات دو ساله اریک سرالینی، ما رویGMO مطالعاتی انجام داده ایم که نشان می دهد موجودات مفید خاک به دلیل سم بی تی در سلول های قدیمی تر گیاه از جمله ریشه و برگ ها از بین رفته اند، آن سم سپس حشرات مفید و موجودات زنده را از بین می برد.
در حال حاضر نیز یک مطالعه گرده افشانی در دست انجام داریم که نشان می دهد گرده افشانی بر روی گیاه آلوده به بی تی صورت نگرفته و تولید کنندگان عسل به ما گفته اند هیچ عسلی در مزارع محصولات GMO که به سم بی تی آلوده هستند، وجود ندارد.
– بنابراین شهروندان آمریکا دقیقا نمی دانند زمانی که غذای GMOاستفاده می کنند، چه می خورند و چه اتفاقی برای آنان می افتد؟
– شیوا: شهروندان آمریکایی غذای GMO می خورند چرا که انتخابی ندارند. واقعیت این است که شرکت مونسانتو در دولت ایالات متحده با فشار، قانونی جدید را تحمیل کرده که مانع از این می شود تا شهروندان آمریکایی بدانند چه می خورند مردم آن را 'قانون سیاه'می نامند. قانونی که حق آمریکایی ها برای دانستن را انکار می کند. صنعت آن را ' قانون ایمنی غذا' می نامد. این موضوع نشان می دهد که مونسانتو و دولت آمریکا نه تنها علیه مردم خود، بلکه علیه مردم جهان فعالیت می کنند.
*** محصولات دستکاری شده
امروزه محصولات کشاورزی در دنیا به سه دسته مختلف تقسیم بندی می شوند: دسته اول محصولاتی هستند که به واسطه سموم و کود شیمیایی پرورش یافته اند. دسته دوم، محصولات ارگانیک که در تولید و فرآوری آن ها از کودهای شیمیایی، سموم، هورمون ها و دستکاری های ژنتیکی استفاده نمی شود و دسته سوم محصولات دستکاری شده ژنتیکی میباشند که به واسطه تغییرات در ژنوم گیاهان حاصل می شوند.
اکنون تولید حجم زیادی از محصولات کشاورزی در سطح دنیا و ایران با مصرف سموم شیمیایی برای مبارزه آفات، بیماری ها و علف های هرز است که به رغم تولید مطلوب در نهایت به علت ایجاد آلودگی های محیطی باعث بروز عوارض خاص در جامعه و محیط زیست می شوند.
از طرف دیگر با صرف هزینه های گزاف برای خرید کود و سم و تجهیزات کشاورزی به علت سوء مدیریت دارای هدر رفت محصولات کشاورزی به شکل ضایعات نیز هستیم، به طوری که بنا بر اعلام رییس سازمان جهاد کشاورزی استان تهران در سال 91 ، میزان ضایعات محصولات کشاورزی حدود 25 تا 30 درصد کل تولیدات این بخش است که ارزش اقتصادی آن به حدود پنج میلیارد دلار می رسد.
بخش اصلی فعالیت زیست فناوری(Biotechnology) در حوزه کشاورزی، پژوهش و تولید گیاهان دستکاری شده ژنتیکی (GMO) است که طی آن ماده ژنتیکی گیاه (DNA) با استفاده از مهندسی ژنتیک از مسیرهای غیر طبیعی و اغلب در مدت کوتاه و حداکثر طی یک تا دو سال کار پژوهشی و آزمایشگاهی تغییر می یابند. در این فناوری یک ژن مشخص را از یک موجود به یک موجود دیگر انتقال می دهند، حتی اگر این دو موجود از یک خانواده نباشند. از این رو محققان مهندسی ژنتیک بر این باور هستند که می توانند صفات گیاهان زراعی را تغییر دهند.
عمده این تغییرات ژنتیکی منجر به تولید گیاهان با قابلیت تحمل علف کش (Herbicide Tolerance) و گیاهان مقاوم به حشرات آفات (Insect Resistance) می شود. هرچند متخصصان زیست فناوری مدعی هستند که گیاهان دستکاری شده ژنتیکی می توانند راهکاری برای توسعه کشاورزی در جوامع فقیر، تضمین امنیت غذایی در جهان، بهبود صفات گیاهی و افزایش سلامت جامعه از طریق کاهش مصرف سموم شیمیایی آفت کش (Pesticide) و علف کش (Herbicide) باشند اما در عین حال زیست فناوری در حوزه کشاورزی به دلیل کاربرد بذر اختصاصی همراه با علف کش اختصاصی و انحصار بازار جهانی یکی از پول سازترین فناوری های جهان محسوب می شود و حجم معاملات آن در دنیا بالغ بر 15 میلیارد دلار بوده است.
به گزارش ایرنا از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، اکنون 19 سال است (1996- 2014) که محصولات دستکاری شده ژنتیکی وارد بازار شده‌اند. در سال 2014 سطح زیر کشت این محصولات در جهان 181 میلیون هکتار یعنی 11 درصد از زمین های قابل کشت جهانی گزارش شده است. در حال حاضر در دنیا 28 کشور به کشت و کار این نوع از محصولات می پردازند و عمده تولید کنندگان این محصولات پنج کشور آمریکا، برزیل، آرژانتین، هند و کانادا هستند. سهم قاره آمریکا از این محصولات 87 درصد، آسیا 11 درصد و قاره آفریقا فقط 2 درصد است.
