امکان حیات تکاملی در مریخ وجود ندارد

رضا ماه منظر، پژوهشگر در عرصه اخترزیست شناسی در گفتگو با سیناپرس با اشاره به وجود حیات در مریخ بر اساس آخرین پژوهش ها گفت: تاریخچه مفهوم زیست پذیری در سیارات به ویژه در مریخ به دهه  1970 بر می گردد، زمانیکه نخستین سطح نشین مریخ تعریف شد. آن زمان تب و تاب داغی در ذهن عموم مردم به وجود آمد؛ به این دلیل که تصور می کردند مریخ نسخه ای دیگر از زمین است. این تصورات با پژوهش دانشمند و منجم ایتالیایی که با تلسکوپ دست ساز خود مریخ را رصد کرد بیشتر اوج گرفت؛ وی در تصاویر خود کانال هایی را شناسایی کرد و اینگونه نتیجه گرفت که این کانال ها بستر جا به جایی آب در مریخ بوده اند. همچنین  لکه های تیره ای را مشاهده کرد که تصور بر وجود جنگل روی مریخ می شد و ما الان می دانیم که این لکه ها مناطقی هستند که آهن در آنجا زنگ زده است نه مناطق جنگلی.

وی گفت: بعد از ماموریت مارینر که حرکتی مداری داشت و از سطح مریخ عکاسی کرد. دانشمندان فهمیدند که مریخ سیاره ای خشک است  و نشانه هایی از حیات در سطح آن وجود ندارد. اما باز هم تا سال 1970 این شک و شبه وجود داشت که شاید بتوان نشانه هایی از حیات باکتری و میکروبی را بتوان در مریخ یافت. در حقیقت این ذهنیت اشتباه از آنجا نشات گرفته بود. 

این پژوهشگر با اشاره به دیگر ماموریت کاوش در مریخ گفت: وقتی که ماموریت وایکینگ به سطح مریخ فرود آمد و نمونه ای از خاک را برداشت و دانشمندان بعد از آنالیز نمونه ها فهمیدند که  هیچ نشانه ای از نه تنها میکرو ارگانیزم ها حتی مولکول های هیدروکربی با منشا حیات  نیست  و این آب سردی بود که بر شوق کشف حیات در مریخ ریخته شد. در واقع آن ها فکر می کردند هر جایی که شبیه به زمین است می تواند زیست پذیر باشد.

سه پارامتر حیات

ماه منظر تشریح کرد: از این به بعد بود که سازمان اختر زیست شناسی ناسا تاسیس شد با این هدف تا بدانند دقیقاً مفهوم زیست پذیری چیست. در حقیقت آنها تمام میکروارگانیسم های زمین که در شرایط نا مساعد و نامتعارف حیات دارند که در اصطلاح به آنها اکسترموفیل یا سختی دوست گفته می‌ شود را بررسی کردند. از حیات از عمق چند کیلومتری معادن، یا  درون آب جوش و درون یخ های قطبی و در ارتفاع نزدیک به ۱۰۰ کیلومتری مرز فضا که روی گرد و غبارهای برخاسته از زمین است را مورد بررسی قرار دادند.

وی افزود: حتی در نزدیکی دهانه های آتشفشانی اقیانوسی که دمای آب به ۲۰۰ یا ۳۰۰ درجه سانتی‌گراد هم می ‌رسد را بررسی کردند و به دنبال انواع گونه های زیستی گشتند. آن ها به سه پارامتر مشترک رسیدند که اگر این سه پارامتر مشترک هر جایی از سیاره زمین یا در هر سیاره ای کنار هم قرار گرفتند، می‌توانیم احتمال زیست‌پذیری را بدهیم. این سه پارامتر مهم عبارتند از؛ عناصر اساسی حیات، آب مایع و سوم انرژی که به انرژی متعادل معروف معروف است که حتما نباید فوتون های نور خورشید باشد. می‌تواند انرژی دهانه‌های آتشفشانی یا زمین گرمایی باشد.  اما از طریق این بررسی فهمیدند که با جستجوی این سه پارامتر در فضای کیهانی می توانند احتمال زیست پذیری را بدهند.

وی خاطرنشاان کرد: وقتی سفینه در ماموریت وویجر از کنار قمر اروپا در سیاره مشتری عبور کرد فهمید که احتمالاً این سه پارامتر در زیرل بستر یخی این قمر شکل گرفته است و یکی دیگر از انتخاب‌های بشر برای زندگی شاید آنجا باشد. با همین پارامتر ها مریخ را بررسی کردند و فهمیدند که در سطح مریخ آب مایع وجود ندارد. اما بعدها معلوم شد که در زیر سطح مریخ می تواند شرایط وجود آب مایع شور را داشته باشد. همچنین دانشمندان فهمیدند که در همین منطقه از مریخ یعنی زیر سطح آن انرژی به صورت معقول می تواند وجود داشته باشد؛ یعنی پرتوهای فرابنفش به میزان خیلی کمتری به آنجا می‌رسند و همچنین دانشمندان فهمیدند که احتمال وجود عناصر اساسی حیات در حوضچه های آب شور در قطب جنوب زیر سطح مریخ وجود دارد و می تواند منطقه زیست پذیری و جایی برای رشد باکتری ها باشد.

این پژوهشگر در تشریح عناصر اصلی حیات گفت: عناصر اصلی جز مباحث بسیار مهم در شکلگیری حیات است. از آنجایی که حیات ما در سیاره زمین بر مبنای کربن است و این اتم می تواند همزمان با چهار اتم دیگر واکنش نشان دهد و پیوندهای بسیار متنوع و طیف عظیمی از ساختارهای زیستی را به وجود بیاورد، اما این بحث مطرح می‌شود که آیا سیلیسیم که در جدول تناوبی عناصر زیر اتم کربن قرار دارد و می تواند پیوندهای متنوعی برقرار کند که اتفاقاً سنگ ها و کانی ها سرشار از سیلیسیوم  هستند. 

به گفته ماه منظر، بسیاری از دانشمندان این بحث را مطرح می ‌کنند که چرا اتم سیلیسیوم نباید جایگزین کربن باشد؟ اما نکته جالبی وجود دارد آن هم این است که پیوندهای سیلیسیوم ضعیف تر از پیوند های کربن هستند و به همین دلیل هم مولکول های سیلیسیوم  از لحاظ پایداری و تنوع به عبارتی کمتر از کربن ها خواهند بود و کربن به این دلیل که قدرت پیوند بیشتری داشته است چگالی یا تمایل اتصال آن بیشتر از سیلیسیم است. 

وی گفت: به همین دلیل بسیاری از دانشمندان این رویکرد عناصر ضروری را می‌توانند در اتم های دیگر هم بیاورد اما فعلاً با توجه به اینکه ما داریم از حیات سیاره زمین به عنوان تنها نمونه حیات یاد می کنیم، فعلاً پژوهش های دانشمندان بر اساس کربن است. اما اگر توانستند با پیشرفت دانش گونه ‌های دیگری از حیات زیستی را پیدا کنند مطمئناً می توانند تصحیحی بر عناصر ضروری هم داشته باشند. در واقع رویکرد اصلی ما برای پیدا کردن عناصر ضروری، کربن است اما می‌توانیم نگاهی هم به سیلیسیوم داشته باشیم. 

مریخی ها یک سرگرمی رسانه ای 

ماه منظر در پاسخ به این پرسش که با پیشرفت های فناوری می توانیم امیدی به شکلگیری زندگی انسانی در عصر فعلی بشر داشت؟ گفت: قاطعانه می توانم بگویم خیر. به این دلیل که ما برای داشتن حیات پیشرفته و حیات انسانی باید یک نمودی از آن را هر چقدر ضعیف تر در سطح مریخ پیدا کنیم. در واقع مریخی های یا انسان های فضایی از منشا مریخ تنها یک سرگرمی رسانه ای بوده است و مربوط می شود به دورانی که هنوز مریخ کشف نشده بود.

وی افزود: بر اساس آخرین پژوهش ها مریخ پتانسیل حیات تکاملی را ندارد. شاید در دوره ای از زمان در گذشته های بسیار دور شاید چند صد میلیون سال پیش شرایطش به گونه ای بوده است که می توانست از فرضیه حیات پشتیبانی کند اما امروزه ما شاهد این هستیم که در بهترین حالت یا در آرمانی ترین حالت شاهد حیات ابتدایی باکتریایی در سطح مریخ هستیم که این باکتری ها هم نمی توانند در سطح مریخ باشند. بنابراین وجود مریخی ها بیشتر در انیمیشن ها نمود دارد تا در مقالاتی که بر مبنای پژوهش نوشته شده اند.
 

گفتگو: مهتاب دمیرچی

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا