نگاهی به دورنمای اقتصادی کشور بعد از کرونا
به گزارش سیناپرس، ممکن است بسیاری از مردم از خود بپرسند با توجه به روند گسترده واکسیناسیون و کاهش قابل توجه تلفات ناشی از کووید ۱۹، آیا ما در حال عبور از رکود اقتصادی کرونا هستیم ؟
اگر با خوشبینی به موضوع نگاه کنیم پاسخ ما مثبت خواهد بود و به نظر می رسد که احتمالا روزهای بهتری در انتظار اقتصاد است. البته هنوز اختلالات و پیامدهای ناشی از این ویروس دست کم در حوزه اقتصاد و کسب وکارها به وضوح در حال خودنمایی بوده و دیده می شود هرچند دولت ها به واسطه جنبه سلامت عموم جامعه فعلا شاید از برخی تصمیات و سیاستهای اقتصادی دوری کنند تا سطح واکسیناسیون کامل شده و مرگ و میر هم کاهش بیشتری پیدا کند.
از منظر تخصصی با توجه به تبعات و تاثیرات منفی این ویروس بر اقتصاد، دولت باید از هم اینک به فکر شرایط بعد از بحران بوده و با توجه به تصمیمات مهم و استفاده از نظرات اقتصاددانان باید برنامه ریزی های امید بخش اقتصادی را به مرحله اجرا رسانده و همچنین سیاستگزاری دولت باید به گونه ایی باشد که میدان بیشتری به بخش خصوصی داده شود تا بخش های عمده و مهمی از اقتصاد مجددا احیا شوند برای مثال دولت می تواند بسیاری از قوانین دست و پا گیر صادرات و واردات در حوزه دارو و کالاهای اساسی را حذف کند.
تا اینجای کار باید بگوییم که متاسفانه حال اقتصاد ما خوب نیست و در دوسال گذشته طبق گزارش های مرکز آمار ایران تورم در حدود ۷۰ درصد بوده است و همزمان با این بحران همه گیری، به واسطه تحریم بخش بزرگی از درامدهای نفتی را نیز از دست داده ایم و از سوی دیگر در شرایط کرونا با تعطیلی بسیاری از مشاغل و کسب و کارهای خصوصی، درآمد خانوارها کاهش نزولی داشته است.
کرونا تا چه حد بر اقتصاد ایران تاثیر گذاشت؟
شیوع ویروس کرونا در ایران تاثیرات مخرب بسیاری بر اقتصادی به جا گذاشته و با توجه به اخبار اخیر گونه جهش یافته اومیکرون، احتمال برگشت رکود مجدد وجود دارد اما از طرفی به نظر برخی کارشناسان، اقتصاد ایران در حال عبور از بحران است و می توان تا حدی به آینده امیدوار بود. به گزارش سیناپرس، شاید داستان به همین سادگی نبوده و شرایط اقتصاد کشور کمی پیچیده تر باشد زیرا علاوه بر آسیب های اقتصاد جهانی، اقتصاد ایران به دلیل وابستگی به نفت، تحریم های بین المللی، رشد منفی اقتصاد و علی الخصوص تورم بالا ، آسیب‌های بیشتری را به نسبت سایر کشورها تجربه کرده است.
پس از شروع گسترده واکسیناسیون در ایران، این امید شکل گرفت که احتمالا شرایط اقتصادی با سرعتی آهسته به دوران قبل از کرونا بازگردد اما آیا میتوان تا این حد خوشبین بود که با توجه به تورم بالا بتوان روزهای قبل از کرونا را تجربه کنیم؟!
به گزارش سیناپرس، در گزارشی که مرکز پژوهش های مجلس منتشر کرده آمده است: اقتصاد ایران در حالی با معضل کرونا مواجه شده که متغیر‌های اقتصاد کلان وضعیت مناسبی را نشان نمی دادند. براساس اعلام مرکز آمار ایران رشد اقتصادی در ۹ ماهه نخست سال ۱۳۹۸، در حدود منفی 7.6 درصد و رشد اقتصادی بدون نفت نیز تقریباً صفر بوده است. همچنین، نرخ تورم نقطه به نقطه نیز در پایان بهمن ماه سال ۹۸ معادل ۲۵درصد بوده و از سوی دیگر دولت به لحاظ تامین منابع در تنگنا قرار داشته و کسری بودجه دولت یکی از معضلات مهم اقتصاد ایران برای سال ۱۳۹۹ محسوب می شد.
در چنین شرایطی، هزینه های اپیدمی کرونا و کاهش تولید و فروش ناشی از این همه گیری، کشور را با تورم بالاتر و رشد اقتصادی پایین تر مواجه ساخت. به گزارش سیناپرس، همانطور که میدانیم بخش خصوصی یکی از بازوهای مهم چرخ اقتصاد است و از بین رفتن بسیاری از مشاغل خصوصی و یا کاهش شدید درآمد در برخی از بخش‌ها باعث کاهش رشد اقتصادی شده والبته باید در نظر داشت طی دو سال گذشته از طرفی دیگر تولیدات بخش بهداشتی و تا حدی دارویی با رشد مواجه شد که این بخش به تنهایی نمیتواند جبران سایر کسریها را بکند.
یکی دیگر از مشکلاتی که کرونا در اقتصاد ایران ایجاد کرد، شوک عرضه و تقاضا بود. از یک طرف عرضه نیروی کار کاهش یافته و از طرف دیگر در تأمین مواد اولیه تولید نیز مشکلاتی ایجاد شدند که این شرایط در نهایت شوک عرضه و تقاضا را ایجاد کرد.
باید در نظر داشت تعطیلی کسب و کارها، منجر به تعدیل نیروی کار شده و کاهش درآمد خانوار، کاهش تقاضا را به همراه آورد و در همین راستا بسیاری از اصناف و تولیدکنندگان کالاهای غیر ضروری تا مرز ورشکستگی رفتند. به گزارش سیناپرس، عدم اطمینان به آینده، مردم را به جمع کردن پس انداز بیشتری واداشت و همین امر موجب کاهش تقاضا شده و در کنار این عوامل بالا رفتن نرخ ارزهای جهانی در برابر ریال و تحریمها هم بر مشکلات اقتصادی افزود.
دورنمای اقتصاد ایران
آمارها و گزارش جدید صندوق بینالمللی پول نشان می‌دهد اثر کرونا در اقتصاد ایران و جهان در سال آینده میلادی کمرنگ شده و به مرور اقتصاد راه خود را در مسیر بهبود پیدا خواهد کرد. البته از نگاه کارشناسان این روند در حالی محقق می‌شود که همکاری بینالمللی برای مبارزه با کرونا و حمایت از بنگاه های آسیب دیده تداوم یابد.
در این راستا بهتر است تصمیمات درست و مهمی توسط دولتمردان اتخاذ شود تا مشکلات اقتصادی ناشی از کرونا و اسیبهای آن آهسته آهسته از میان رود. به گزارش سیناپرس، در کنار حمایتهای مهم دولت در بخش تولید نیاز به ارزیابی و کنترل نرخ ارز از ضروریات اقتصاد است چون در هر مقطعی که نرخ ارزها بالاتر روند حتی با بازگشت نرخها به قیمتهای قبلی اثر این گران بودن نرخ ارز برای همیشه در اقتصاد باقی خواهد ماند، همچنین تحریمهای ظالمانه هم دورنمای اقتصاد را تا حدی تاریک کرده است و همه این موارد تیم اقتصادی دولت را با چالشهای مختلفی روبرو می کند. البته از منظر تخصصی در صورت اتخاذ تصمیمات اقتصادی به جا و درست می توان بخش بزرگی از ضررها را جبران کرد.
بهبود چشم انداز اقتصاد ایران
براساس برآوردهای «صندوق بینالمللی پول»، هر چند اقتصاد ایران سال ۲۰۲۰ را با رشد منفی ۵ درصدی به پایان رساند اما سال ۲۰۲۱را احتمالا با رشد مثبت به پایان رسانده و در حال حاضر که در آخرین ماه سال میلادی بسر می بریم و در انتظار گزارشهای صندوق بین المللی پول هستیم.
پیش‌بینی «صندوق بینالمللی پول» از رشد اقتصادی ایران یک درصد برای ۲۰۲۰ و یک دهم درصد هم برای ۲۰۲۱نسبت به گزارشهای قبلی بهبود یافته است. به گزارش سیناپرس، نرخ تورم دو سال آینده اقتصاد ایران نیز حدود ۳۰ درصد پیش بینی شده است که باز هم نسبت به ارقام ۳۴ و ۳۳ درصدی گزارشهای قبل، کمی بهبود را نشان می دهد. البته این سوال مهم همچنان وجود دارد که این آمار تا چه حد می توانند واقعی و درست باشند؟
به نظر می رسد در حال حاضر هسته مدیریت اقتصادی کشور باید با الگوگیری از مشکلات قبلی هرچه سریعتر بفکر عبور از بحران، بوده و از سرمایه اجتماعی- سیاسی و تجربه های تلخی که از کرونا حاصل شده برای گرفتن تصمیمات اقتصادی درست جهت مقابله با ابرچالش‌های اقتصادی مثل مشکلات نظام بانکی، نظام مالیاتی، بنگاه داری دولتی و بهره وری پایین، یارانه‌های پنهان و نظام عدالت اجتماعی بهره ببریم.
در خاتمه توصیه می شود تا حد ممکن بخش خصوصی در کشور تقویت شده و این بخش در کنار بنگاههای فعال اقتصادی به روزهای بهتری رسیده و به بشرط اینکه موضوعاتی از قبیل تحریم سایه بیشتری بر اقتصاد نیندازد، احتمالا در سال آینده شاهد بهبود نسبی وضعیت اقتصاد ایران باشیم.
*دکتر پوریا جهانبخشیان- مدرس گروه بازرگانی و امور مالی دانشگاه دولتی قبرس
مشاور و تحلیل گر بانک سوییس کوت در بخش بازار سهام و فارکس
