تخریب لایه ازون و اما و اگرهای تغییر اقلیم

چرایی این مساله باعث شد تا گفت و گویی با دکتر قاسم عزیزی، عضو هیات علمی دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران انجام دهیم.

چرا حفظ لایه ازون برای ادامه حیات انسان ها و سایر موجودها اهمیت دارد؟

گاز اکسیژن در طبیعت به صورت 2 اتمی وجود دارد اما تحت شرایطی ممکن است 3 اتم اکسیژن با یکدیگر تشکیل یک مولکول را بدهند. اکسیژن 3 اتمی را اصطلاحا ازون می نامند. این گاز به صورت طبیعی در جو زمین و در لایه استراتوسفر(دومین لایه بزرگ اتمسفر که بالای تروپوسفر و پایین مزوسفر قرار دارد) وجود دارد و مانع ورود اشعه ماورابنفش خورشید با طول موج کوتاه می شود؛ این اشعه برای حیات موجودهای کره زمین مضر است و بافت های سطحی مانند پوست انسان، برگ گیاهان و حتی آبزیان لایه های بالایی آب دریاها و اقیانوس ها را تخریب می کند.

کدام قسمت از لایه ازون ضعیف شده است؟

تصاویر ماهواره ای نشان داده که لایه ازون بیشتر در نیمکره جنوبی و حوالی قطب جنوب، استرالیا و شرق چین تضعیف شده است.

مساله تخریب لایه ازون از چه زمانی مطرح شد؟

اگر لایه ازون در شرایط طبیعی و نرمال باشد، می تواند 100 درصد اشعه مضر ماورا بنفش را جذب کند و مانع رسیدن آن به روی زمین شود. این لایه حدود یک قرن پیش کشف شده است اما دیده بانی و رصد آن چندان سابقه طولانی ندارد. طی چند دهه گذشته با آغاز دیده بانی لایه ازون، محققان پی بردند که این لایه از حالت طبیعی خود خارج شده و در قسمت هایی از این لایه حفره ایجاد شده است؛ تراکم ازون در این حفره ها ضعیف یا کم شده است به همین دلیل اشعه ماورا بنفش کامل جذب نمی شود.

کدام عامل مهم در تخریب این لایه تاثیر گذار بوده است؟

فریون یا CFC مهمترین عامل تخریب ازون است. این گاز مصنوعی با نام کلرو فلور کربن اولین بار در سال 1930 در آمریکا ساخته شد. این گازعمدتا برای داخل سرد کننده ها و یخچال ها و اسپری های آفت کش و بهداشتی استفاده می شود. کلر این گاز زمانی که داخل هوا قرار می گیرد، طی مدت 2 تا 3 سال می تواند به لایه استراتوسفر برسد. این اتم کلر قادر است هزاران مولکول ازون را از بین ببرد؛ این اتم کلر باعث می شود لایه 3 اتمی ازون به اکسیژن 1 تا 2 اتمی تبدیل شود و خاصیت ازون از بین برود. اهمیت این موضوع باعث شد تا سازمان ملل به این مساله ورود پیدا کند و سال  1987در کانادا توافقی بین کشورهای مختلف انجام دهد. طی این توافق نامه تصمیم گرفته شد تولید گاز CFCمتوقف شود و گاز دیگری جایگزین آن شود. پس از آن، گازی با همان مشخصات و ویژگی ها کشف شد که دیگر خاصیت تخریبی ندارد. در این گاز به جای کلر از هیدورژن استفاده می شود.

آیا با این اقدام جهانی، این وضع همچنان ادامه پیدا کرده است؟

دیده بانی اخیر نشان داده است که خوشبختانه این گاز نسبت به گذشته ترمیم شده و وضعیت بهتری دارد.

این تخریب چه تاثیری می تواند در تغییر اقلیم آب و هوا داشته باشد؟

قاعدتا تضعیف این لایه باعث سرد شدن استراتوسفر و گرم شدن تروپوسفر (پایین‌ترین لایه جو زمین است ؛ این لایه در فاصله 23 کیلومتری زمین قرار دارد) می شود؛ تضعیف تراکم لایه زیرین ازون باعث جذب بیشتر اشعه فرا بنفش و گرم شدن کره زمین می شود. نفوذ این اشعه به لایه های زیرین زمین به بافت های سطحی موجودهای کره زمین آسیب می رساند؛ لایه ازون یک گاز گلخانه ای است بنابراین زمانی که در لایه های زیرین باشد باعث گرمایش کره زمین می شود.

No tags for this post.