بروز خطرناک ترین نوع ریزگردها در کشورهای خلیج فارس

دکتر ابراهیم مقیمی در گفت و گو با خبرنگار سیناپرس با بیان اینکه مساله ریزگردها پدیده جدیدی نیست بلکه یک مساله طبیعی است، گفت: زمین در طول تاریخ خود و انسان‌ها در طول زندگی خود، همواره با ریزگردها روبه‌رو بوده‌اند. البته در حال حاضر، به دلیل مجموع تاثیرهای منفی‌ای که روی اقتصاد، محیط ‌زیست و معیشت انسان‌ها دارد، مخاطراتی را سبب شده و می‌شود. البته نشانه‌هایی از تاثیرپذیری مثبت محیط از ریزگردها نیز وجود دارد که نباید آن را نادیده گرفت.

مدیر گروه جغرافیای ‌طبیعی دانشگاه ‌تهران افزود: رصد تقریبی غلظت نسبی غبار و گازهای جو زمین نشان می‌دهد که جو کره‌ زمین، زمانی مملو از غبار با ترکیبی از گازهای مختلف بوده است. به‌نحوی که اگر بخواهیم نامی با آن ویژگی برای زمین برگزینیم، «گوی غباری» بهترین نام خواهد بود. حدود نیم تا 2.5میلیاردسال قبل، جو زمین گویی از دی‌اکسیدکربن بوده است. حدود دو تا 2.5میلیارد سال قبل زمین گویی از گاز متان بوده است. از حدود نیم‌میلیارد سال قبل تاکنون زمین گویی از نیتروژن و اکسیژن است، یعنی ترکیب بیشتر گازهای جو زمین نیتروژن و اکسیژن است، نه غبار یا کربن یا متان. این ترکیب گازهاست که به حیات گیاهان، جانوران و انسان‌ها کمک کرده است. نسبت غبارهای موجود در جو زمین نیز متغیر بوده است.

وی خاطرنشان کرد: غبارهای قدیم جو زمین دو منشا اصلی داشته است؛ فوران آتشفشان‌ها و توفان‌هایی که سطح خشکی‌های زمین را تحت‌تاثیر قرار می‌دادند. در حال حاضر نیز اینگونه است، اما با شدت کمتر نسبت به گذشته. اکنون فعالیت‌های انسانی‌ای نیز که سبب تولید ریزگرد می‌شود یا زمینه‌ساز آن است، افزون بر علت‌های فوق شده است. درحال‌حاضر کل قاره آفریقا، نیمی از قاره استرالیا، ٧٠درصد قاره آسیا، ٣٠درصد قاره اروپا و ٤٠درصد قاره آمریکا استعداد تولید ریزگرد را دارند. در آسیا، جنوب‌ شرقی روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان، کل کشورهای خاورمیانه، قزاقستان، هند، چین، ژاپن، تایوان و کره، در معرض مخاطرات ریزگردها هستند. در اروپا، کشورهای انگلیس، ایسلند، پرتغال، فرانسه، مجارستان و اسپانیا مخاطرات ریزگردها را دارند. در قاره آمریکا، آرژانتین، شیلی، پرو، مکزیک و آمریکا مخاطرات ریزگردها را دارند. در استرالیا و کل آفریقا، مخاطره ریزگردها وجود دارد.

رییس انجمن مخاطره شناسی با بیان اینکه هم‌اکنون کشورهای کمتری درگیر مخاطرات ریزگردهای حاصل از فوران آتشفشان‌ها هستند، یادآور شد: خاورمیانه و شاخ آفریقا، مهم‌ترین مناطق دارای ریزگرد ترکیبی (یعنی ناشی از فعالیت‌های انسان و نوسان‌های اقلیمی) هستند. کشورهای خلیج فارس ترکیبی‌ترین ریزگردها و خطرناک‌ترین نوع آن را دارند زیرا با گازهای صنعتی و فسیلی و فلزات سنگین و رطوبت هوا نیز آمیخته می‌شود. ایران بهترین وضع را در بین این کشورها دارد ولی برای ملت ایران رضایت‌بخش نیست و باید تلاش‌های زیادی انجام داد تا وضع بهتری داشته باشیم.

مقیمی تاکید کرد: شواهدی وجود دارد که این کیفیت در آینده کاهش خواهد یافت، به همین دلیل، چون برنامه ششم توسعه در دست تدوین است، محتوای برنامه باید براساس کاهش مخاطرات و از جمله کاهش مخاطرات ریزگردها باشد. سازوکار استفاده از زمین و منابع در ایران، باید عاقلانه‌تر و علمی‌تر شود. ایران در حال حاضر بیشتر تحت‌تاثیر ریزگردهای وارداتی است بنابراین دیپلماسی مدیریت ریزگردها با کشورهای همسایه باید فراهم و معنادار شود. همچنین شواهد ژئوموفولوژیک نشان می‌دهد که پتانسیل بسیار بالایی برای تولید ریزگرد در داخل ایران وجود دارد.

وی در ادامه اظهار کرد: رابطه مستقیمی بین افزایش گرمای محیط و در نتیجه افزایش خشکی محیط و تولید توفان حامل ریزگردها و بیابانی‌شدن وجود دارد. از جمله شاخص‌های بیابانی‌شدن محیط، افزایش فراوانی توفان‌های حامل ریزگرد است که در ایران رو به افزایش است. نکته دیگر این است که بین کاهش بارش و افزایش توفان‌های دارای ریزگرد، رابطه مستقیم وجود دارد. در این خصوص صحرای مرکزی آفریقا با حدود ١٧میلی‌متر بارش، مالی و موریتانی با ١٠٠میلی‌متر، عربستان ١٠٠میلی‌متر، شرق لیبی ٢٢میلی‌متر، مکران ایران و پاکستان ١٠٠میلی‌متر، بیابان‌های عراق کمتر از ١٠٠میلی‌متر، صحرای استرالیا ١٥٠ تا ٢٠٠ میلی‌متر، بیابان لوت با ١٠میلی‌متر بارش در سال و گاهی تا پنج‌میلی‌متر و در ارتفاعات کوه‌های غربی مشرف به آن تا ١٠٠میلی‌متر بارش، پرتوفان‌ترین مکان‌های دارای ریزگرد شناخته می‌شوند.

رییس انجمن مخاطره شناسی تصریح کرد: یک رابطه دیگر که منجر به ظهور ریزگردها می‌شود، استفاده نامتعادل از منابع آبی در کشور و کشورهای همسایه است. در بعضی از حوضه‌های زهکشی، رودها، تالاب‌ها و دیگر منابع آبی و افزایش روند شهرنشینی به‌دلیل بهره‌برداری بیش از حد و گاهی ناکارآمد منابع در خاورمیانه، رابطه پایدار بین اکولوژی و محیط مخدوش شده است. ایران در آستانه ظهور ناپایداری اکولوژیک است و توسعه آن، به افزایش ریزگردها منجر خواهد شد. اکنون می‌شود از توسعه آن جلوگیری کرد و اگر چنین نشود، هزینه سنگینی بر ایران تحمیل خواهد شد. 

No tags for this post.